فتوا دادن زنان منافاتی با آموزه‌های دینی ندارد

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی سجادی‌امین، عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده، دوم مهرماه در نشست علمی «زنان، افتاء و مرجعیت» که از سوی پژوهشکده زن و خانواده حوزه خواهران برگزار شد گفت: در ابتدا که به مطالعه در مورد مرجعیت زنان پرداختم به این سؤال برخوردم و آن اینکه قائلان به مرجعیت زن به ادله‌ای استناد دارند که پوشش‌دهنده همه شئون مرجع نیست، مثلا برخی به سیره عقلا استناد و مراجعه می‌کنند و می‌گویند رجوع جاهل به عالم و غیرمتخصص به متخصص در جنسیت موضوعیت ندارد و با این دلیل و امثال آن قصد دارند مرجعیت را ثابت کنند و کسانی که مرجعیت را برای زن جایز نمی‌دانند باز به ادله‌ای استناد دارند که ناظر به شئون مرجع مانند شان ولایی است. 

وی با بیان اینکه ما عنوانی به نام مرجع تقلید در آیات و روایات نداریم، افزود: لذا عنوان «مرجع تقلید» امری جدید است که در مراجع عظام فعلی شکل گرفته و در ادله شرعی عناوینی چون حاکم و ولی و سرپرست و … آمده است؛ بنابراین باید بین شئون ولایی و غیرولایی تفکیک قائل شویم یعنی یکسری مناسک و مسئولیت‌هایی بر عهده مرجع تقلید است که شئون ولایی است مانند ریاست و امامت و سرپرستی و … . البته اصل اولیه در فقه عدم ولایت فردی بر فرد یا افراد دیگر است و کسی حق تصرف در امور دیگری را ندارد مگر اینکه دلیل خاص برای آن داشته باشیم.  

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده حوزه خواهران با بیان اینکه خداوند ولایت ذاتی خالقیت و ربوبیت دارد و ما بنده او هستیم لذا بر ما ولایت تکوینی و تشریعی دارد، تصریح کرد: اگر پیامبر و یا امامی مدعی ولایت شد باید دلیل داشته باشد لذا در مورد پیامبر(ص) فرموده است که؛ النَّبِيُّ أَوْلَىٰ بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ ۖ  و در مورد ائمه معصومین(ع) هم من کنت مولاه فعلی مولاه را داریم؛ در مورد ولایت فقها دو دیدگاه وجود دارد که برخی مانند امام خمینی قائل هستند که برای فقیه دلیل خاص برای اثبات ولایت داریم.

وی تاکید کرد: بنده در مطالعاتم به این نتیجه رسیدم که جنسیت در ولایت تاثیر دارد و ادله مفصلی هم برای آن داریم و یکسری اصول و الفاظ در این خصوص بیان شده است.

شئون ولایی از سنخ تکلیف است نه حق

سجادی امین با بیان اینکه شئون ولایی در اندیشه فقهی ما از سنخ مسئولیت و تکلیف است و نه حق، اضافه کرد: ممکن است در اندیشه اومانیستی همه چیز را حق خود بدانند ولی در اندیشه دینی، مناسک ولایی تکلیفی و وظیفه و باری بر دوش است لذا در اندیشه دینی این نوع ولایت برای زنان ثابت نیست به این معنا که برخی اوقات به نحو الزام و در برخی موارد به نحو ترجیح از عهده آنان برداشته شد است.

وی افزود: این نکته خیلی مهم است که آیا مناصب ولایی که از زنان برداشته شده است به خاطر نقص ذاتی آنان است یا اینکه خداوند مناصب ولایی را از عهده زن برداشته است زیرا فراغت بالی برای زن به خاطر نقش‌های ویژه و منحصر به فرد مانند فرزندآوری ایجاد شود مثلا اگر گفته شده است زن، قاضی نشود به دلیل رسالت‌های دیگری است که بر دوش دارد و نمی‌تواند جایگزین داشته باشد مانند فرزندآوری. خداوند هدف از خلقت عالم را عبادت و معرفت الهی برشمرده است و این مسیر جز با مسئولیت زن در تربیت نیست.

سجادی‌امین با بیان اینکه حضرت علی(ع) هم فرمودند اگر توانستی غیر از اموری که خدا بر دوش آنان گذاشته است چیزی بر عهده زنان نگذاری این طور عمل کن، افزود: برخی این نوع مسائل را دلیل بر نقص زن عنوان می‌کنند اعم از نقص عقل و غلبه عاطفه و … ولی مسئله از این سنخ نیست و منابع دینی برداشتن این مسئولیت‌ها را دلیل نقص ذاتی نمی‌داند و اگر چنین بود باید در طول تاریخ برای هیچ زنی در هیچ شرایطی این مناصب ولایی ثابت نشده باشد در حالی که در طول تاریخ زنان متعدد متصدی ولایت بوده‌اند.

نویسنده کتاب «زنان، افتاء و مرجعیت» با تاکید بر اینکه اگر مرد می‌تواند مرجع تقلید شود و زن نمی‌تواند به منزله قرب الهی بیشتر مرد و برتری او نیست، اظهار کرد: ملاک ارزش فارغ از جنسیت، تقوا است و تفاوت نقش برنامه‌ریزی خداوند است بنابراین مناصب ولایی برای زن در نصوص دینی ثابت نیست و همه تفاوت‌های حقوقی بین زن و مرد در اسلام هم به این موضوع برگشت دارد. اینکه شهادت و زن معادل یک مرد است به خاطر نقص زن نیست بلکه خداوند خواسته است تا زن گرفتار بحث تحمل شهادت و رفت و آمد به دادگاه و خطرات جانی و آبرویی نشود و در واقع نوعی تکلیف از او برداشته می‌شود.

افتاء شان ولایی نیست

سجادی‌امین اضافه کرد: یکی از شئون مهم مرجع تقلید، افتاء است؛ یعنی کسی سالیان متمادی در حوزه درس بخواند و در علوم مختلف مرتبط با فقه و مرجعیت ممحض شود و قدرت اجتهاد داشته باشد تا در نهایت بتواند فتوا بدهد و حکم استنباط کند؛ مسئله افتاء، شان ولایی نیست لذا جنسیت در آن دخیل نیست و تاثیری ندارد و همانطور که مرد می‌تواند مجتهد شود و علوم و فنون اجتهاد را فرابگیرد زن هم می‌تواند کما اینکه در پزشکی و مشاغل مختلف هم زن و هم مرد می‌توانند فعالیت کنند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه شئون مجتهد به  دو دسته تقسیم می‌شود؛ ولایی و غیر ولایی، گفت: آنچه که شئون غیرولایی است که مهمترین آن افتاء است برای زنان هم ثابت است و زن می‌تواند مجتهد و مرجع شود و زن و مرد از او تقلید کنند ولی شئون ولایی مانند دریافت وجوهات، رسیدگی به صغار و مجانین و سفها و یا در نگاه کلان، حاکمیت، برای زنان ثابت نیست. 

افتاء برای زنان ثابت شده است

همچنین حجت‌الاسلام سیدحمید علوی، استاد سطوح عالی حوزه با بیان اینکه در دهه‌های اخیر و بعد از پیروزی انقلاب این مباحث جان تازه‌ای گرفته است زیرا زنان در خیلی از عرصه‌ها مانند سیاست و پزشکی و … حضور دارند، گفت: اگر در صد سال قبل یک منبری روی منبر می‌گفت زنان نواقص‌العقول هستند نه زن و نه مرد معترض نبود و همه به عنوان واقعیت قبول می‌کردند ولی الان نه واقعیت خارجی این مسئله را اثبات می‌کند و نه کسی می‌پذیرد و واقعیات اجتماعی اجازه چنین مسئله‌ای را نمی‌دهد.

وی با بیان اینکه یکی از توفیقات بنده آشنایی با کتاب آقای سجادی‌امین است و خیلی مورد استفاده بنده بوده است زیرا مرتب نوشته شده است، اظهار کرد: یکی از مباحث مطرح‌شده در این کتاب آن است که آیا زن می‌تواند مجتهد شود؟ تقریبا هیچ کسی در این مسئله مناقشه ندارد. اگر مجتهد شد آیا خودش می‌تواند از خودش تقلید کند؟ باز در اینجا هم مناقشه نیست؛ سوم اینکه آیا زنان می‌توانند از او تقلید کنند؟ باز مورد تایید است که این کار هم مشکلی ندارد؛ فرض چهارم این است که آیا مردان دیگر می‌توانند از او تقلید کنند؟ در صحبت‌های ارائه‌دهنده این مسئله تایید شد. بخش پنجم هم سایر شئون غیر از افتاء و … مانند شئون ولایی است.

علوی با بیان اینکه مسئله مرجعیت زنان تا قرون متمادی اصلا مطرح نبوده است، افزود: شهید ثانی در قرن دهم برای مقام قضا مسئله مرد بودن را مطرح کرد یعنی تا قرن دهم چنین مباحثی مورد توجه نبود؛ در قرن 14 مرحوم صاحب‌عروه یکی از شرایط مرجعیت را در کنار عقل و ایمان و … مرد بودن می‌داند. بعد از صاحب‌ عروه تقریبا اکثر آقایان پذیرفته‌اند که زن نمی‌تواند مرجع تقلید شود. در اهل سنت چون نقش عایشه پررنگ است با راحتی بیشتری بحث مرجعیت زنان را پذیرفته‌اند بنابراین از جهت تاریخی جدید است. 

وی تاکید کرد: نکته ارزشمند دیگر در این کتاب، رویکرد فقاهتی است و مباحث رجالی، فقهی و سندی و دلالی را بیان کرده است لذا برای ما نگاه اسلام، پذیرفتنی است؛ ما خودمان را بنده و مطیع خدا می‌دانیم لذا وقتی خداوند مصلحت را در این نمی‌داند که زن شئون ولایی داشته باشد بیشتر افراد آن را می‌پذیرند.

انتهای پیام