نیمه پنهان بازار تاریخی فرهنگی اصفهان

به گزارش ایرنا، محور بزرگ بازار اصفهان که انبوه راسته‌ها و سراها را در خود جا داده است، با تمام رگ و پیوندهایش راهش را از مسجد عتیق، جایی که اولین میدان شهر در محله جویباره شکل گرفته آغاز کرده و رو به میدان صفوی نقش‌جهان ادامه می‌دهد. این بازار همچون خطی پیش رفته و توأمان در یک شبکه از راسته‌های اصلی و فرعی، سراها، تیم و تیمچه‌ها و حجره‌ها تعریف می‌شود.

بازار در کنار عناصر اقتصادی‌اش که کوچک‌ترین واحد آن حجره است، عناصر مذهبی، علمی و خدماتی مثل مساجد، مدرسه‌ها، کاروان‌سرا و حمام‌ها را هم در دل خود جای‌داده است. بازار اصفهان مجموعه‌ای بزرگ از راسته‌هایی است که هرکدام از این راسته‌ها در یک مسیر مسقف با در ۲ ردیف از حجره‌ها که رو به هم با فاصله‌ای معقول قرار گرفته‌اند تعریف می‌شود. راسته‌ها همان بازارهای متنوع‌اند که هرکدام چهارسوها، سراها و تیمچه‌های خودشان را دارند و گاهی هم‌بسته به نیاز بازاریان و بانیان مراکز مذهبی، علمی و خدماتی بناهایی مثل مسجد، مدرسه و حمام را هم دربر می‌گیرند.

بازارچه‌های محلی شهر نیز گاه در اتصال با محور بزرگ بازار و بخشی از آن بوده‌اند و در گذر زمان از آن جدا شده‌اند و یا گاه در مقیاس کوچک‌تر در محله‌ها رفع مایحتاج مردم همان کوی و برزن را بر عهده داشته‌اند که بخش عمده‌ای این گونه بازارها از بدنه اصلی بازار بزرگ اصفهان جدا شده است.

آنچه از کاربرد و رسم و میراث گذشته بازار به دوره اکنون رسیده بازار بزرگ اصفهان است که مسیر آن از میدان امام (ره) به سمت مسجد جامع و بالعکس است.

یکی از مشکلات این بازار، نوع برقکشی آن است، بخش عمده‌ای از این محور در سال های گذشته با تاسیسات برق غیراستاندارد برق کشی شده و شکل بازار نیز به گونه ای است که خودرو آتش‌نشانی نمی تواند به راحتی در آن تردد کند.

رییس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهر اصفهان در گفت‌وگو با ایرنا با اشاره به اینکه بازار اصفهان هشت کیلومتر راسته اصلی و چهار کیلومتر فرعی از دوره سلجوقی، صفویه، قاجار و معاصر دارد، بیان داشت: قدمی‌ترین بازار ایران؛ بازار تاریخی اصفهان بوده که در دوران مختلف فراز و نشیب‌های زیادی داشته است؛ در گذشته مردم با شتر، قاطر و اسب و… از کوچه‌ها تردد می‌کردند؛ لذا گذرهای باریک و تنگ بر اساس بافت مورد نیازشان شکل گرفته است.

روح‌الله سید العسگری ادامه داد: یک اتفاق در دوران معاصر افتاد و آن هم احداث خیابان عبدالرزاق در دهه ۳۰ بود که بازار را به ۲ قسمت شمالی و جنوبی تقسیم ( بازارچه حسن‌آباد و بازار میدان امام (ره) ) کرد.

وی بیان داشت: با پیشرفت تکنولوژی و استفاده مردم از وسایل نقلیه امروزی برای حمل‌ونقل و باربری، به دلیل سخن بودن دسترسی به بازار؛ پاساژهای کنار خیابان شکل گرفتند، و کم کم کاربرد برخی از تیمچه‌ها از رونق افتاد.

یکی از مشکلات بازار اصفهان سراهای رها شده است

سیدالعسگری با تأکید به اینکه یکی از مشکلات بازار بزرگ اصفهان وجود تیمچه‌ها و کاروان‌سراهای رها شده است، گفت: البته به جز کاربردی نبودن تیمچه‌ها، دلایلی همچون کثیرالورثه بودن هم مزید بر علت است.

وی گفت: مسیر ۱۴ کیلومتر بازار، ۵۴ تیمچه تاریخی را در خود جای داده است که با تلاش های خوب سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری در سه قسمت ( بازار آفرینش، عطارها و کفاش ها) کار مرمت سقف بازار انجام شده، اما هنوز بخش زیادی از بازار نیاز به مرمت دارد.

وی در مورد دسترسی کسبه به پشت‌بام مغازه‌های بازار و وجود طاق‌های فروریخته گفت: بیشتر مغازه‌داران به کولر آبی و گازی در مغازه خود دسترسی دارند و ما انتظار داریم حداقل کسبه از سقف جلو مغازه خود به صورت دوره‌ای بازدید کنند.

سیدالعسگری با اشاره به اینکه بخشی از بی‌مهری به بازار اصفهان به نبود مدیریت واحد در آن بر می‌گردد، گفت: بازار اصفهان پیش از این به صورت هیئت مدیره ای، جزیره‌ای و تمیچه ای مدیریت می‌شد؛ اما اکنون یک هیئت امنای واحد با ۱۱ نماینده از بخش های مختلف بازار شکل گرفته است که می تواند بخشی از مشکل را بهبود بخشد.

وی درخصوص روند ساماندهی بازار گفت: در حال حاضر ۵۰ درصد بازار توسط مسوولان میراث‌فرهنگی بازدید شده و این سازمان در اعتبارات خود، مبلغ ۶۰ میلیارد ریال به‌منظور ساماندهی بازار لحاظ کرده است.

برخی از قسمت‌های طاق بازار بزرگ اصفهان در آستانه فروریزش است

رییس هیئت مدیره بازار اصفهان نیز در این پیوند به ایرنا گفت: اگر بخواهیم بازار بزرگ اصفهان را به معنای واقعی نجات دهیم باید یک مدیریت واحد شهری داشته باشیم، این در حالی است که ما برای مدیریت بازار روزانه چندین نامه برای شهرداری اصفهان و منطقه ارسال می‌کنیم که شهرداری به دلیل وظایف متعدد محوله بعضاً پاسخگو نیست.

عباسعلی عباسی ادامه داد: البته در موضوع ممنوعیت تردد موتورسیکلت، شهرداری اصفهان به طورجدی ورود پیدا کرد و ما موفق به کنترل آن شدیم؛ اما اکنون با معضل سد معبر در بازار بزرگ اصفهان مواجه هستیم که در این زمینه تا کنون ۲ بار معاون دادستانی اصفهان ورود پیدا کرده است.

رییس هیئت مدیره بازار اصفهان تاکید کرد: قرار بود این هفته برخورد با سد معبر در بازار اصفهان اجرایی شود، به گونه ای که آنچه موجب شد معبر شده به مدت یک ماه توقیف و سپس با تعهد محضری به شخص برگردانده و در صورت تکرار تخلف برای فرد خاطی پرونده با عنوان اخلال در نظم عمومی شهر تشکیل شود که این موضوع اکنون در حال اجرا است.

وی گفت: در بازدیدی که از محور شرق میدان امام علی (ع) داشتم؛ تلاش شهرداری برای هزینه و ساخت و تکمیل آن مشهود بود؛ اما واقعیت این است که ترمیم و بازسازی هشت کیلومتر بازار قدیمی نیاز به صرف وقت و هزینه زیادی دارد و وضعیت برخی از قسمت‌های طاق بازار در آستانه فروریزش است.

عباسی بیان داشت: سرای حاج کریم یکی از سراهایی است که وقتی فروریخت بسیار از کسبه و مردم دچار آسیب شدند؛ اما مساله این است که مرمت بازار هزینه زیادی نیاز دارد.

ایمنی بازار در وضعیت مطلوبی نیست

وی اظهار کرد: تا کنون چندین بار این مطالبه را از شهرداری و سایر ارگان‌ها داشته‌ایم که یک بازدید دوره‌ای از سقف هشت کیلومتری کل بازار و ناودان های پشت‌بام بازار داشته باشند؛ زیرا این دسترسی برای کسبه مقدور نیست و این دسترسی فقط برای شهرداری و سازمان میراث‌فرهنگی است.

رئیس هیئت مدیره بازار اصفهان تأکید کرد: شهرداری موظف است که به ایمنی بازار رسیدگی کند و این در حالی است که در این خصوص وضعیت مطلوبی نداریم.

وی بیان داشت: سال گذشته نیز مانور شبانه مشترکی با مدیریت بحران استانداری اصفهان، فرمانداری و شهرداری اصفهان در بازار اصفهان صورت گرفت و با وجود بسته بودن مغازه‌های بازار، خودروهای امدادی و آتش‌نشانی در محل حادثه فرضی قفل کرده و نتوانستند از محل عبور کنند که این نیازمند ایجاد امکانات در خور توجه از جمله موتور چهار چرخ مجهز به اطفاء حریق و منابع آبی و سایر امکانات امدادی در بازار است.

تکرار تخلف در حریم خط کشی بازار!

مدیر منطقه سه شهرداری اصفهان به ایرنا گفت: در حال حاضر برای مقابله با معضل سد معبر در بازار بزرگ اصفهان، در بازار صراف ها، کفاش‌ها، قناد ها و لباف ها به طول یکهزار و ۲۰۰ متر خط کشی زرد رنگ انجام شده است که کسبه حد و حدود خود را متوجه شوند و از سوی دیگر ورود خودروهای امدادی آسان شود.

روح‌الله ابوطالبی گفت: یکی از مطالبات مهم شهروندان از منطقه سه شهرداری اصفهان، سر و سامان دادن به وضعیت بازار بود که در قدم نخست ورود موتورسیکلت‌ها به بازار ممنوع شد و در گام بعدی، رفع سد معبر و ساماندهی بازار بزرگ اصفهان در دستور کار قرار گرفت.

مدیر منطقه سه شهرداری اصفهان تصریح کرد: خط کشی زرد رنگ در بازار به نشانه هشدار و برای عبور خودروهای امدادی و آتش‌نشانی در مواقع بحران و همچنین مشخص شدن حریم مغازه ها از معبر اصلی صورت گرفته است لذا رعایت نکردن این حریم به ورود دستگاه قضایی منجر می‌شود.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه برخی از کسبه این حریم را رعایت نکرده و مبادرت به سد معبر کرده‌اند، از این پس شهرداری برخورد قانونی با این تخلف می‌کند و ماموران شهرداری در بازار فعال شده‌اند.

برخی کسبه با اجاره ویترین کاسبی می‌کنند

معاون خدمات شهری منطقه سه شهرداری اصفهان نیز در این پبوند به ایرنا بیان داشت: ما برای رفع مشکلات بازار بسیار تلاش می‌کنیم اما در این زمینه نیاز به همکاری خود شهروندان و کسبه داریم.

رمضان ملکوتی‌خواه افزود: در گام نخست پس از فراز و نشیب فراوان توانستیم ورود موتورسیکلت به بازار را مهار کنیم و در گام دوم درصدد رفع سد معبر در بازار اصفهان هستیم اما برخی از کسبه با کرایه ویترین به سایر مغازه‌داران درآمدزایی می‌کنند و مانع رفع این مشکل می‌شوند.

معاون خدمات شهری منطقه سه شهرداری اصفهان تصریح کرد: این اقدام از لحاظ اخلاقی، شرعی، عرف جامعه و قانون تخلف محسوب می‌شود زیرا مانع ورود خودروهای امدادی به بازار می‌شود که ما برای رفع آن از طریق قانون و حکم دادستانی وارد عمل شده‌ایم.

تاسیسات غیر ایمن و عرض کم بازار مانع ورود آتش‌نشانی به بازار است

مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اصفهان در باره نحوه امداد رسانی به بازار و مشکلات موجود گفت: یکی از بزرگترین مشکلات سازمان آتش‌نشانی ایمن نبودن بازار اصفهان است زیرا طولانی بودن بازار اصفهان، وجود تاسیسات پیچیده و غیر ایمن و سد معبر کسبه موجب محدودیت امر امدادرسانی آتش‌نشانی شده است.

محمد مهدی مقدس زاده با اشاره به اینکه البته هیئت امنای بازار همکاری لازم را با آتش‌نشانی داشته‌اند، ادامه داد: یکی از بزرگترین موانع مقابل ورودی‌ها، وجود موتورسیکلت‌ها بود که با اجرای طرح ممنوعیت ورود موتور به بازار این این مانع برطرف شد.

مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اصفهان در مورد ایمنی بازار اصفهان گفت: در حال حاضر در ۲ طرف سرای بازار بزرگ اصفهان طرح لوله‌گذاری به طول یک هزار و ۱۰۰ متر مربع در حال انجام است تا بتوانیم برای امدادرسانی به بازار از مخزن آب ثابت از طریق لوله استفاده کنیم.

وی با اشاره به اینکه عرض بازار اصفهان برای ورود خودروهای آتش‌نشانی باریک و تنگ می‌باشد، افزود: بر همین اساس موتورهای چهار چرخ‌ مجهز به مخزن آب برای بازار اصفهان خریداری شده است تا در مواقع بحران و حوادث بتوان امدادرسانی بهتری داشت.

به گزارش ایرنا، بازار تاریخی و بزرگ اصفهان با طول بیش از هشت کیلومتر و ۲۷ هزار باب مغازه دارای پیشینه تاریخی متنوعی است که کهن‌ترین پیشینه پیرامون مسجد جامع عتیق به بیش از یک هزار سال پیش می‌رسد.

قدمت بازار گرداگرد میدان نقش جهان نیز به دوران صفویه بازمی‌گردد و بیشتر به فروش صنایع دستی اصفهان اختصاص دارد.

میدان نقش جهان مجموعه‌ای شامل بازار، ۲ مسجد شیخ لطف‌الله و مسجد امام(ره)، عمارت عالی قاپو و بازار قیصریه و متعلق به دوران صفوی است.

این میدان در هشت بهمن ۱۳۱۳ به شماره ۱۰۲ در فهرست آثار ملی ایران و اردیبهشت ۱۳۵۸ به شماره ۱۱۵ جزو نخستین آثار ایرانی بود که بعنوان میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسید.