نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیبه گزارش ایرنا، کارشناسان ۲ عامل تغییر اقلیم و دخالت های بی رویه انسان را از مهمترین عوامل فرونشست زمین در کشور می دانند.
در طول دهه‌های گذشته، بهره‌برداری از آبهای زیرزمینی به دلیل خشکسالی‌های دائمی به طور چشمگیری افزایش یافته و منجر به تخلیه آبخوان ها شده است.
استخراج بیش از حد آبهای زیرزمینی از علل اصلی فرونشست زمین است.
فشاری که در برداشت از منابع آب زیر زمینی وارد می‌کنیم و از سوی دیگر قابلیت نشست زمین در آبخوان‌ها و سفره‌های آب زیر زمینی، برهم‌کنشی را ایجاد می‌کنند که موجب می‌شود نرخ نشست زمین، جابه‌جا و سال به سال متغیر شود.
وقوع خشکسالی‌های مداوم، تغییرات اقلیمی و استفاده بیش از اندازه از منابع آبی، بخصوص چاه های غیر مجاز، وضعیت آب کهگیلویه و بویراحمد را بحرانی کرده است و هر روز دشت‌های این استان تشنه‌تر از قبل می‌شود.
کهگیلویه و بویراحمد با دارا بودن یک درصد مساحت و جمعیت کشور در جنوب غربی ایران به علت برخورداری از شرایط آب و هوایی مساعد بیش از ۱۰ درصد از روان آب های کشور را به خود اختصاص داده است.
براساس برآوردهای سازمان جهاد کشاورزی ، ۲ میلیارد مترمکعب آب برای مصرف کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد در افق بلند مدت مورد نیاز است.
کاهش میزان بارندگی های در دو سال اخیر نسبت به میانگین ۲۵ ساله در استان کهگیلویه و بویراحمد ضرورت مدیریت مصرف آب به ویژه در بخش پرمصرف کشاورزی به عنوان مهمترین حوزه تامین معیشت مردم این استان را بیشتر کرده است.
سهم استفاده از آب در حوزه کشاورزی و بخصوص منابع آب زیرزمین بخصوص چاه در کشور و کهگیلویه و بویراحمد نزدیک به ۹۰ درصد است در این راستا با توجه به کاهش نزولات آسمانی و هشدار مسئولان منابع آبی ضرورت مدیریت مصرف آب بخصوص آبهای زیرزمین را بیشتر کرده است.
براساس آمار شرکت مدیریت منابع آب ایران، ۳۱۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در سطح کشور وجود دارد که سالانه از آنها ۵۷ میلیارد مترمکعب آب اضافه استحصال می‌شود.
تعداد چاه‌های نیمه عمیق غیرمجاز ۲۰۰ هزار و عمیق غیرمجاز ۱۱۰ هزار حلقه اعلام شده است که منابع آبی کشور را پمپاژ می‌کنند.
سالانه در ایران برای تأمین آب آشامیدنی، صنعت و کشاورزی ۹۶ میلیارد متر مکعب آب مصرف می‌شود که از این رقم ۵۶.۵ میلیارد مترمکعب از منابع آب زیرزمینی است که این میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی حدود ۶۰ درصد از مصرف کل آب کشور را شامل می‌شود.
دشت های کهگیلویه و بویراحمد در آستانه مرحله بحرانی و فوق بحرانی
مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد گفت: این استان تنها استانی است که دشت های آن آزاد است و هنوز به مرحله بحرانی و فوق بحرانی نرسیده است یعنی در کشور سه نوع دشت های آزاد، ممنوعه و ممنوعه بحرانی وجود دارد.
آرش مصلح ابراز کرد: در این استان چون مدیریت آب به درستی انجام گرفته است کمترین کسری آب مخزن زیرزمینی کشور را داریم اما چون تعداد بهره برداران آب زیاد شده است و سه هزار و ۵۰۰ حلقه چاه در استان وجود دارد.
وی ادامه داد: در شرایط فعلی نسخه استان دیگر چاه نیست و استفاده از بارش ها و مهار آب های روان است اگر می خواهیم وضعیت دشت های استان بحرانی و فوق بحرانی نشود باید طرح های سدسازی و انتقال آب همچون سد تنگ سرخ، آبریز، دهدشت غربی، امامزاده جعفر، تنگ انگشترک، سقاوه و سرپری تکمیل شود.
مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد بیان کرد: با تکمیل این طرح ها کشاورزی دیگر نیاز به استفاده از چاه آب ندارد البته اگر پروژه های آب استان تکمیل نشوند احساس خطر جدی برای منابع آب زیرزمینی می شود.
تکمیل طرح های آب شاه کلید ممانعت از تشنگی دشت ها
مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد گفت: اگر پروژه های نیمه تمام طرح های آب استان تمام شوند دیگر کشاورزان حاضر به استفاده از چاه نیستندو هم اینک آب منطقه ای استان ۱۰۰ هزار میلیارد تومان برای تکمیل ۶۰ طرح در حال اجرا و مورد مطالعه نیاز دارد.
وی تاکید کرد: اگر این اعتبار تخصیص یابد، در مدت یک سال استان قادر است درآمدزایی کند و این پول را به استان برگزداند در حالی که نرم دنیا چهار سال برای برگشت سرمایه است.
مصلح ابراز کرد: ما محتاج همکاری کشاورزان در استان هستیم تا ۱۶ دشت استان به شریط بحرانی نرسند.
مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد افزود: این استان تا به امروز به واسطه هفت طرح کنترل سیلاب، استفاده از سیستم های آبیاری تحت فشار، نصب کنتور بر روی چاه و تغذیه مصنوعی توانسته مانع از وضعیت بحرانی دشت های استان شود، همین طرح ها سبب شده سیلاب کنترل و به سفره های زیرزمینی تزریق شوند.
مصلح تاکید کرد: ۱۶ هزار هکتار شبکه آبیاری در این استان وجود دارد که به جای چاه از آب کنترل شده رودخانه ها استفاده می کنند.
نفس های آخر دشت های کهگیلویه
رئیس اداره منابع آب شهرستان های کهگیلویه و لنده گفت: بر اساس ارزیابی کارشناسان اکثر دشت های کهگیلویه در شرایط بحرانی فرونشست هستند.
سید هادی خاضعی با اشاره به افت سطح ایستابی دشت‌های این شهرستان، ادامه داد: باتوجه‌به کاهش بارش‌ها و به‌تبع آن عدم تغذیه آبخوان‌های شهرستان و همچنین برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، شاهد افت سطح ایستابی در همه‌ی دشت‌های شهرستان هستیم.
وی تصریح کرد: طبق تأکیدات و گزارش‌های سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، سقف کف‌شکنی برای چاه‌های کشاورزی در مناطقی که به لحاظ فرونشست بحرانی یا بسیار شدید هستند ممنوع شده است.
خاضعی ادامه داد: براین‌اساس نیز وزارت نیرو به شرکت‌های آب منطقه‌ای استان‌های سراسر کشور این دستورالعمل را ابلاغ کرده که از کف‌شکنی چاه‌های کشاورزی در مناطق بحرانی جلوگیری شود.
رئیس اداره منابع آب شهرستان‌های کهگیلویه و لنده با بیان اینکه باتوجه‌به دستورالعمل فوق، کف‌شکنی چاه‌های کشاورزی در مناطق مذکور ممنوع اعلام شده است، تاکید کرد: تا رفع این فرونشست‌ها این ممنوعیت‌ها ادامه‌دار خواهد بود.
خاضعی به اقدامات حفاظتی در بخش آب اشاره کرد و از اجرای طرح تعادل بخشی منابع آب زیر زمینی به‌عنوان اقدام تأثیر گذار در راستای صیانت از منابع آب شهرستان نام برد.
وی تصریح کرد: بخشی از این اقدامات شامل انسداد و مسلوب المنفعهکردن چاه‌های غیرمجاز، جلوگیری از کف شکنی‌های چاه‌های مجاز، نصب کنتر های هوشمند و حجمی، استقرار گروه‌های گشت و بازرسی، اجرای پروژه تغذیه مصنوعی و بخش سیلاب، برگزاری مستمر جلسات شورای حفاظت شهرستان است.
کسری ۴۱ میلیون متر مکعبی آب سفره های زیرزمینی
کسری آب سفره های زیرزمینی دشت های کهگیلویه و بویراحمد نسبت به سال ۱۳۷۶ و افت آب سفره های آب زیرزمینی ۶ دشت از ۹ دشت موجود نیاز به استفاده بهینه این مایع حیاتی را آشکارتر می کند.
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد گفت: بر اساس آخرین پایش های صورت گرفته سفره های زیرزمینی دشت های استان ۴۱میلیون مترمکعب کسری آب دارد.
روح الله اسدپور اظهار داشت: امامزاده جعفر، لیشتر، دشت باشت، دشتروم ، کلاچو ، برمامیون و ممبی از مهمترین دشت های استان هستند که در زمان حاضر وضعیت آب سفره های زیرزمینی دشت های باشت، لیشتر و دشت روم بهبود یافته اما سفره های زیرزمینی ۶ دشت دیگر کهگیلویه و بویراحمد به دلیل خشکسالی، اضافه برداشت از چاه های مجاز و استفاده های غیرمجاز با افت مواجه است.
تداوم این شرایط وضعیت استان چهار فصل کهگیلویه و بویراحمد را در آینده نچندان دور بحرانی خواهد کرد.
در بیشتر دشت های این استان همچنان کشاورزی بصورت سنتی انجام می شود و بیشتر مواقع کشاورزان از محصولات پرآب بر از جمله برنج، ذرت و دیگر محصولات استفاده و از روش غرقابی برای آبیاری نیز استفاده می کنند.
بر اساس نظر برخی کارشناسان، افت زیاد سطح ایستابی و روند نامطلوب کمی و کیفی آبدهی چاه‌ها، چشمه و قنات‌ها در اغلب دشت‌ها، به هم خوردن تعادل آبی و به تبع آن تعادل زیست محیطی حوزه‌های آبخیز، ناپایداری کشاورزی و در نهایت تشدید روند بیابان‌زایی در کشور معلول مستقیم بهره برداری بیش از حد منابع آب زیرزمینی است.
یکی از مشکلات مهم بخش کشاورزی ، کمبود آب است و این موضوع منجر به ناپایداری تولید محصولات کشاورزی شده است.
از حدود ۳۰۰ هزار هکتار زمین‌های کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد حدود ۷۰ هزار هکتار آبی است.کهگیلویه با ۱۳۲ هزار نفر جمعیت دومین شهرستان پر جمعیت استان کهگیلویه و بویراحمد است.
به گزارش ایرنا، کهگیلویه و بویراحمد با دارا بودن ۱۰ درصد روان آب های کشور معادل(هشت و نیم میلیارد متر مکعب) ظرفیت ویژه ای در راستای مهار و استفاده از این منبع خدادادی برای تامین آب شرب ، صنعت و کشاورزی دارد.
این حجم بارش بیشتر در چهار ماه سال اتفاق می افتد و در هشت ماه دیگر که بیشترین مصرف آب آشامیدنی ، صنعت و کشاورزی وجود دارد شاهد کمترین بارش و یا عدم وجود هر گونه بارش در بیشتر نقاط استان هستیم.
طبق اعلام شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد، آمار بارندگی در سال آبی جاری در سطح استان کهگیلویه و بویراحمد ۷۳۶ میلیمتر بوده که این آمار در سال گذشته ۷۸۲ میلیمتر و در درازمدت ۶۵۲ میلیمتر می باشد که کاهش ۶ درصدی نسبت به میانگین سال گذشته و افزایش ۱۳ درصدی نسبت به میانگین بلندمدت را نشان می دهد.
نکته مهم این است که ۱۰ درصد بارش‌ها را این استان دارد اما این بارش‌ها در چهار ماهی اتفاق می‌افتد که نیاز زیادی نداریم، بنابراین سدهای استان، می تواند در زمینه مهار آب و استفاده در زمان مناسب کمک شایانی برای رفع تنش آبی و تامین آب صنعت و کشاورزی کمک شایانی کند.
تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ هیچ زیرساخت حوزه آب در استان وجود نداشت اما هم اکنون با وجود ۲ سد در حال بهره برداری کوثر و شاه قاسم، ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از جمعیت کهگیلویه و بویراحمد و استان های مجاور زیرپوشش آب آشامیدنی هستند.
منبع
