دو توصیه‌ی متفاوت امام جواد (علیه السلام)

یکی از دغدغه‌های امام جواد (علیه السلام) بعد از ازدواج اجباری با ام‌الفضل، دختر مأمون، ارتباط شیعیان و محبین اهل بیت با دستگاه خلافت بود. مأمون با بهانه‌هایی حضرت را به بغداد احضار، و به‌عنوان داماد خود انتخاب کرد و سپس با فریب سعی در وارونه جلوه دادن سبک زندگی حضرت داشت. او حتی با اختیار قراردادن مادیات و در رفاه قراردادن ایشان، در اذهان عمومی امام را به عنوان صاحب زندگی مجلل و اشرافی همچون خودش نشان داد. البته امام بارها به صورت علنی اعلام نارضایتی خودشان را از این شرایط اعلام کرده و فرموده بودند به خدا قسم همان نان جو در مدینه برایم دلنشین‌تر است.

🔹 رفته‌رفته شیعیان و دوستداران اهل بیت (علیهم السلام) درگیر یک بحران فکری و اجتماعی در مواجهه با دشمنان شدند و توانایی تشخیص اینکه چگونه در فتنه‌ها و ترفندهای صاحبان زر و زور برخورد کنند را از دست داده بودند. در اینجا، امام جواد (علیه السلام) خود به میدان آمدند و با تبیین دو محور کلی، سردرگمی و ناتوانی شیعیان را در در تحلیل شرایط و اتخاذ تصمیم درست، برطرف کردند.

🔸بسیاری از احادیثی که از آن دوران به دست رسیده حاوی دو مسئله‌ی اساسی است. اولین نکته که در حدیث زیر نیز مشاهده می‌شود، ارتقای سطح و قدرت تحلیل و بصیرت شیعیان نسبت به حوادث زمانه است، چنانکه فرمودند: «مَنْ لَمْ یَعْرِفِ الْمَوارِدَ أعْیَتْهُ الْمَصادِرُ»: هرکس موقعیت‌شناس نباشد جریانات او را می‌رباید و به هلاکت می‌رساند.

🔹دومین راهبرد امام اما در جهت تقویت تشکیلات شیعه، و پیوستگی قلبی بیشتر میان آنان بود که سبب احیای سنت حسنه‌ی مواسات، و پایه‌گذاری این راهبرد اساسی در میان شیعیان تا زمان غیب صغری شد. در حدیثی از ایشان نقل شده «ثَلاثُ خِصالٍ تَجْتَلِبُ بِهِنَّ الْمَحَبَّةُ: الاْنْصافُ فِى الْمُعاشَرَةِ، وَ الْمُواساةُ فِى الشِّدِّةِ، وَ الاْنْطِواعُ وَ الرُّجُوعُ إلى قَلْبٍ سَلیمٍ»: سه خصلت جلب محبّت مى‌کند: انصاف در معاشرت با مردم، مواسات و همدردى در مشکلات آنها، و همراه و همدم شدن با معنویات. با این راهبرد، امام جواد (علیه السلام) همه‌ی دوستداران و وابستگان خود را به یک رزمایش‌ مواسات و همدلی با مردم، و نیز رعایت انصاف توصیه کردند و خود پرچمدار این حرکت در میان مؤمنین شدند.

✍ حجت‌الاسلام اميرحسين محمودی

منبع: مجله مجازی واو‌