آیا اوکراین به صلح می رسد؟

جنگ اوکراین از جمله بحران های ژئوپلیتیکی است که از زمان آغاز یعنی ۵ اسفند۱۴۰۰ به این سو، افزون بر ایجاد یک فضای جنگ فرسایشی میان غرب(آمریکا+اروپا) و روسیه، به یک بحران فزاینده منطقه ای و بین المللی نیز انجامیده است. اوکراین از جمله کشورهایی است که ژئوپلیتیک بر سیاست داخلی، اقتصاد و رفتار منطقه ای و بین المللی آن سایه افکنده؛ شرایطی که این کشور را در مرکز توجه، تمرکز و کنشگری روسیه، اروپا و آمریکا قرار داده است . در این چارچوب، منازعه و صلح نیز بر بستر رقابت و همکاری این کشورها شکل می گیرد.

روز گذشته درحالی ۹۰ نفر از مقامات و دیپلمات های ارشد کشورهای مخلف جهان در سوئیس در اولین نشست صلح درباره اوکراین شرکت کردند که اوکراین طرح صلح روسیه را نپذیرفته است.

کنفرانس صلح سوئیس درباره اوکراین ۱۵ و ۱۶ ژوئن (۲۶ و ۲۷ خرداد) برگزار شود. روسیه به این کنفرانس دعوت نشده است. چین تاکید کرده که حضور روسیه و اوکراین پیش‌شرط برگزاری یک کنفرانس سازنده است. همچنین کی‌یف گفته که بیش از یکصد کشور دعوت برای حضور در این نشست را قبول کرده‌اند. قرار است در این کنفرانس طرح صلح ولودیمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین برای پایان جنگ در این کشور مورد بحث و بررسی قرار بگیرد.

پسکوف سخنگوی دفتر ریاست جمهوری روسیه پیش از این گفت که نشست سوئیس در مورد اوکراین بدون حضور مسکو «اقدامی به طور کلی پوچ و یک وقت گذرانی بیهوده است و به همین دلیل است که بسیاری از کشورها نمی‌خواهند وقت خود را تلف کنند.»

این نخستین گردهمایی بین‌المللی پس از طرح شروط ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه برای پایان دادن به جنگ در اوکراین است اما سوئیس امیدوار است که اجلاس، آغازگر یک فرآیند صلح، حدود ۲۸ ماه پس از حمله روسیه به اوکراین باشد.

اگرچه بحران اوکراین اکنون در بستر چانه زنی های بین المللی ناشی از جنگ غزه به موضوعی فرعی تبدیل شده و هردو طرف تلاش کردند تا در این بستر با تقویت نیروهای نظامی شرایط تازه ای را برای مذاکرات ایجاد کنند اما اساسا جنگ اوکراین به دلیل ماهیت ژئوپلیتیکی، در یک وضعیت بین المللی قرار گرفته و وقوع یک بحران بین المللی دیگر نمی تواند شرایط بنیادین آن را تغییر دهد چنانکه تحولات روزهای اخیر نشان داد که نه روسیه تصمیمی برای عقب نشینی از این عملیات دارد و نه ساختار حاکمیتی در اوکراین به دنبال راه حل میانه است.

از یک سو، آمریکا و اروپا تلاش می کنند تا حمایت های خود را از اوکراین افزایش داده و از دیگر سو، مسکو نیز با حملات مرحله ای به دنبال ایجاد بهترین شرایط برای دستیابی به موقعیت مساعدتر در چانه‌زنی های سیاسی با آمریکا و غرب است. ارتش روسیه در تازه ترین وضعیت خود توانسه پیشروی های مرحله ای در مناطقی در خارکیف و زاپوریژیا در شرق اوکراین داشته اند.

بحران های ژئوپلیتیکی مانند جنگ اوکراین ازجمله بحران هایی محسوب می شود که به دلیل ماهیت جغرافیایی- هویتی از ویژگی هایی همچون پیچیدگی، بین المللی شدن، هویتی شدن و تداخل برخوردار است چنین مولفه هایی برای تداوم آن در چارچوب جنگ و دیپلماسی وجود دارد. افزون براین، راهبرد روسی نیز مبتنی بر یک جنگ فرسایشی جهت تغییر بسترهای رویکرد غربی در اوکراین است. در این قالب، دو مسیر برای شکلدهی چشم انداز صلح در اوکراین قابل تصور است؛ نخست، طرح صلح منطقه ای با حضور روسیه و طرف های اروپایی به نمایندگی از غرب. این دستورکار صلح مبتنی بر اجماع منطقه ای در اروپا و مذاکرات عملیاتی صلح با روسیه شکل بگیرد تا با تنش زدایی و کاهش تنش ها، مسیر برای یک طرح صلح جامع در شورای امنیت سازمان ملل متحد باز شود. در مسیر دوم، طرح و دستوکار مذاکراتی سازمان ملل متحد و با حضور طرف های درگیر؛ روسیه، اوکراین، اتحادیه اروپا، آمریکا و کشورهای میانجی پیگیری شود. در این طرح، سازمان ملل متحد و نهایتا شورای امنیت می تواند نقش محوری را ایفا کرده و اجماع راهبردی و نهایتا عملیاتی را در صلح اوکراین ایجاد کند.

پایان سخن اینکه، ابتکار صلح اوکراین می تواند در حوزه محتوایی متمرکز بر مولفه ها و محورهای ابتکار صلح چین، ابتکار صلح پوتین، ابتکار صلح سازمان ملل و ابتکار صلح غربی(آمریکا- اتحادیه اروپا) باشد. چنین ابتکاری با مولفه های مشترک می تواند در یک روند چانه زنی سیاسی به یک مخرج مشترک فراگیر رسیده و ثبات مرحله ای را ایجاد کند.