جهاد آبرسانی به وسعت آبادی‌هایی با تنش آبی

جهاد آبرسانی طرحی چهار ساله است که از ابتدای سال ۱۴۰۱ وارد فاز عملیاتی شد و اکنون به طور میانگین بیش از ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد؛ این طرح به عنوان یکی از مهم‌ترین طرح ها در این حوزه به شمار می رود که هدف اصلی آن تامین آب پایدار برای مناطق روستایی و محروم است.

دلیل اهمیت این موضوع به این خاطر است که دولت در طول سالیان گذشته خدمات مختلفی مانند برق رسانی، ایجاد جاده دسترسی، خدمات بهداشتی و درمانی، تلفن و اینترنت را به بسیاری از روستاها ارایه کرده است اما تامین آب شرب پایدار کمتر مورد توجه دولتمردان بود چراکه در گذشته با توجه به بارش های مناسب، وجود آب های سطحی و ذخایر آب زیرزمینی بسیاری از روستاها مشکل تامین آب نداشتند.

اما کم‌کم با بروز خشکسالی بسیاری از چشمه های تامین آب شرب مردم در مناطق روستایی خشک شد و تنش آبی در بسیاری از مناطق شروع شد و به دنبال آن مهاجرت های روستاییان به حاشیه شهرها افزایش پیدا کرد.

از طرفی دیگر با مهاجرت قشر مولد روستایی به حاشیه شهرها که بیشتر به اشتغال کاذب روی می آوردند، هزینه های انجام شده برای تامین امکانات و تداوم خدمات مختلف هم بی نتیجه می ماند و اینجا بود که می توان به اهمیت آب شرب پایدار در این مناطق بیشتر پی برد.

اهمیت آب در مناطق روستایی تنها برای ساکنان آن نیست بلکه در برخی مناطق دامداری و پساب فاضلاب روستا برای کشاورزی نیز به آب شرب وابسته است که اهمیت مساله را بیشتر می کنند و وزارت نیرو با ایجاد شورای جهاد آبرسانی و شروع طرح جهاد آبرسانی نشان داد به اهمیت موضوع پی برده است.

انعقاد تفاهم‌نامه با قرارگاه امام‌حسن‌مجتبی (ع) برای آبرسانی به ۱۰ هزار روستای دارای تنش آبی در ۳۱ استان کشور و مبادله قرارداد عملیات اجرایی برای آبرسانی به هفت هزار و ۱۳۸ روستا در فاز اول با اعتبار ۱۹۰ هزار میلیارد ریال از جمله اقدام‌های شورا جهاد آبرسانی وزارت نیرو بود.

اکنون این ۱۰ هزار روستا به ۱۶ هزار روستا هدف‌گذاری شد تا بخش بیشتری از مردم روستایی و مناطق محروم از آب سالم و پایدار برخوردار شوند و در حال حاضر در قالب این طرح اهالی پنج هزار روستا از نعمت آب شرب بهره‌مند شدندنکته قابل تامل این است که اکنون این ۱۰ هزار روستا به ۱۶ هزار روستا هدف‌گذاری شد تا بخش بیشتری از مردم روستایی و مناطق محروم از آب سالم و پایدار برخوردار شوند و در حال حاضر در قالب این طرح نزدیک به ۵۰ درصد این روستاها (۱۰ هزار روستا) یعنی اهالی پنج هزار روستا از نعمت آب شرب بهره‌مند شدند و احداث تأسیسات آبرسانی ۶۳۱ روستا از این تعداد نیز توسط خیرین انجام شده است.

اما مساله تامین آب شرب برای مناطق روستایی آذربایجان‌غربی با توجه به روند خشک شدن دریاچه ارومیه و پایین آمدن ذخایر آبی زیرزمینی و کاهش روان‌آب‌ها در پیرامون این دریاچه اهمیت جهاد آبرسانی در این منطقه را بیشتر از سایر مناطق هم کرده است.

اهمیت مساله آب در این منطقه تنها مربوط به چند دهه اخیر نیست بلکه کتیبه «عین الروم» اشنویه قدیمی ترین سنگ نوشته اورارتویی با مضمونی در ارتباط با آب است؛ کتیبه ای که وقف نامه اهدا آب چشمه‌ای به همین نام به مردم منطقه به شمار می رود و اهمیت مایه حیات را در حدود سه هزار سال قبل بازگو می کند.

هم اکنون از ۲ هزار و ۸۰۰ روستای آذربایجان غربی، آب شرب مورد نیاز ۲ هزار و چهار روستا استان با جمعیت ۹۷۱ هزار نفر با ۳۰۵ هزار انشعاب تحت پوشش خدمات مستقیم شرکت آب و فاضلاب قرار دارد و آب آشامیدنی مورد نیاز این روستاها از یک هزار و ۶۰۰ منشا شامل چاه، چشمه و قنات تامین می شود.

برای آبرسانی به روستاهای تحت پوشش شرکت آب و فاضلاب آذربایجان غربی، در مجموع پنج هزار و ۵۰۰ کیلومتر خط انتقال و هفت هزار کیلومتر شبکه توزیع احداث شده است.

علاوه بر این آبرسانی برای ۳۷۹ روستا با ۱۷۵ هزار نفر جمعیت دارای تنش آبی در قالب طرح جهاد آبرسانی از طرح های محرومیت زدایی و با مشارکت قرارگاه امام حسن مجتبی(ع) در شهرستان های شاهین دژ، میاندوآب، بوکان، پیرانشهر، سردشت، شوط، پلدشت و چایپاره در حال اجرا است.

در قالب این طرح ۸۱۵ کیلومتر لوله خط انتقال آب، ۹۵ کیلومتر لوله شبکه توزیع آب، ۷۳ باب مخزن ذخیر آب با ظرفیت ۲۱ هزار مترمکعب و ۴۴ باب ایستگاه پمپاژ آب با ظرفیت ۱۰ هزار مترمکعب احداث می شود که در نوع خود انقلابی بزرگ در این حوزه به شمار می رود.

میانگین اجرای این طرح در آذربایجان‌غربی ۴۳.۵ درصد است که حدود ۶.۵ درصد از میانگین کشوری کمتر است و آن هم به دلیل شرایط توپوگرافی و جغرافیای کوهستانی استان است که روند کار را در این منطقه کمی کُندتر کرده است.

روند اجرای طرح جهاد آبرسانی در آذربایجان غربی و در همه مناطق استان یکنواخت نیست و در سردشت با ۲۳ روستا دارای ۹۲ درصد پیشرفت فیزیکی، چایپاره با ۵۲ روستا دارای ۸۳ درصد پیشرفت و در بوکان با ۱۶۵ روستا دارای ۱۹ درصد پیشرفت فیزیکی است.

جهاد آبرسانی در مناطق روستایی و محروم کشور توسط قرارگاه امام حسن (ع) تا پایان تابستان ۱۴۰۵ به اتمام خواهد رسید اقدامی ماندگار که در دولت گذشته آغاز شد و امید می رود در دولت چهاردهم نیز با توجه اهمیت موضوع تداوم داشته باشد و شاهد پایان تنش آبی چندین دهه‌ای در روستاهای کشور از جمله آذربایجان‌غربی باشیم.

با در نظرگرفتن وسعت جغرافیایی کشور می توان گفت که طرح جهاد آبرسانی بزرگ‌ترین پروژه عمرانی کشور محسوب‌می‌شود که در این طرح، از تجربه اقدامات جهادی سال‌های ابتدای انقلاب اسلامی ایران الگو گرفته شد و این پروژه‌ها با مشارکت مردم مناطق مختلف انجام‌می‌شود که بدون شک نتایج بسیار مثبتی همراه خواهد شد.

بنا بر گزارش بانک جهانی که بر اساس شاخص‌های توسعه جهانی تعریف شده است، ایران در حوزه دسترسی به آب شرب در بخش شهری و روستایی در جهان و میان کشورهای منطقه در صدر جدول قرار دارد؛ به‌طوری‌ که درصد دسترسی به آب شرب شهری و روستایی در ایران به ترتیب برابر با ۹۹.۸۳ و ۸۲ درصد است این در حالی است که این شاخص‌ها به همین ترتیب در جهان اعداد ۸۵.۷ و ۵۹.۶ درصد و در میان کشورهای خاورمیانه ۸۳.۲ و ۶۹.۵ درصد است.