فلسفه غیبت امام عصر(عج) بر اساس آیات و روایات

پیشینه چرایی غیبت به قبل از تولد حضرت حجت(عج) باز می‌گردد؛ زمانی که فلسفه غیبت در میان مردم مطرح و پیامبر اکرم(ص) ائمه معصومین علیهم‌السلام در مقام پاسخگویی به آن برآمده‌اند. 

هزاران سر نهان در نظام دین و برنامه‌های مترقی آن وجود دارد که درک هر یک، دلی دریا و چشمی بینا می‌خواهد تا آنجا که همه پیامبران هم نمی‌توانند به تمام اسرار آگاه باشند. غیبت ولی عصر(عج) از رازهای بسیار پیچیده‌ای است که با ظهور او همه حقیقت روشن می‌گردد. از این رو به منظور بررسی علل و فلسفه غیبت آخرین حجت خدا، حضرت مهدی(عج) خبرنگار ایکنا همدان گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا یوسفی راستگو، پژوهشگر حوزه مهدویت در همدان داشته است که مشروح آن را در زیر می‌خوانید:

ایکنا _ علت اصلی و اساسی غیبت امام مهدی(عج) چیست؟

عبدالله بن فضل هاشمی می‌گوید: امام صادق(ع) فرمود: حضرت صاحب‌الامر ناچار غیبتی خواهد داشت، به طوری که گمراهان در شک واقع می‌شوند. سؤال کردم: چرا؟ فرمود: ماذون نیستیم علتش را بیان کنیم. گفتم: حکمتش چیست؟ فرمود: همان حکمتی که در غیبت حجت‌های گذشته وجود داشت، در غیبت آن جناب وجود دارد. اما حکمتش جز بعد از ظهور او ظاهر نمی‌شود، چنان که حکمت سوراخ کردن کشتی و کشتن جوان و اصلاح دیوار به دست حضرت خضر(ع) برای حضرت موسی(ع) آشکار نشد جز هنگامی که می‌خواستند از هم جدا شوند. ای پسر فضل! موضوع غیبت، سری از اسرار خدا و غیبی از غیوب الهی است، چون خدا را حکیم می‌دانیم باید اعتراف کنیم که کارهایش از روی حکمت صادر می‌شود، گرچه تفصیلش برای ما مجهول باشد. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۹۱.

این حدیث استفاده می‌شود که علت اصلی و اساسی غیبت به دلیل اینکه اطلاع بر آن به صلاح مردم نبوده، یا استعداد فهمش را نداشته‌اند، بیان نشده است. 

ایکنا _ فلسفه غیبت بر اساس قرآن کریم چیست؟

یکی از سنت‌های الهی آزمایش مردم است. این سنت در تمام امت‌های گذشته نیز اجرا شده است. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ * وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ ۖ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ آیا مردم خیال می‌کنند که همین که گفتند ایمان آوردیم رها شده و دیگر امتحان نمی‌شوند. کسانی را که قبل از آنها بودند، آزمایش کردیم تا خداوند راستگویان و دروغ گویان را مشخص کند.» ( عنکبوت / آیات ۲ و ۳).

با توجه به آیه فوق، خداوند متعال در هر زمان و دوره‌ای، مردم آن دوره را مورد امتحان قرار می‌دهد تا مؤمنین واقعی از متظاهرین به دین و ایمان مشخص شوند. امتحان الهی در هر زمان، متفاوت و متناسب با رشد و کمال عقلی مردم آن زمان است. در دوران غیبت کبری، با غایب شدن حجت خدا، مردم به استقامت و پایداری نسبت به دین امتحان می‌شوند تا منتظرین واقعی از غیر واقعی تمیز داده شده و هر کدام پاداشی در خور موفقیت در این امتحان به دست آورند. 

زراره گوید: امام صادق(ع) فرمود: «برای حضرت قائم قبل از ظهورش غیبتی است.» پرسیدم: چرا؟ فرمود: «یخاف علی نفسه الذبحة بر جانش از کشته شدن می‌ترسد.» 

حضرت همواره در معرض کشته شدن بوده و هست، زیرا حکام ستمگری که در طول دوران اسلامی حکم رانده‌اند، عباسیان، عثمانیان و غیر آنان از کسانی که به ویژه در خاورمیانه حکومت نموده‌اند بیشترین تلاش و کوشش خود را صرف پایان بخشیدن به زندگانی حضرت مهدی(عج) می‌کردند، خصوصا پس از آن که می‌دانستند که حضرت مهدی(عج) همان کسی است که تخت‌های حکمرانان ظلم و جور را متزلزل کرده، درهم خواهد شکست و همان کسی است که هستی ظالمان را نابود و از استیلاء آنان بر بندگان خدا و کشورها جلوگیری خواهد کرد. 

هیچ یک از امامان معصوم به مرگ طبیعی از دنیا نرفتند، بلکه طاغوت‌های این امت آنان را شهید کردند، با این که می‌دانستند بشارت‌ها و اخباری که راجع به حضرت مهدی(عج) وارد شده، درباره آنان یازده امام علیهم‌السلام وارد نشده است. 

ایکنا _ چرا غیبت تنها مخصوص آخرین فرستاده و حضرت مهدی(عج) است؟

 درباره هیچ یک از ائمه علیهم‌السلام حتی یک حدیث به این مضمون وارد نشده که دنیا را از عدل و داد پر خواهد ساخت و بر تمام جهان حکم خواهد راند، تمام وسایل پیروزی و ظفر برای وی فراهم خواهد آمد، جز درباره وجود مقدس حضرت مهدی(عج). با چنین خبرهایی، حکومت‌های جور و ستم در قبال شخصیتی بزرگ که می‌خواهد حاکمیت ظلم و ستم را از بین برده و حاکمیت عدل و داد را در سراسر جهان بگستراند، دست روی دست نگذاشته و سکوت نمی‌کردند و همواره مترصد کشتن چنین انسانی بودند. 

ایکنا _ آیا غیبت برای جامعه و مردم نفعی دارد؟

قانون عرضه و تقاضا در جوامع بشری همواره و در همه جا جاری است و عرضه مطابق تقاضا است. در غیر این صورت نظام زندگی به هم خورده و تعادل خود را از دست می‌دهد. این قانون تنها جنبه اقتصادی ندارد بلکه در مسائل اجتماعی نیز جاری است. 

بدون تقاضا، عرضه بی‌فایده است. نیاز به رهبر و پیشوا برای جامعه نیز از این قاعده و قانون مستثنی نبوده و در قالب استعداد و آمادگی مردم تحقق پیدا می‌کند. 

در دوران غیبت، مردم جهان به تدریج برای ظهور آن مصلح حقیقی و سامان دهنده وضع بشر، آمادگی علمی، عملی و اخلاقی پیدا می‌کنند. روش آن حضرت مانند روش انبیاء و اولیاء درگذشته نیست تا مبتنی بر اسباب و علل عادی و ظاهری باشد، بلکه روش او در رهبری بر جهان بر مبنای حقایق و حکم به واقعیات، و ترک تقیه و … است، که انجام این امور نیاز به تکامل علوم و معارف و ترقی و رشد فکری و اخلاقی بشر دارد، به طوریکه قابلیت برای حکومت واحد جهانی در راستای تحقق احکام الهی فراهم باشد و جامعه بشری به این مطلب برسد که هیئت‌های حاکمه با روش‌های گوناگون نمی‌توانند از عهده اداره امور برآیند، مکتب‌های سیاسی و اقتصادی مختلف دردی را درمان نمی‌کنند، اجتماعات و کنفرانس‌ها و سازمان‌های بین‌المللی و طرح‌ها و کوشش‌های آنها به عنوان حفظ حقوق بشر نمی توانند نقشی را ایفاء کنند و از تمام این طرح‌ها که امروز و فردا مطرح می‌شود مأیوس شود. 

وقتی اوضاع و احوال این گونه شد و مردم از تمدن منهای دین، معنویت و انسانیت، کنونی به ستوه آمدند و تاریکی و ظلمت جهان را فرا گرفت، ظهور یک مرد الهی در پرتو عنایت حق، مورد استقبال مردم جهان قرار می‌گیرد. در این شرایط پذیرش جامعه از ندای روحانی یک منادی آسمانی بی‌نظیر خواهد بود، زیرا در شدت ظلمت و تاریکی، درخشندگی نور نمایان‌تر می‌گردد. 

ایکنا _ اگر آخرین حجت خدا غیبت نمی‌کردند چه پیش می‌آمد؟

حضرت علی(ع) فرمود «هیچگاه زمین از کسی که قائم به امر الهی باشد خالی نخواهد ماند.» از سنت‌های دائمی الهی این است که از آغاز آفرینش، بشر را تحت سرپرستی یک راهنما و رهبر قرار داده است و برای هر قوم و ملتی رسولی فرستاده تا آن رسول، مردم را از عذاب الهی بترساند و وصی و خلیفه و جانشین و امام پس از او نیز همان سیره و روش پیامبر را عمل کرده و مردم را به اهداف الهی نزدیک کرده است. 

امام صادق(ع) می فرماید «اگر در دنیا دو نفر وجود داشته باشند، یکی از آن ها امام و حجت خدا است.» باز می‌فرماید «آخرین کسی که از این دنیا خواهد رفت امام است و او حجت خدا بر خلق است و باید او آخرین نفر باشد که از دنیا می‌رود، برای اینکه کسی بدون حجت و رهبر نماند تا با خدای احتجاج کرده، شکایت نماید که تکلیف خود را در دنیا نمی‌دانسته است.»

حضرت علی(ع) فرمود «بدانید زمین از حجت خدا خالی نمی‌ماند، ولی خداوند به خاطر ظلم و جور و اسراف مردم بر خودشان آن‌ها را از دیدار او کور خواهد ساخت.» با توجه به روایات فوق و بررسی دوران زندگی امامان معصوم علیهم‌السلام که هیچ کدام با مرگ طبیعی از دنیا نرفتند، اگر آخرین حجت الهی نیز غایب نمی‌شد و درمیان مردم حضور عادی می‌داشت، یقینا به سرنوشت امامان دیگر دچار می‌شد، و مردم برای همیشه از فیض الهی محروم می‌شدند. خداوند متعال با حکمت بالغه‌اش آخرین حجت خود را به وسیله غیبت حفظ و صیانت نموده تا زمین از حجت حق خالی نماند.

انتهای پیام