نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیشاید این مطالب برایتان مفید باشد
حسین عاملی، فعال فرهنگی، در یادداشتی که در اختیار ایکنا قرار داده به بررسی ارادت گوته، شاعر و نویسنده آلمانی به پیامبر و اهل بیت(ع) پرداخته است. در ادامه متن این یادداشت را می‌خوانید؛
سال 2022، یکصد و نودمین سالگرد درگذشت «یوهان ولفگانگ فون گوته» (درگذشته در 1832 میلادی) ادیب، عارف، نویسنده، نقاش، محقق، انسان‌شناس، فیلسوف و سیاست‌مدار آلمانی بود. از شخصیت چندوجهی گوته، دو وجه ادبیات و عرفان در هم تنیده شده‌اند. عرفانِ اسلامی که به واسطه حافظ در جان گوته ریشه دوانده است، محمد و علی و فاطمه و قرآن را در آثار ادبی او متجلی کرده است.
کسانی مانند «سید محمدعلی جمال‌زاده» (درگذشته در 1997 میلادی) با مقایسه میان گوته و علامه مجلسی، گوته را شخصی واقع‌گرا و مادی و مجلسی را شخصی خرافی معرفی می‌کند. این دوقطبی‌سازی اما نشان از بی‌توجهی جمال‌زاده به آثار گوته دارد. نه گوته از عرفان و غیب دوری کرده و نه مجلسی از واقع‌گرایی و توجه به ماده.
برخی مانند «استفان وایدنر» معتقدند اگر نگاهی به تاثیرات گوته از ادبیات یونانی_لاتین بیاندازیم، متوجه خواهیم شد تاثیرات حافظ در دیوان گوته در مرحله پایین‌تری قرار دارد که با انجام مقایسه‌ای میان دو اثر «مرثیه‌های رومی» و «دیوان شرقی و غربی»، می‌توان به این اختلافات فاحش پی برد. به این نظر می‌توان منتقد بود؛ زیرا گرچه گوته مرثیه‌های رومی را سرود اما در کدام دوره از زندگی؟ او در سال ۱۷۸۹ یعنی در سن ۴۰ سالگی مرثیه‌های رومی را سرود؛ در حالی که دیوان شرقی غربی را در ۱۸۱۹ و در 70 سالگی سرود. روشن است که برای شناخت یک متفکر، بیش از هر اثر او، باید به آثار متاخر او توجه کرد.
گوته از ۲۳ سالگی و با سرودن «نغمه محمد» نشان می‌دهد علی، محمد و فاطمه را زود شناخته است. او که این سروده را در پایان عمر و در دیوان غربی و شرقی گنجاند، گویا اعلام می‌کند که در تمام این مدت با محبت آن خاندان بیگانه نبوده است.
به باور «آنه ماری شیمل» تشبیه محمد(ص) به رودی بزرگ که در اثر گوته دیده می‌شود، در هیچ اثری دیده نمی‌شود جز در کتاب کافی کلینی (قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام: يَمُصُّونَ الثِّمَادَ وَ يَدَعُونَ النَّهَرَ الْعَظِيمَ قِيلَ لَهُ وَ مَا النَّهَرُ الْعَظِيمُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ الْعِلْمُ الَّذِي أَعْطَاهُ اللَّه).
ارتباط گوته با متون اصیل اسلامی جز قرآن روشن نیست؛ به نظر می‌رسد او تحت تاثیر حافظ و مطالعات حاشیه‌ای به این شخصیت‌ها رسیده و البته بعید هم نیست که حدیث مورد اشاره را در کافی خوانده باشد. نیز ممکن است توارد قلبی_عرفانی بوده که او را به این حقیقت رسانده است.
دست‌خط‌هایی از گوته که به‌تازگی مورد توجه قرار گرفته (مستند گوته ساخته گروه فطرس مدیا را ببینید)، نشان‌دهنده عشق او به علی علیه(ع) است؛ همان علی که پیر حافظ است.
حافظ می‌سراید:
مردی ز کننده‌ی در خیبر پرس
اسرار کرم ز خواجه قنبر پرس
گر طالب فیض حق شدستی حافظ
سرچشمه آن ز ساقی کوثر پرس
یا می‌سراید:
حافظ اگر قدم زنی در ره خاندان به صدق
بدرقه رهت شود همت شحنه نجف
این سروده‌ها، باز جمال‌زاده و وایدنر را تخطئه می‌کند. پیرِ حافظ علی(ع) است و گوته که غرق در حافظه است این را بدون تردید متوجه شده است. طبیعی است که به دنبال کشف این امیرِ خارق‌العاده برود.
گوته ذیل یکی از مشق‌هایی که از عبارت «علی ولی الله» در آثار خود به جا گذاشته است، نوشته: «برای دیوانِ آینده». او می‌خواسته آخرین صحیفه‌ی خود را با عنوان «علی ولی الله» سامان دهد. این مطلب نشان می‌دهد اطلاعات، ارادت و وَلَه گوته نسبت به امیرالمومنین(ع)، بیش از چیزی است که ما از آثار مکتوب موجود وی به آن رسیده‌ایم.
منابع:
الکافی، ج1، ص222
مقاله «نغمه محمد، سروده ای از گوته در مدح پیامبر اسلام»؛ اخگری، محمد؛ خردنامه همشهری، بهمن 1385 – شماره 11
مقاله «گوته و ملا محمد باقر مجلسی»؛ جمال زاده، سید محمد علی؛ نشریه کاوه (مونیخ آلمان)، فروردین 1350 – شماره 34
مقاله «آیا گوته هنوز الگوی مناسبی برای گفت و گوی میان شرق و غرب است»؛ استفان وایدنر؛ نشریه سخن عشق، بهار 1385 – شماره 29
انتهای پیام
منبع
