«معنویت» در دفاع مقدس؛ از مفاهیم تا مصادیق

بعد معنوی دفاع و مقاومت در برابر خصم از صدر اسلام تا کنون در جبهه حق علیه باطل وجود داشته و رزمندگان اسلام با تکیه بر ایمان و معنویت و با جهاد و مبارزه و نبرد در میدان توانستند قدرتمندترین دشمنان را به زانو درآورند. در دوران هشت ساله دفاع مقدس نیز رزمندگان ایران اسلامی با تکیه بر ایمان و معنویت، اطاعت از رهنمودهای رهبری و استفاده از اصول و فنون رزمی توانستند در مقابل جبهه تا دندان مسلح باطل به پیروزی برسند.

رزمندگان دفاع مقدس با توکل به خدا و توسل به قرآن اهل بیت(ع) جلوه‌های نابی از معنویت را به یادگار گذاشتند و نشاط روحی و صفای باطنی در آنها در فضای جبهه موج می‌زد همچنان که امام خمینی(ره) یکی از عوامل پیروزی در جنگ را معنویت شمردند و فرمودند: «این‌هایی که شب‌ها به دعا و مناجات بر می‌خیزند، البته در جنگ‌ها پیروز خواهند شد».

هفته دفاع مقدس بهانه‌ای شد تا با دعوت و گفت‌وگو با چند تن از یادگاران و پیشکسوتان دفاع مقدس در چهارمحال و بختیاری با جلوه‌های معنویت در جبهه‌ بیشتر آشنا شویم. این نشست صمیمی با حضور «ایوب زمانی»، فرمانده سابق سپاه شهرستان شهرکرد، پژوهشگر حوزه دفاع مقدس و مدرس دانشگاه، «رسول علیدوستی»، رزمنده یگان رزم و حفاظت، «سید مجتبی عقیلی»، جانشین اسبق فرمانده سپاه قمر بنی‌هاشم(ع) و «فتح علی مولایی»، فرمانده سابق سپاه شهرستان شهرکرد و مدرس دانشگاه در حوزه دفاع مقدس برگزار شد که بخش اول آن تقدیم مخاطبان گرامی ایکنا می‌شود.

معنویت، بعد باطنی دفاع مقدس 

ایوب زمانی، پیشکسوت دفاع مقدس در این نشست با اشاره به اینکه دفاع مقدس و «معنویت» در هم عجین شده و معنویت در باطن دفاع مقدس موج می‌زد، اظهار کرد: همانطور که قائلیم اعمال عبادی همچون نماز و روزه امور معنوی هستند، دفاع مقدس نیز یک مقوله معنوی بوده و معنویت را در ذات خود دارد. درواقع جهاد و دفاع در راه خدا مرتبه‌ای از امر به معروف و نهی از منکر و یکی از فرائض و تکالیف دینی محسوب می‌شود بنابراین فعلی معنوی به‌شمار می‌رود.

وی با ذکر اینکه دفاع مقدس تأثیرات عمیقی بر تمام مقوله‌های زندگی داشت، ادامه داد: همه این تأثیرات جای بررسی دارند و مغفول مانده است، در یک پژوهش که داشتیم این نتیجه حاصل شد که در هشت سال دفاع مقدس، امر ازدواج و استحکام بنیان خانواده بیشتر و بهتر تقویت شد، ساده‌زیستی و قناعت از دیگر مواردی بود که مردم در این دوران داشتند و سبک زندگی سالم را شاهد بودیم و اینها از آثار معنوی دفاع مقدس است.

زمانی مفاهیم معنوی همچون خداشناسی و خدامحوری، ولایتمداری را از مهم‌ترین عوامل پیروزی رزمندگان در جبهه‌ها دانست و توضیح داد: انسانی که برای خود چیزی نخواهد و خدا را در رأس همه امور بداند، با خدا معامله کرده است و یقیناً پاداش دنیوی و اخروی این ایمان را دریافت خواهد کرد. رزمندگان با چنین روحیه‌ای به استقبال دفاع از میهن رفتند و برایشان قابل پذیرش نبود که دشمن با اجماع بین‌المللی علیه میهن اسلامی هجمه کند.

جلوه‌های معنویت در رزمندگان دفاع مقدس 

فرمانده سابق سپاه شهرستان شهرکرد وفای به عهد را از دیگر جلوه‌های معنویت رزمندگان دفاع مقدس برشمرد و گفت: مواسات و همدلی در میان رزمندگان و فرماندهان موج می‌زد و به یاد دارم فرمانده شهید، «ایرج آقابزرگی» آمار تمام سربازان مجروح خود در بیمارستان‌های شهرهای مختلف را داشت و به آنان سرکشی و از آنان دلجویی می‌کرد. مقاومت از دیگر مفاهیم والای معنوی بود که مصادیق عینی این روحیه ایستادگی را امروز در مردم مظلوم و بی‌پناه غزه مشاهده می‌کنیم و شعار راهبردی امام حسین(ع) یعنی «هیهات من الذله» را در میدان عمل پیاده می‌کنند. امام(ره) به ما آموختند که برای دستیابی به پیروزی باید مسیر عاشورایی را انتخاب کنیم که این هم قطعاً مستلزم هزینه خواهد بود. 

زمانی با تأکید بر اینکه معنویت‌ها در عرصه دفاع مقدس احیا شدند و تسری یافتند، بیان کرد: امروز اگر مسئولان و مردم بخواهند بر مشکلات عدیده موجود پیروز شوند، باید مزین به معنویت و روحیه جهادی و انقلابی رزمندگان آن دوران شوند، مشکلات را احصا کنند و با روحیه ایثار و معنویت بر آنها فائق آیند. اگر گوش به فرمان امام جامعه باشند یقین بدانید که خدا ما را پیروز خواهد کرد.

وی داشتن بصیرت و قدرت تحلیل در رزمندگان دفاع مقدس را یکی از مهم‌ترین عوامل در معنویت رزمندگان دفاع مقدس دانست و توضیح داد: به برکت روشنگری‌ها و تبیین‌گری امام خمینی(ره) رزمندگان به قدرت تحلیل رسیدند، باورهای عمیق و ریشه‌دار در آنها شکل گرفت بر اساس عقلانیت و خلوص نیت این مسیر پرخطر را برگزیدند. 

زمانی ادامه داد: ظرف زمانی و مکانی دفاع مقدس یعنی خط مقدم و سنگرها و خاکریزها و جهاد و مبارزه با دشمن تجاوزکار نیز بستری را برای نسل آن زمان ایجاد کرد که با حضور در این مکان معنوی، از این فرصت طلایی بهره‌مند شوند. درست مانند اینکه ثواب و پاداش و معنویت نماز در مسجدالحرام بافضیلت‌تر از نماز در دیگر مکان‌هاست.

نویسنده و پژوهشگر دفاع مقدس بیان کرد: در دوران دفاع مقدس رزمندگان با ذکر خدا زندگی می‌کردند و به تصدیق آیه شریفه «أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (رعد/۲۸)، آرامش خاطر را در آن شرایط پیدا می‌کردند که جلوه‌ها و تصاویر آن را همه ما مشاهده کرده‌ایم. بنابراین رزمندگان در جبهه‌ها اعیاد را جشن می‌گرفتند، سرگرمی‌های معقول را داشتند و با تمام مشکلات اما سرشار از نشاط معنوی بودند. همچنان که امروز در غزه مشاهده می‌کنیم مردم صبور و مقاوم باوجود تمام مشکلات و مصیبت‌ها اما به زندگی خود ادامه می‌دهند و متوقف نیستند.

نشاط معنوی در جبهه‌ها 

زمانی با تأکید بر اینکه همه ما در آن دوران به مدد رهنمودهای امام راحل(ره) راه اصلی را یافته بودیم، افزود: امام(ره) به ما مسیر حقیقت را در میان کوره‌راه‌های بدلی و غیرواقعی نشان دادند و به‌نظرم باید این ابعاد از دفاع مقدس با تکیه بر واقعیات بدون اغراق و مبالغه برای نسل امروز و البته برای برخی مسئولان گفته شود و خودمان نیز که افتخار حضور در این عرصه را داشتیم، مرور کنیم. 

وی با یادآوری اینکه باید مصادیق و واقعیت‌های میدان تبیین و مشخص شود چه عاملی باعث جنگ شد، گفت: گزینه نظامی برای دشمنان انقلاب نوپای اسلامی در ایران تنها راه چاره بود اما نتیجه و ثمره این اقدام خصمانه آنها، تثبیت انقلاب اسلامی به برکت خون هزاران شهید والامقام بود. همچنین صدور انقلاب اسلامی به برکت همین دفاع و مقاومت هشت ساله اتفاق افتاد و امروز مرز معنوی شیعه را باید کل دنیا بدانیم که رایحه خوش آن همه جا را معطر کرده است. 

فرمانده سابق سپاه شهرکرد تأکید کرد: معتقدم اگر کسی دفاع مقدس را جدای از نهضت عاشورای حسینی بخواهد تحلیل کند، هنوز حقیقت دفاع مقدس را درک نکرده است زیرا یقیناً انقلاب اسلامی و دفاع مقدس شعاعی از منبع نورانی عاشورا بود که در عصر معاصر تابیدن گرفت. بنابراین باید بگویم رزمندگان کسانی بودند که هر کدام به قدر وسعشان عیار واقعی معنویت را خوب شناخته و در مسیر حقیقت قدم گذاشتند.

معنویت با تکیه بر عقلانیت 

زمانی یادآور شد: صحبت در خصوص معنویت در جبهه‌ها نباید این تصور را ایجاد کند که رزمندگان شبانه‌روز در حال ذکر و دعا بودند. پرواضح است که برنامه‌ریزان و فرماندهان همه امور جنگ را تمام و کمال بر حسب اصول علمی روز دنیا پیش می‌بردند و در کنار این مدیریت علمی، مسائل معنوی نیز مطرح است. لذا نباید بر این شبهه دامن زد که پیروزی‌های رزمندگان هشت سال دفاع مقدس تنها با امدادهای غیبی و معنویت حاصل می‌شد بلکه هم حاصل اصول علمی و تراوشات فکری و عقلانی با جدیت و پشتکار در کار و هم توسل و معنویت بود. 

پیشکسوت دفاع مقدس با اشاره به آیه نورانی «وَأُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ» (غافل/۴۴)، تأکید کرد: این آیه بدان معنا نیست که دست روی دست بگذاریم و همه امور را به دست خدا بسپاریم تا پیش برود بلکه مراد آن است که تلاشمان را داشته باشیم و همیشه کارمان را با توکل به خدا انجام دهیم. عقل بزرگ‌ترین موهبت و هدیه الهی برای بشر و وجه تمایز او با سایر مخلوقات عالم است بنابراین اتکا به هر امر غیرعقلی، کفر است و باید دوری جست. 

یادگار دفاع مقدس با بیان اینکه اعتقاد و اعتماد به خدا از ریشه‌های فضای معنوی در جبهه بود، افزود: تا پیش از انقلاب اسلامی، کشور ما از تأثیرات مکاتب غربی و اومانیسم بی‌نصیب نبود و امام خمینی(ره) در این فضای غبارآلود و تاریک، بار دیگر به احیای دین و معنویت پرداخت و قلوب آزادگان عالم را بیدار ساخت و متقاعد کرد. دفاع مقدس باعث تثبیت و گسترش تفکر دینی در کشور و در سراسر عالم شد که امروز عقلا و اندیشمندان دنیا عظمت انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را درک کردند و این یک دستاورد بسیار بزرگ در عصر معاصر است. انبیای الهی زحمات فراوانی کشیدند تا توحید و خداپرستی را در میان قوم خود ترویج دهند و امام(ره) امتدادبخش این مسیر نورانی بودند. 

زمانی در پایان با تأکید بر اینکه نباید این گذشته و عملکرد پرافتخار را فراموش کنیم، توضیح داد: امروز دشمن شبانه‌روز مشغول کار و تلاش است تا هم کسانی که حضور داشتند و هم نسل‌های بعدی، دستاوردها و فرصت طلایی دفاع مقدس را فراموش کنند. امروز ما جوانان مقید و مستعدی داریم و در هیئت‌ها خلوص و طهارت این جوانان انقلابی را می‌بینیم. ما رزمندگان مسئولیت سنگینی داریم که باید به‌دور از روزمرگی‌ها به تبیین حقایق دفاع مقدس بپردازیم تا جوانان سردرگم نشوند، باورهایشان دچار خدشه نشود و آسیب نبینند. 

پیوند دفاع مقدس با نهضت عاشورا 

رسول علیدوستی، رزمنده دفاع مقدس با اشاره به اینکه دفاع مقدس یک جهاد بود و باطن جهاد جز معنویت نیست، اظهار کرد: رزمندگانی که پا در این مسیر دشوار می‌گذاشتند خوب می‌دانستند که رفاه و خوشی، خوراک لذیذ و پوشاک زیبا، آسایش و نظیر اینها در جبهه منتظرشان نیست بلکه باید راهی را بروند که جانشان را هم ممکن است از دست بدهند اما آنها انتخاب کردند و رفتند. 

وی با نقل جمله‌ای از شهید آوینی که «هر کس می خواهد ما را بشناسد داستان کربلا را بخواند»، بیان کرد: اولین ویژگی عاشورای امام حسین(ع) که در جبهه‌های حق علیه باطل در هشت سال دفاع مقدس نیز موج می‌زد، معنویت بود.

علیدوستی ادامه داد: در نهضت عاشورا و نیز در جبهه جنگ تحمیلی، ظاهر ماجرا این است که لشکر اسلام دچار شکست می‌شود و رزمندگان به شهادت می‌رسند و به اسارت در می‌آیند اما حقیقت عاشورای حسینی را باید امروز در اربعین مشاهده کنیم که میلیون‌ها عاشق و شیفته آقا اباعبدالله(ع) در یک اجتماع عظیم گرد هم جمع می‌شوند. امروز عراقی‌ها با علاقه پذیرای زوار ایرانی هستند و این از اثرات معنویت است که از پایه‌های اصلی دفاع مقدس ما بود.

پیشکسوت دفاع مقدس در خصوص منشأ معنویت در جبهه‌ها، تأکید کرد: ایمان به خدا و حقانیت و صادق‌الوعد بودن ذات اقدس پرودگار و نیز ایمان به حیات پس از مرگ و عملیاتی شدن وعده‌های الهی در آخرت در رزمندگان موج می‌زد. بنا بر این باور، کسی که در جبهه حق و حقیقت جانش را از دست می‌دهد قطعاً به فوز عظیم نائل می‌شود و در آخرت به سعادت حقیقی دست می‌یابد. رزمندگان با این باورهای قلبی زیستند و به تعبیر شهید حاج قاسم سلیمانی، شرط شهید شدن، شهید زندگی کردن است و چنین انسان‌هایی در بالاترین درجه ایثار یعنی ایثار جان، بر یکدیگر سبقت می‌گیرند. 

منشأ معنویت در دفاع مقدس 

علیدوستی تأکید کرد: معنویت در جبهه‌ها به این معنا نیست که رزمندگان از بدو عملیات دست از کار می‌کشیدند و منتظر امدادهای غیبی می‌ماندند بلکه هر کسی وظایف و مسئولیت خود را به نحو احسن انجام می‌داد اما توکل و توسل نیز داشت. بنابراین سپاه اسلام با رعایت تمامی جوانب و در بالاترین سطح رعایت اصول و فنون جنگ، به مبارزه و مقاومت می‌پرداخت. 

وی افزود: نباید این شبهه در جوانان ایجاد شود که رزمندگان ما با توسل به امدادهای غیبی از اصول و استراتژی جنگ غافل بودند بلکه به مصداق آیه شریفه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ» (محمد/۷) وظایف خود را انجام می‌دادند اما همواره خدا را مدنظر قرار می‌دادند و توکل و توسل می‌جستند خدا نیز پشتیبان رزمندگان بود و در جاهایی حقیقتاً با امدادهای غیبی بر دشمن فائق آمدیم.

یادگار هشت سال دفاع مقدس با یادآوری اینکه به فراموشی سپردن آثار و ارزش‌های دفاع مقدس تهدیدی برای نسل جدید است، توضیح داد: حتی رزمندگان و ایثارگران نیز گاهی دچار فراموشی می‌شوند و یادشان می‌رود که امام(ره) چه خدمت بزرگی به بشریت کردند. نباید فراموش کنیم که چه خون‌هایی تقدیم اسلام و انقلاب شد، چه مصیبت‌ها و زجرهایی را تحمل کردیم و چه جوانانی در این راه پرپر شدند.

علیدوستی در پایان گفت: یقین بدانید که امروز نسل جدید پای کار ما از جوانان رزمنده دفاع مقدس ایمانی به مراتب قوی‌تر دارند زیرا آنان امروز باوجود فضای مجازی و انواع خطرات و تهدیدها باز هم باور قلبی محکمی دارند و مسیر صحیح را تشخیص داده و در آن قدم گذاشته‌اند که شهدای دفاع از حرم آل‌الله مانند شهید «محسن حججی» از مصادیق این جوانان هستند.

انتهای پیام