ابزارآلات نجوم قدیم برای نخستین‌بار در رصدخانه مراغه به نمایش گذاشته شد

رییس کمیسیون گردشگری شورای اسلامی شهر مراغه روز سه‌شنبه در حاشیه افتتاح این نمایشگاه به خبرنگار ایرنا بیان کرد: برگزاری این نمایشگاه حاصل حضور شهردار و جمعی از اعضای شورای اسلامی شهر مراغه در موزه علوم و فناوری و امضای یک تفاهم‌نامه همکاری است.

«رقیه سعیدی» با بیان اینکه انتقال این ابزارآلات در سفر اخیر وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به مراغه مطالبه شد، افزود: ابزارآلات به نمایش گذاشته شده در این نمایشگاه در مقیاس کوچکتر درست شده است اما بر اساس تفاهم‌نامه شهرداری مراغه با موزه علم و فناوری، تجهیزات علم نجوم قدیم رصدخانه خواجه نصیرالدین طوسی در ابعاد واقعی درست شده و برای همیشه در این رصدخانه به نمایش گذاشته می‌شود.

وی با بیان اینکه این نمایشگاه به مدت یکماه و تا اول آذرماه در معرض دید عمومی قرار دارد، افزود: ابزارآلات این نمایشگاه اگرچه در ابعاد واقعی درست نشده اما کاربردی و دارای جذابیت است.

به گزارش ایرنا پس از تاسیس رصدخانه مراغه توسط خواجه نصیرالدین طوسی در قرن هفتم هجری، دانشمندان بسیاری در آن مشغول به کار شدند و اطلاعات علمی فراوانی به دست آوردند.

اطلاعاتی که این دانشمندان مسلمان به دست آوردند، علاوه بر نقش مهمی که در پیشرفت علم نجوم و ساخت ابزارآلات داشت، به دانشمندان مسلمان در زمینه‌های مختلف از جمله مشخص کردن اوقات شرعی جهت خواندن نماز کمک ویژه‌ کرد.

رصدخانه مراغه را بی‌گمان می‌توان مهم‌ترین مرکز علمی ایرانیان و نقطه شکوه جهان اسلام در دوره ایلخانی و پس از حمله مغول‌ها دانست؛ این بنای علمی و فرهنگی عظیم علاوه بر رصدخانه، میعادگاه دانشمندان و علمای آن دوران بود و از مراکز اصلی ترویج دانش به‌ شمار می‌رفت.

اولین رصدخانه ایران که زاده دوران طلایی علم در خاورمیانه بود، در زمانی ساخته شد که تلسکوپ و تجهیزات مدرن نجومی به‌وجود نیامده بود؛ ابزار و ادوات نجومی رصدخانه مراغه حاصل تلاش دانشمندان ایرانی بود که در تمامی جهان بی‌نظیر قلمداد می‌شد.

مراحل ساخت رصدخانه مراغه ۱۵ سال به‌طول انجامید و پس از آن، با تلاش‌های هلاکو که تحت‌تاثیر خواجه نصیر به علم و فرهنگ علاقه‌مند شده بود، ابزارها و تجهیزات علم نجوم و کتاب‌های مرتبط در آن جمع‌آوری شد.

این موضوع سبب شد تا مراغه به یکی از مراکز علمی مهم در جهان اسلام تبدیل شود و دانشمندان، منجمان و علاقه‌مندان بسیاری را گرد هم آورد.

عظمت رصدخانه مراغه به قدری بود که آن را برای سال‌ها به‌عنوان بزرگترین رصدخانه جهان می‌شناختند؛ چنین مرکزی باشکوهی حتی امروزه نیز در جهان اسلام به چشم نمی‌خورد و بی‌تردید، الگویی برای تمام جهانیان شناخته می‌شود.

رصدخانه مراغه تا زمان حکومت «سلطان محمد خدابنده» در سال ۷۰۳ هجری قمری فعال بود و پس از آن اندک اندک به فراموشی سپرده شد؛ تا آنجا که بنابر مکتوبات «حمدالله مستوفی»، در سال ۷۲۰ هجری سازه رصدخانه کاملا ویران بوده است.

خوشبختانه همت «دکتر پرویز ورجاوند» و کاوش‌های گروه او در دهه پنجاه شمسی به مرمت بخش‌هایی از این بنا منجر شد؛ اکنون نیز گنبدی سفید رنگ برای جلوگیری از تخریب بیشتر بنا و در امان ماندن آن از گزند باد و باران، روی آن ساخته شده است.

گفته می‌شود که این پوشش جدید ساخته دست مهندسان آلمانی است؛ علاوه بر آن در سال‌های اخیر نیز شهرداری مراغه وارد میدان شده و با محوطه‌سازی و نصب تجهیزات رصد آماتوری و همچنین تلاش برای شبیه‌سازی آلات نجوم قدیم، به دنبال بهره‌برداری بهینه از این اثر در حوزه گردشگری است.

داستان رضایت هلاکوخان نسبت به احداث رصدخانه مراغه

داستانی راجع به نحوه راضی شدن هلاکوخان مغول برای احداث رصدخانه مراغه در کتابی از «وصاف‌الخضره»، مورخ و ادیب قرن هفتم و هشتم هجری قمری آمده است: «خواجه، هولاکوخان را به ساخت رصدخانه تشویق کرد؛ در ابتدا هولاکو خان به این کار مایل نبود و پرسید که فایده نجوم در چیست؟ آیا چیزی را که وقوعش حتمی است، برطرف می‌کند؟

دانشمند طوسی با ذکر مثالی هولاکو خان را قانع کرد و گفت دستور بدهید یک نفر طشت بزرگی از مس را از بالای عمارت بیاندازد پایین؛ بدون اینکه قبلاً اهل مجلس بدانند. هولاکو خان دستور داد که این کار را انجام بدهند. زمانی که طشت از بالا افتاد، تمام اهل مجلس ترسیدند؛ جز هولاکوخان و خواجه نصیرالدین طوسی؛ سپس خواجه گفت که فایده علم نجوم در این است که حوادث را پیش از وقوع بیان می‌کند؛ در نتیجه مردم وحشت نمی‌کنند. هولاکو خان خوشش آمد و دستور ساخت رصدخانه را داد».