نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیشاید این مطالب برایتان مفید باشد
کدام نمایشی را سراغ دارید که پس از بارها و بارها اجرا هنوز برای مخاطبان جذابیت داشته باشد و با وجود تکرار مضامین و نمادهای بلاتغییر دیدنی باشد؟ این خصیصه تنها در تعزیه دیده می‌شود؛ هنری نمایشی و ایرانی که بیش از صد سال است اجرا می‌شود اما هنوز هم مردم از دیدن لحظه لحظه آن لذت می‌برند.
خبرنگار ایکنا پیرامون این موضوع، با کارشناسان فن این حوزه گفت‌وگوهایی انجام داده که در هفتمین گام با محمد رضایی؛ مدرس و پیشکسوت تعزیه همراه شده‌ایم.
ایکنا – با توجه به قدمت و تأثیرگذاری‌ای که تعزیه دارد و هنوز پس از ده‌ها سال اجرا شده و مخاطب دارد جایگاه کنونی آن را چگونه می‌بینید؟
تعزیه را باید به عنوان تنها هنر نمایشی ایرانی قلمداد کرد که کارکردی کاملاً مذهبی داشته و به ثبت هم رسیده است. تعزیه به لحاظ کارکرد، قابل مقایسه با دیگر اشکال هنر نیست چون با کمترین امکانات بیشترین جذب مخاطب را دارا است. این هنر متولی رسمی و مشخصی ندارد اما منظور از نداشتن متولی برای تعزیه به معنای به حال خود رها کردن این هنر نیست و اگر چنین بود اکنون شاهد تعزیه با این کیفیت و کمیت نبودیم. با وجود اینکه تعزیه بعد از انقلاب بیشتر مورد توجه قرار گرفت و موقعیت برای اجرای آن فراهم بوده بازهم این هنر متولی خاصی ندارد و تنها ذاکرین و بانیان هستند که فعلاً این هنر آیینی و مذهبی را برپا نگاه داشته‌اند.
خوشبختانه تعزیه امروز با استقبال جوانان روبهرو شده است برای همین هم حضور آنها را به شکل پررنگی در تعزیه شاهد هستیم. این امر اتفاق بسیار خوبی است زیرا حضور نیروی جوان در کنار باتجربه‌ها منجر به اتفاقات بسیار خوبی در این هنر آیینی خواهد شد.
ایکنا – با توجه به ظرفیتی که برای تعزیه برشمردید به نظر شما آیا تعزیه قابلیت صادر شدن به دیگر کشورها به‌ویژه کشورهای مسلمان را دارا است؟
این امر قابل دستیابی است به شرطی‌که تعامل در این رابطه مطلوب باشد. برای رسیدن به این خواسته باید حامی وجود داشته باشد تا زمینه را برای اجراهای گروه‌های تعزیه در خارج از کشور فراهم کند. تجربه به من ثابت کرده هرگاه تعزیه در دیگر کشورهای اجرا شده با استقبال بسیار خوبی روبهرو شده است. این اتفاق بارها در مسکو، آمریکا یا برخی کشورهای اروپایی رخ داده است. جالب است استقبالی که از تعزیه می‌شود تنها محدود به مسلمانان یا شیعیان نمی‌شود بلکه دیگر ادیان هم وقتی بیننده تعزیه می‌شوند جذب مفهوم آن شده و گاهی مواقع شاهد پیگیری آنها پیرامون واقعه کربلا هستیم. این امر بسیار حائز اهمیت است چون نشان می‌دهد تعزیه حتی می‌تواند در اشاعه مفاهیم مورد توجه قرار گیرد.
کدام هنر را سراغ دارید که بتواند با مشتی آب تصویرسازی از دریا داشته باشد؟ این اتفاق تنها در تعزیه است که رخ می‌دهد. به یاد دارم تعزیه‌ای در مسکو اجرا کردیم و فردای آن روز نشریات مسکو نوشتند اوج وفاداری یک برادر را می‌توان در وفای حضرت ابوالفضل (ع) جست‌وجو کرد. با این توضیح کاملاً مشخص است وقتی چنین ظرفیتی وجود دارد اشاعه مفاهیم هم موفق خواهد بود.
در ایتالیا نیز یکی از کارگردانان این کشور به آقای کیارستمی درباره قدرت تعزیه گفت؛ قدرت تعزیه بسیار حیرت‌آور است چون این هنر می‌تواند در لحظه‌ای به اوج درام رسیده و مخاطب را تحت تأثیر خود قرار دهد یا در لحظه‌ای دیگر موقعیتی شاد برای تماشاگر ایجاد کند. یکی از لحظه‌هایی که من به وضوح شاهد منقلب شدن غیر مسلمانان بودم وقتی بود که حضرت علی‌اصغر (ع) را به میدان نبرد می‌آوردم. از این دست صحنه‌ها بسیار در تعزیه وجود دارد که باید قدر و بهای آن را دانسته و به عنوان اهرمی برای تبلیغ مفاهیم شیعی و همچنین صدور تعزیه بهره برد. قدرت دیگر تعزیه به تکراری نشدن آن اختصاص پیدا می‌کند. هر هنری بعد از چند بار ارائه شدن برای مخاطب تکراری می‌شود اما سال‌هاست مجالس تعزیه اجرا می‌شود. این ادعا پاسخی است به این پرسش که آیا از میزان مخاطبان آن کاسته شده است؟
بیشتر بخوانید:
درباره قدرت تعزیه مثالی دیگر می‌زنم. وقتی ما در ایتالیا تعزیه اجرا می‌کردیم شاهد حضور تماشاگران با پوشش نامناسب بودیم اما از شب پنجم به بعد آنها پوشش خود را درست کرده و تحت تأثیر تعزیه منقلب می‌شدند. این نکته کمی نیست که بخواهیم به سادگی از کنار آن عبور کنیم اما نمی‌دانم چرا چشمان خود را بر این داشته بسته‌ایم و سعی نمی‌کنیم با صدور تعزیه گامی در جهت اشاعه مفاهیم عاشورایی برداریم.
ایکنا – در برخی از تعزیه‌ها، شاهدیم از اساطیر ایرانی هم استفاده می‌شود. آیا می‌توان این موضوع را به نوعی همسویی فرهنگ ایرانی با مفاهیم عاشورایی در نظر گرفت؟
شاید در نسخه‌های قدیمی استفاده از اساطیر ایرانی در تعزیه وجود نداشته باشد اما با گذشت زمان شاهد این امر هستیم. این نکته هم به نظرم اتفاق خجسته‌ای است زیرا فرهنگ ایرانی همسویی کامل با تفکر شیعی دارد. همچنین بهره‌گیری از اساطیری ایرانی برای مخاطب داخل هم جذابیت بیشتری ایجاد می‌کند. پس همسویی عاشورا با مفاهیم ایرانی را می‌توان راهکاری دیگری برای ایجاد جذابیت در این هنر آیینی در نظر گرفت.
ایکنا –اگر قرار باشد تعزیه فقط به مجالس عاشورا خلاصه شود، آن را محدود به ایامی خاص کرده‌ایم. درباره دیگر مجالس تعزیه که مغفول واقع مانده‌اند توضیح دهید.
اول اینکه اجرای مجالس مربوط به کربلا تنها به ماه محرم و صفر خلاصه نمی‌شود. ما این هنر را می‌توانیم در دیگر ایام سال هم مورد توجه قرار دهیم. نکته دیگر اینکه شبیه‌خوانی مجالس شاد و کمدی هم دارد که بسیاری از مردم از آنها مطلع نیستند پس اگر محل‌هایی برای اجرای تعزیه به صورت دائمی ایجاد شود شاهد شبیه‌خوانی به شکل فراگیر در طول ایام سال خواهیم بود.
ایکنا – در پایان بفرمایید که آیا درآمدزایی اقتصادی می‌تواند اهرمی در جهت بالا رفتن قدرت جریانسازی تعزیه باشد؟
تعزیه همیشه از سوی بانیان حمایت شده و همین موضوع آن را ماندگار کرده است اما نمی‌توان از وجوه اقتصادی در ارتقای تعزیه غافل بود. بنابراین اگر بتوان راهی برای درآمدزایی اقتصادی تعزیه یافت معتقدم دستاوردهای آن مطلوب خواهد بود. البته این مسئله حتماً به این معنا نیست که از مردم به شکل مستقیم هزینه دریافت شود بلکه نیاز است سیاست‌های حمایتی از تعزیه وجود داشته باشد.
گفت‌وگو از داوود کنشلو
انتهای پیام
منبع
