زنگ خطر برای حیات وحش مازندران

به گزارش ایرنا، کارشناسان امر تاکید دارند فیلم های منتشر شده برخی از وحوش نظیر پلنگ، خرس، کل و بز و دیگر گونه های حیات وحش در شبکه های اجتماعی را نباید به نشانه اوضاع مطلوب حیات وحش دانست و یا این که جمعیت آنها رو به فزونی است و همه چیز گل و بلبل است بلکه تخریب زیستگاه های وحوش و نبود آب و غذا به دلایل مختلف، موجب نزدیک شدن آنان به روستاهای اطراف و خروج از عرصه های طبیعی شده است.

برآیند زندگی حیات وحش در زیستگاه‌های ایران – مازندران و تغییر نگرش از همزیستی به دشمنی و حذف این گونه ها به اعتقاد کنشگران محیط زیست به طور قزطع در دهه آینده خبری از جمعیت حیات وحش نخواهد بود و زندگی انسان هم با مخاطرات زیادی مواجه خواهد شد.

طبق آخرین گزارش اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) اکنون نام ۷۴ گونه جانوری در ایران در فهرست قرمز قرار دارد که خطر انقراض آن ها را تهدید می کند که برخی از این گونه های وحوش مربوط به استان مازندران است.

به گفته صاحبنظران امر برای حفظ محیط زیست اول باید زیستگاه‌های وحوش حفاظت شوند چرا که تخریب و از بین رفتن زیستگاه‌ها به از بین رفتن گونه‌های گیاهی و جانوری منجر خواهد شد که جبران ناپذیر خواهد بود.

بنا به اعلام اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران، ۲۴ درصد وسعت این استان جزو ۲۱ منطقه چهارگانه محیط زیست است که شامل بیش از ۵۰۰ هزار هکتار تحت مدیریت این اداره کل اداره می شود.

مناطق چهارگانه محیط زیست شامل پارک ملی، اثر طبیعی ملی، ‌پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده است. مازندران دارای پارک های ملی شاهدژ، ‌پابند و نیز پناهگاه حیات وحش میانکاله، ‌سمسکنده و دشت ناز، ‌دو دانگه و چهار دانگه و فریدونکنار است. آثار طبیعی ملی این استان شامل خشکه داران تنکابن، ‌ قلل سه گانه علم کوه کلاردشت، تخت سلیمان، سیاه کوه و دماوند و همچنین دیگر مناطق حفاظت شده است.

به گفته مسوولان امر توسعه نامتوازن و شتاب زده، دخل و تصرف به طبیعت و مسائلی مانند پیامدهای تغییر اقلیم و استمرار خشکسالی ها و جنگل خواری و کوه خواری ها سبب شده خبرهای حوزه محیط زیست رضایت بخش نیست.

طبق آمار موجود سازمان حفاظت محیط زیست، جمعیت گونه های دیگر مثل کل و بز و قوچ و میش کشور نیز کاهش یافته است. جمعیت گونه های برجسته ما مثل کل، بز، قوچ، میش و گورخر طبق همین آمار حدود ۲۰۰ هزار راس در کشور برآورد می شود. این آمار در مقایسه با جمعیت های اواخر دهه ۱۳۳۰ به کمتر از یک پنجم رسیده است.

به تاکید کنشگران محیط زیست این چالش بر حلقه های دیگر زنجیره غذایی حیات وحش تاثیر منفی گذاشته است و سبب شده گوشتخوارانی مانند یوزپلنگ شرایط نگران کننده ای داشته باشند که جمعیت این گونه رو به کاهش است.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳، روز سوم مارس (۱۲ اسفند) را روز تصویب کنوانسیون منع تجارت گونه‌های نادر گیاهی و جانوری به عنوان روز جهانی حیات وحش اعلام کرد، هدف از تعیین این روز به گفته کارشناسان، ایجاد فرصتی برای بزرگداشت و ارتقای آگاهی‌های عمومی در خصوص گونه‌های گیاهی و جانوری جهان است، البته این یک روز باید با آگاهی بخشی مردم به همه روز و همه سال تبدیل بشود.

تعدد حضور وحوش از جمله پلنگ ایرانی، خرس، کل و بز و دیگر گونه های حیات وحش در جنگل های مازندران در تصاویر دوربین تله ای برخی از محیط بان ثبت و در شبکه های اجتماعی بازنشر می شود که بنا به اظهارنظر مسوولان امر حاکی از مساعد بودن شرایط زیست آن ها در عرصه های طبیعی این استان است در حالی که برخی از کنشگران حوزه محیط زیست نسبت به این اظهارات خوشبین نیستند.

پلنگ ایرانی که نام علمی آن ‘ پنترا پاردوس تولیانا Panthera pardus tulliana ‘ و نام انگلیسی آن هم ‘ پرشین لئوپارد Persian Leopard ‘ است، بزرگ ترین یا یکی از بزرگ ترین زیرگونه‌های پلنگ است که بومی غرب آسیا محسوب می شود که جمعیت آن که بنا بر برخی آمارها از ۵۰۰ قلاده برآورد می‌شود در استان‌های شمالی مشاهده شده است.

جنگل های شمال و مازندران یکی از بزرگترین زیستگاه‌های پلنگ ایرانی است که تاکنون بر اساس گزارش محیط زیست بیش از یکصد قلاده آن با شیوه ردزنی شناسایی شدند.

تخریب زیستگاه مهمترین عامل نابودی حیات وحش

مدیرکل وقت دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست کشور در بهمن ۱۴۰۱ در حاشیه افتتاح طرح زیست محیطی در چالوش بزرگترین عامل نابودی حیات وحش تخریب زیستگاه ها اعلام کرده بود.

غلامرضا ابدالی حفاظت از زیستگاه ها و گونه های جانوری را وظیفه همگانی دانست و گفت : ضروری است زیستگاه ها و گونه های جانوری به نحو احسن حفاظت شوند.

اصل ۵۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می گوید که حفظ محیط زیست وظیفه همگانی است و این یعنی مردم برای حفاظت از محیط زیست مشارکت کنند.

وی خاطرنشان کرد: باید در حفاظت از گونه های حیات وحش بکوشیم تا شرمنده نسل های آینده نباشیم.

صاحبنظران امر تکه تکه شدن جنگل های شمال که به واسطه جاده سازی ها در مناطق بالادست ایجاد شد و کاهش شکار برای پلنگ را از جمله تهدیدهای جدی برای این گونه جانوری برشمردند که پلنگ ایرانی را در لبه خطر انقراض قرار داد.

ضرورت حفاظت از زیستگاه ها و تامین غذا

در همین پیوند، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در نوشهر ضمن ابراز نگرانی از تهدید جدی امنیت جانی گونه های ارزشمند حمایت شده به ویژه پلنگ گفت : علت پرسه زدن این گونه ارزشمند در حوالی روستاها به خاطر دخل و تصرف به قلمرو زیستگاهی، حذف غذای این حیوان به ویژه گرازها و در نهایت گرسنگی است.

روح اسماعیلی افزود: یکی از مباحث مهم این بخش بحث تعارضات انسان و حیات وحش است که خسارت حیوانات در معرض خطر انقراض و حمایت شده از جمله پلنگ است که به استحضار عموم برسانیم که به این مهم توجه کنند.

وی تصریح کرد: به طور حیوانات مثل گونه پلنگ اگر در تقابل با انسانها قرار گیرند و یا تهدیدی ازجانب انسانها به آن ها بشود به انسانها آسیب می زنند، که بایدهمه برنامه های مربوط اعم از زیستگاه ها و تامین تغذیه آن ها را رعایت کنیم.

این مقام مسوول تصریح کرد : ما هم به جهت ورود به زیستگاه این حیوان و هم غذای آن که به طور عمده گراز است که و با شکار این حیوان غذای موردنیازپلنگ را کم می کنیم و این حیوان به ناچار به مراکز پایین دست و جوامع انسانی که خسارت وارد می کند.

معاون اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران ادامه داد : این سازمان برای حفاظت از این گونه ها ظرفیتی ایجاد کرد یعنی صندوق حمایت کشاورزی با صندوق ملی محیط زیست تفاهم نامه ای ایجاد کردند که کلیه خسارت های از سوی حیوانات به مزارع و جوامع انسانی وارد می شود از طریق بیمه پرداخت می کند و انتظاری که از مردم این حیواناتی که در معرض انقراض هستند را آسیبی به آن وارد نکنند.

چند روز گذشته هم یک قلاده پلنگ در بخش کجور نوشهر حوالی روستای “کت کش” شب هنگام در مسیر یک چوپان قرار گرفت که ناخداگاه در حین گذر با این حیوان مواجهه و حمله ور شد.

مسوولان امر به عنوان مثال می گویند گراز از شکارهای اصلی و مورد علاقه پلنگ مازندران محسوب می شود که به خاطر شکارهای غیر قانونی تعداد آنها در جنگل های شمال کم شده است. یعنی تهدید و تخریب زیستگاه، گونه گراز را با چالش مواجه کرده که از قلمرو زیستگاهی خارج شوند و با کم شدن جمعیت این گونه، تامین غذای پلنگ نیز با مشکل مواجه می شود.

مشارکت مردم جدی گرفته شود

غلامرضا محبت کنشگر محیط زیست در غرب مازندران با تاکید بر ضرورت حفاظت همه جانبه از زیستگاه های حیات وحش در کشور و این استان گفت : نکته مهم این بخش این است که در کنار حفاظت از قلمرو زیستگاهی حیات وحش باید مشارکت مردم در حفاظت از محیط زیست را جدی گرفت.

وی اظهارکرد: به عنوان مثال اگر برای هر کدام یک از درختان و گونه های جانوری در سراسر کشور حافظی گماشته شود هنگامی که پشتیبانی مردم وجود نداشته باشد موفق نمی شویم.

وی خاظرنشان کرد : باید از مردم خواست که برای حفاظت از محیط زیست بیش از پیش مطالبه گری کنند چرا که حفاظت از گونه های حیات وحش وظیفه همگانی است.

محبت اضافه کرد : برآیندها نشان داده است که هر کجا که دولت متولی امور است انجام کارها خوب پیش نمی رود و توسعه رقم نمی خورد بنابراین در امر مهم حفاظت از محیط زیست نیز باید رویکردها تغییر کرده و اصل مشارکت مردم را مبنا قرار داد تا همه دغدغه های موجود این بخش کمتر شود.

وی توسعه مراکز تکثیر گونه های حیات وحش به ویژه در معرض انقراض را ضروری دانست و گفت : در این مراکز محققان و جانورشناسان باید روی ژن های جانوری متمرکز شوند و برای حفظ ژن گونه ها راهکارهای علمی ارایه دهند.

معدن کاوی‌ها عامل نابودی جنگل های شمال

این کنشگر محیط زیست معتقد است که آمارهای ارایه شده مربوط به جمعیت حیات وحش کشور که گفته می شود سیر صعودی دارد باید بعد از پایش علمی این اظهارنظر مطرح شود طوری نباشد که این آمارها تاثیر منفی در جامعه داشته باشد.

۳۰ هزار هکتار از منطقه حفاظت‌ شده البرز مرکزی به همراه ۲ رودخانه حفاظت ‌شده سردآبرود به طول ۶۶ کیلومتر و چالوس به طول ۷۸ کیلومتر در شهرستان چالوس قرار دارد که زیستگاه مرال، پلنگ، خرس، شوکا، قرقاول و کل و بز است و گونه های گیاهان منحصر به ‌فرد دارد.

جنگل‌های هیرکانی در مازندران به گفته جمعی از کنشگران حوزه محیط زیست یک موزه طبیعی است که صدها گونه جانوری را در خود جای داده است که در ۴۰ سال اخیر تا امروز با معدن‌کاوی‌های گسترده در حال نابودی است. این چالش در واقع زیستگاه های حیات وحش را با تهدید جدی مواجه کرده است.

به گفته آنان با عملیات اکتشاف معادن از ادوار مختلف تا امروز در برخی از نقاط این عرصه های طبیعی که به گفته این کنشگران زیست محیطی بهترین زیستگاه گوزن مرال در شمال و پلنگ و خرس است با تهدید جدی مواجه کرده است.

تخریب زیستگاه های طبیعی شامل عوامل متعددی از جمله جاده سازی در شیب کوه ها و جنگل ها، چرای بی رویه دام، شکار غیرمجاز، آتش سوزی ها است که همچنان این تهدیدات بنا به گفته شماری از کنشگران حوزه محیط زیست ادامه دارد.

سوالی که علاقه مندان محیط زیست می پرسند این است که چرا با وجود این که جمعیت وحوش رو به کاهش بوده و قلمرو زیستگاهی آنان همچنان تهدید و تخریب می شود جلوی آن گرفته نمی شود؟

معلم بازنشسته از اهالی بخش کوهستانی بلده شهرستان نور که عضو تشکل زیست محیطی مازندران نیز هست، گفت :با مشارکت واقعی مردم در همه بخش ها به ویژه محیط زیست به طور قطع بسیاری از مشکلات را می‌توان کم کرد، آیا در این امر مهم تاکنون موفق بوده ایم؟ اگر وسعت عرصه های مازندران کم نشده کافی به آمار های سال ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۳ را از منابع موثق بخوانیم که چه بلایی بر سر این اکوسیستم آورده ایم.

نادعلی فلاح در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : وقتی بچه بودیم از جاده بلده عبور می کردیم در کوه های اطراف این جاده گله های از کل و بز را می دیدیم اما امروز خبری از جمعیت این گونه ها نیست این مشاهدات به ما چه می گوید؟، ما نسبت به محیط زیست خودمان ظلم کرده ایم و آیندگان از ما بد خواهند گفت.

این روستایی ۷۵ ساله بلده ای یادآور شد : من فیلم های منتشر شده گشت و گذار برخی از وحوش نظیر پلنگ و دیگر گونه های حیات وحش جنگل‌های مازندران که در شبکه های اجتماعی از مطلوب بودن شرایط آنان می گوید را رد می کنم باید واقعی در حفاظت از محیط زیست فرهنگ سازی و اطلاع رسانی کرد.

وی با تاکید بر ضرورت برنامه ریزی علمی برای حفاظت از گونه های حیات وحش در مناطق حفاظت شده و خارج از آن گفت : طبق گفته مسوولان امر به ازای هر سه هزار هکتار باید یک محیط بان حضور داشته باشد آیا عرصه های محیط زیست کشور این تعداد محیط بانان را دارد.