نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیجنگل ها به عنوان ریه زمین در چرخه حیات موجودات زنده نقش موثری ایفا می کنند، همچنین منبع خوبی برای ذخیره آب هستند از سوی دیگر یکی از مهمترین خدماتی که جنگل ها به اکوسیستم ها ارائه می کنند، تولید اکسیژن است، بر اساس تعریف سازمان ملل، جنگل ها بیش از ۳۳ نوع خدمت غیر قابل معامله ارائه می دهند، منظور از خدمات غیر قابل معامله خدماتی است که به راحتی نمی شود در نظام اقتصادی حاکم بر جهان برای آن ارزش پولی قائل شد.
اما چند سالی است به دلایل مختلف از جمله رشد روز افزون جمعیت، استفاده از جنگل به عنوان منبع سوخت، تولید ذغال، تغییر کاربری و تبدیل آنها به زمین های کشاورزی، فعالیت های صنعتی، احداث جاده، آتش سوزی و شیوه انواع آفات و بیماری ها حیات جنگل ها را با خطر مواجه کرده و بخش زیادی از آنها را نابود کرده است به طوری که در ایران در دهه ۱۳۳۰ مجموع رویشگاه های جنگلی ما در هیرکانی ۳.۵ میلیون هکتار اعلام شده بود، آن زمان در مجموع ۱۸ میلیون هکتار جنگل داشتیم، اما امروز جنگل های هیرکانی به ۱.۶ دهم میلیون هکتار کاهش یافته یعنی بیش از نیمی از این جنگل ها را از دست دادیم و در مجموع اکنون فقط ۱۲ میلیون هکتار جنگل داریم، یعنی ۶ میلیون هکتار جنگل را در طول ۶ دهه اخیر از دست دادیم.
از سوی دیگر وسعت جنگل های زاگرس هم مساحتی حدود ۶ میلیون هکتار را به خود اختصاص داده است اما درختان بلوط این جنگل ها نیز از گزند آفات و نقش انسان در امان نماندند به طوری که در چند سال اخیر حدود ۱۱ میلیون اصله درخت با میانگین عمر ۴۰۰ تا ۵۰۰ سال به علت شیوع آفات خشک شدند، برخی براوردها هم نشان می دهد که وسعتی حدود ۱۳۳۰ هزار هکتار از وسعت جنگل های زاگرس از بین رفته است.
قارچ ذغالی درختان را کامل خشک می کند بنابراین اگر مدیریت نشود بعد از آلوده شدن نمی توان با آن مبارزه کرددر حالی پهنه های جنگلی و درختان ارزشمند خود را از دست می دهیم که بنا به اعتقاد کارشناسان حفاظت و استفاده صحیح از جنگل ها به عنوان سرمایه ملی هر کشور، علاوه بر ثروت آفرینی، بقای محیط زیست را نیز تضمین می کند.
در این میان وقوع آفاتی مانند بیماری ذغالی بلوط چند سالی است دامن گیر جنگل های زاگرس و درختان بلوط شده است به طوری که حدود ۲ میلیون هکتار از این جنگل را آلوده کرده است، مهمترین علت وقوع این بیماری تنش عمومی حاصل از عوامل طبیعی و انسانی اکوسیستم های جنگلی زاگرس را ضعیف و شرایط را برای هجوم آفات و بیماری ها فراهم کرده است از این رو مورد هجوم بیماری ذغالی بلوط قرار گرفته است.
این بیماری به صورت پژمردگی شاخ و برگ‌ها و خروج شیرابه‌های سیاه رنگ از داخل تنه در ارتفاعات خود را نشان می دهد که به مرور زمان شیرابه افزایش یافته و حالت ذغالی شکل در روی تنه و سیاه شدن در زیر پوست نمایان می شود که در نهایت منجر به مرگ کامل درخت می‌شود که خشکی و دمای بالا به عنوان دو عامل اصلی شناخته شده در شیوع این بیماری در بیشتر نقاط دنیا از جمله جنگل های زاگرس به شمار می‌رود.
قارچ ذغالی حدود ۲ میلیون هکتار از جنگل های زاگرس را آلوده کرده است و حالا که خود را به جنگل های شمال رسانده باید مراقب باشیم تا شیوع پیدا نکند تا درختان بلند مازو که یکی از گونه های ارزشمند درختان جنگلی ما است حفظ شود اما مساله مهم این است که مدتی است شاهد شیوع بیماری ذغال بلوطی در جنگل های شمال کشور هستیم و این موجب نگرانی میان دوستداران محیط زیست شده است، هادی کیادلیری دبیر مراجع کنوانسیون تنوع زیستی دراین باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: چند سالی است که قارچ ذغالی بلوط در زاگرش مشاهده می شود که حدود ۲ میلیون هکتار از این جنگل را آلوده کرده است، اما متاسفانه مدتی است که این قارچ در جنگل های مازندران هم مشاهده شده است که درختان بلند مازو را که یکی از با ارزش ترین درختان است را آلوده کرده و گویا در حال سرایت به گونه های دیگر است.
وی تاکید کرد: مساله مهم درباره این آفت این است که در جنگل های زاگرس فقط درختان بلوط را هدف قرار می دهد اما در جنگل های شمال علاوه بر درخت بلند مازو به گونه های دیگر درختی هم آسیب وارد می کند که باید برای جلوگیری از وسعت پراکنش آن در میان درختان شمال، هر چه زودتر تدبیری اندیشیده شود تا سایر درختان جنگلی به روزگار شمشادهای هیرکانی گرفتار نشوند.
رییس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه علوم تحقیقات گفت: این قارچ درختان را کامل خشک می کند بنابراین اگر مدیریت نشود بعد از آلوده شدن نمی توان با آن مبارزه کرد، جنگل باید مدیریت شود تا گرفتار بیماری نشود، کنترل و مبارزه بخش آخر است، درباره آفات و بیماری ها مدیریت تلفیقی وجود دارد یعنی با یک راه و روش نمی شود کار را پیش برد، باید به طور مداوم پایش شوند و به محض مشاهده بیماری و آفت اقدامات لازم انجام شود، اما باید اقدامات سریع و بدون تلف کردن زمان بعد از تشخیص مشکل انجام شود.
وی اظهار داشت: قارچ ذغالی حدود ۲ میلیون هکتار از جنگل های زاگرس را آلوده کرده است و حالا که خود را به جنگل های شمال رسانده باید مراقب باشیم تا شیوع پیدا نکند و درختان بلند مازو که یکی از گونه های ارزشمند درختان جنگلی ما است حفظ شود، درختان بلوط بلند مازو جزو درختان غول پیکر در شمال کشور است که حتی قطرشان گاهی به ۲ متر هم می رسد و ۵۰۰ تا ۶۰۰ سال عمر می کنند.
کیادلیری با اشاره به اینکه هنوز برآورد دقیقی از آسیب قارچ ذغالی به درختان بلند مازو صورت نگرفته است افزود: این قارچ عامل ثانویه است که به دلایل مختلفی مانند تغییر اقلیم، دخالت انسان در طبیعت و ضعف درختان بروز می کند، زمانی که به جنگل های زاگرس می زند در واقع نمی توان گفت که فقط مرگ درختان بلوط را داریم بلکه باید آنرا مرگ یک اکوسیستم عنوان کرد چون تحت تاثیر از بین رفتن درختان بلوط و شیوع این آفت تمام گونه های متاثر و موجود در منطقه خشک می شوند، این نشان می دهد که مجموعه ای از عوامل نقش دارند تا عواملی مانند قارچ ذغالی و یا حشره چوب خوار تیر خلاص را بر پیکر این اکوسیستم وارد کند که اگر دیر بجنبیم ممکن است این سرنوشت برای درختان جنگل های شمالی هم رقم بخورد.
وی درباره نحوه انتقال قارچ ذغالی از جنگل های زاگرس به جنگل های شمالی گفت: ممکن است این قارچ با انتقال چوب و حتی جابجایی انسان از زاگرس به به شمال منتقل شده باشد، البته این آفت حدود ۴ تا ۵ سال در محدوده کمی از جنگل های شمال مشاهده بود اما از سال گذشته شیوع زیادی از آنرا گزارش می کنند که تعداد زیادی از درختان بلوط بلند مازو را درگیر کرده است.
۹۰۱۴
منبع
