یکی از توجیهات رایج که افراد برای قانع کردن خودشون در انجام گناهها یا ترک کاری صواب، به کار میبرند، “مگه کجای قرآن اومده؟” است. از این توجیه، عجیبتر، رجوع سطحی ما به قرآن است.
وجود واژههای مشترک در بین زبانهای مختلف، امری رایج است، اما این واژه های مشترک، لزوما در هر دو زبان، معنا و کاربرد یکسانی ندارند. به عنوان نمونه، معنا و کاربرد واژه “ترافیک” در فارسی و انگلیسی متفاوت است، اگرچه که این واژه از زبان انگلیسی وارد زبان ما شده است. مشابه این اتفاق، بین زبان فارسی و عربی نیز وجود دارد. مثلا، معادل کاربرد کلمه “تعویض” در زبان فارسی، واژه “تبدیل” است. با اینکه هر دو عربی هستند، اما اگر به مغازهداری در عراق بگویید که این رو جنس را “تعویض” کن، متوجه منظور شما نخواهد شد. گاهی اوقات، بعضی از ماها، بدون در نظر گرفتن این تفاوتها، و با همان دید زبان فارسی خودمان از واژهها، به سراغ قرآن میرویم و همین، موجب میشود که برداشتهای سطحی، و بعضا ناقص و حتی بیربط به غرض سوره یا آیه داشته باشیم! در اینجا، فقط یک نمونه بانمک از این تفاوت اشاره میکنم. واژه “غلام”، هم در قرآن آمده است و هم ما آنرا به کار میبریم، اما این کجا و آن کجا! آنجایی که پیامبری درخواست فرزند کرده یا ملائک، بشارت فرزنددار شدن به پیامبری دادهاند یا در مورد نوجوانی صحبت شده است، قرآن، واژه “غلام” را به کار برده است. خودتان، تصور کنید چه میشود، اگر با معنای فارسی آیه را بخوانیم! چاره چیست؟ خواندن ترجمه، گام مثبت خوبی است. هرچند، باید در نظر داشته باشیم که خیلی از اوقات، ترجمهها هم نمیتوانند حق مطلب را ادا کنند و اگر میخواهیم برداشتی متقنتر از قرآن داشته باشیم، باید گامهای مؤثرتری برداریم. استفاده از لغتنامههای عربی، گزینه خوبی است. لغتنامههایی مثل مفردات راغب یا التحقیق فی کلمات القرآنیه از علامه مصطفوی، این حسن را دارند که به کاربرد و معنای واژهها در خود قرآن هم دقت داشتند و صرفا کاربرد آن واژهها در عربی را ملاک قرار ندادند. شاید بعضیها حوصله این کار را نداشته باشند. باشد! رجوع به قرآن، حتی اگر در لمس قرآن هم باشد، خاصیت خودش را دارد و نباید کمحوصلگیهایمان، مانع بهرهمندی ما شود. اما اگر میخواهیم برداشتی از قرآن داشته باشیم، باید حواسمان باشد که نیاز است حداقلهایی را رعایت کنیم، مانند هر پژوهش دیگری که چارچوبهایی دارد.
در آینده، بیشتر در رابطه با واژه های قرآن خواهیم نوشت، ان شاء الله.
نسیم رویش