نام‌گزینی در خراسان جنوبی از اصالت فرهنگی تا تعلق دینی

به گزارش ایرنا اندیشمندان و بزرگان دینی همواره بر انتخاب عاقلانه نام، لقب و نام خانوادگی تاکید داشتند چرا که این مسئله در رضایت از خود و زندگی اجتماعی افراد نقش بسیار مهمی دارد.

بنابراین بهره بردن از دلایل منطقی و مورد پذیرش جامعه در گزینش نام وظیفه‌ای برای پدران و مادرانی است که بزرگ‌ترین هدیه را از خداوند متعال گرفته‌اند تا نامی نیک تا پایان عمر همراه فرزندشان باشد.

گزینش نام برای فرزند از شیرین‌ترین و البته حساس‌ترین لحظه‌های زندگی هر زوجی است چرا که این نام تا واپسین روز عمر بر تارک زیست شخصی و اجتماعی فرد نقش آفرینی می‌کند.

اهمیت نام بویژه در زندگی اجتماعی افراد مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته و بزرگان دینی نیز همواره بر آن توجه داشته‌اند طوریکه پیامبر گرانقدر اسلام آن را یکی از سه حقی می‌داند که از فرزند بر گردن والدین اوست.

همگان اذعان دارند که انتخاب نام بر بستر اجتماع انجام می‌شود، هم از فرهنگ حاکم در جامعه اثر می‌پذیرد و هم آن را می‌سازد و این واقعیت در نگاهی به فراوانی نام‌ها در یک بازه زمانی بخوبی نمودار است.

پذیرش اجتماعی همواره و در هر برهه زمانی عاملی غیر قابل انکار در گزینش نام به شمار می‌رود و بی توجهی به آن ممکن است در آینده به نارضایتی فرد و طی فرآیند تغییر نام بیانجامد.

بررسی نام‌ها و تغییراتی که در رویه نام‌گذاری رخ می‌دهد از ۲ جنبه شایسته توجه است چرا که از سویی عاملی کار آمد برای نمایش و بازنمایی تغییرات فرهنگی جامعه است و از طرف دیگر می‌تواند یکی از مولفه‌های سازنده فرهنگ جامعه باشد و در ساخت فرهنگی آن نقش آفرینی کند.

انتخاب نام از روی ماه قمری

یکی از پژوهشگران فرهنگ عامه در خراسان جنوبی گفت:انتخاب نام نوزادان از قدیم در منطقه خراسان جنوبی « اسم کردن» بوده و مردم این کار را براساس باورها،مناسبت‌ها، موقعیّت‌ها و با توجه به جهات مختلفی انجام می‌دادند.

حسین زنگویی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: به طور مثال اگر ماه تولد بچه، ماه قمری مثل رمضان، رجب، شعبان، محرم یا غیره بود او را به همان نام یا با ترکیباتی از نام آن ماه اسم گذاری می‌ کردند؛ مثلا رمضان علی، رجب علی، محمد شعبان و یا به مناسبت محرم نام حسین (ع) و افزودن نام‌هایی به حسین، مانند محمد حسین، امیرحسین، غلامحسین و غیره مرسوم بود.

وی با اشاره به اینکه اسم نوزادها را در ششمین شب تولد آن ها انتخاب می‌کردند که البته هنوز هم مرسوم است عنوان کرد: تا آن زمان همه فامیل، نوزادان اعم از دختریا پسر را با عنوان «بچّه» می‌شناسند.

این استاد دانشگاه بیرجند گفت: پیش از مراسم شب ششم تولد نوزاد، مردمی که اعتقاد بیشتری به مبانی دینی دارند نام‌های مختلفی از پیامبران و اهل بیت(ع) را روی کاغذهایی می‌نویسند و لا به لای قرآن می‌گذارند سپس نزد پدربزرگ یا مادربزرگ نوزاد می‌برند.

وی افزود: پدربزرگ به نیت خیر،صفحه ای را باز می‌کند، چند خط از صفحه قرآن را می‌خواند و بعد نام نوشته شده روی کاغذ را به عنوان اسم بچه اعلام می‌کند، از آن لحظه به بعد، بچه با همان اسم شناخته می‌شود.

زنگویی با بیان اینکه عده ای هم مراسم اسم کردن را به« شب شیش»، و بعد از مراسم «شش و شش یارِبچه، الله نگهدارِبچه» موکول می‌کنند عنوان کرد:پس از انجام مراسم،با توجه به نظر بزرگترها، اسمی برای بچه تعیین می‌کنند و از آن لحظه به بعد، به جای واژه « بچه»،نوزاد را با اسم صدا می‌زنند تا دیگران باخبر شوند.

وی با اشاره به یکی دیگر از راه‌های انتخاب نام در بین خانواده‌های خراسان جنوبی گفت: در این شیوه با توجه به هفت روز هفته، استفاده از نام ماه‌های قمری، اتفاقات مهم ملی و دینی، نام انبیا و اولیای دینی، نام آبا و اجداد نیکوکار نوزاد، نام انواع گل‌ها، قهرمان‌های ملی و دینی مرسوم است.

اسم خوب، آبروی بچه است

این نویسنده و پژوهشگر فرهنگ عامه یادآور شد: در برخی مناطق هم مرسوم بوده که اگر کسی در ماه نوروز( اسفند) متولد شود، او را نوروز، نوروز علی می‌نامند یا اگر در بهمن ماه متولد شود او را بهمن، قیام، پیام، روح الله و غیره می‌نامیدند.

وی با بیان اینکه عده ای بر این باورند که اگر اسم بچه نامی از پیامبران و اهل بیت باشد، برای بچه خیر و برای والدین،خدابیامرزی دارد ادامه داد: برخی هم بر این باورند که اسم خوب،آبروی بچه است، اسمی که مایه سرشکستگی بچه باشد،گناهش به گردن پدر و مادر بوده و اگر بچّه ای خوابیده باشد هر کس بخواهد از روی او بگذرد باید ابتدا اسم آن بچّه را بر زبان بیاورد و بعد از رویش بگذرد،اگر نه سنگینی او برآن بچّه می‌افتد.

زنگویی گفت: گاهی نامگذاری و به اصطلاح خراسانی‌ها، اسم کردن برای بزرگسالان انجام می‌شود یعنی افراد بزرگسالی همیشه هستند که گاهی دچار بیماری‌های خاصی می‌شوند لذا براین باورند که اگر اسم آن‌ها عوض شود، بیماری برطرف می‌شود.

وی افزود: مردم خراسان جنوبی رسم دارند که پس از انتخاب نام تازه، مجلسی می‌گیرند و از اهالی پذیرایی می‌کنند تا نام جدید فرد به این بهانه اعلام شود و از آن زمان به بعد مردم آن فرد را با نام جدید صدا می‌زنند و می‌گویند خوش نام باشید و دور ازبلا .

نام‌های مذهبی صدرنشین انتخاب اسم در خراسان جنوبی

مدیرکل ثبت احوال خراسان جنوبی هم گفت: در بازه زمانی ۱۰ سال اخیر مردم خراسان جنوبی برای نوزادان پسر بیشتر ابوالفضل، امیر علی، امیر حسین، محمد، علی و حسین، محمد طاها انتخاب کرده اند و در دختران هم تمایل بیشتر به فاطمه، فاطمه زهرا، زینب، نازنین زهرا، ریحانه و یسنا است.

مرتضی امیرآبادی زاده با اشاره به قانون ثبت احوال در خصوص انتخاب نام نیز اظهار کرد:در ماده ۲۰ قانون ثبت احوال اسامی مجاز و غیر مجاز اعلام شده و اولین ملاک انتخاب نام بر اساس جنسیت نوزاد است.

وی ادامه داد: نام برای توسط یکی از والدین انتخاب و اعلام شده و اگر نوزاد پدر یا مادر خود را هنگام تولد از دست داده جد پدری یا وکیل قانونی مجاز به نامگذاری هستند.

نام‌های ممنوعه

مدیرکل ثبت احوال خراسان جنوبی یادآور شد: نام‌های انتخاب شده باید اصیل، ایرانی، ملی و مذهبی باشد که در شورای عالی ثبت احوال مجاز شناخته شده و به شکل یک بانک درآمد و به سامانه صدور شناسنامه متصل است.

وی با اشاره به ممنوع بودن برخی از نام‌ها در قانون ثبت احوال نیز گفت: بر اساس تبصره ماده ۲۰ قانون ثبت احوال انتخاب عناوین و القاب با اسم ممنوع است لذا اکنون نمی توان همراه اسم، عنوان حاجی یا حاجیه، شوکت الدوله یا سلطان ممنوع است.

امیرآبادی زاده با بیان اینکه انتخاب نام‌های مغایر ارزش‌های انسانی همچون گرگ و قوچ ممنوع شده افزود: همچنین نام‌هایی که موجب تحقیر افراد شود همچون کنیز یا گدا ممنوع است.

وی در خصوص انتخاب نام‌های شناخته شده اقلیت دینی توسط عموم مردم هم گفت: مبنایی برای ثبت نام و صدور شناسنامه نوزاد وجود دارد که هویت و تابعیت ایرانی است لذا تمام اقلیت‌های دینی از جمله کلیمیان، زرتشتیان و مسیحیان یا کسانی که تابعیت ایران را کسب می کنند نام آنها بر اساس هویت ایرانی ثبت می‌شود لذا اگر کسی مراجعه برای انتخاب نام داشته باشد هویت و تابعیت او ملاک است.

توجه به ریشه، نه حدس و گمان

مدیرکل ثبت احوال خراسان جنوبی بیان کرد:انتظار می‌رود والدین قبل از ثبت نام نوزاد به ریشه و معنای آن توجه کنند زیرا ۹ ماه بارداری فرصت مناسبی برای انتخاب نام نیکو است لذا باید از متغیرهای دارای مبنا باید استفاده کنند نه اینکه بر اساس حدس و گمان نامگذاری را انجام دهند.

وی یادآور شد: برخی از مناطق روستایی نام جدی که فوت شده را برای نوزاد انتخاب می کنند لذا متغیرهای انتخاب نام باید بر اساس آگاهی والدین به فرهنگ، ریشه و معنای اسم باشد.

امیرآبادی زاده ادامه داد: سامانه تعاملی نام هم طراحی شده و مردم می‌توانند از آن برای انتخاب نام بر اساس معنا، ساختار و ریشه کمک بگیرند.

وی گفت: مشاوره‌هایی هم از سوی کارشناسان ثبت احوال زمان ثبت نام نوزاد انجام می‌شود اما چون والدین آن موقع قصد نهایی خود را برای انتخاب نام گرفته اند معمولا تغییر این تصمیم مشکل است .

مدیرکل ثبت احوال خراسان جنوبی بیان کرد: در این استان نام‌های دینی، مذهبی و ملی در راس قرار دارند البته موارد نادر هم بی توجهی به ریشه و معنای نام وجود دارد که گاهی نام اقلیت‌های مذهبی را بر می‌گزینند که ارتباطی با مذهب نوزاد و والدین ندارد .

وی بر توجه والدین به معنا نام‌ها تاکید کرد و گفت: چهره‌های شاخص جامعه فرهنگی و علمی هم در ترویج نام‌های جذاب و زیبا نقش مهمی دارند و کادر بهداشتی هم در زمان بارداری می‌توانند مادران را به انتخاب نام‌های با معنا و نیکو راهنمایی کنند.