نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیشاید این مطالب برایتان مفید باشد
به گزارش ایرنا، میراث فرهنگی به عنوان مجموعه‌ای از اشیا، آثار باستانی و مکان‌های قدیمی داستانی از زندگی، هنر، تلاش و کوشش و اندیشه کسانی است که همچون زمزمه‌ای خاموش از اعماق تاریح در گوش جان نسل به نسل ما می‌پیچد.
میراثی که نه فقط نشانه‌ای از گذشته، بلکه ریشه‌ای است که ما را به زمان پیوند می‌دهد و هویت ما را شکل می‌بخشد.
هر صفحه کتاب میراث فرهنگی ما روایتی از جنگ‌ها و صلح‌ها، غم‌ها و شادی‌ها، فراز و نشیب‌ها، ارزش‌ها و باورها، فرهنگ‌ها، هنرها و هویت‌ها و صدها روایت دیگر دارد.
در دل آثار تاریخی، نه فقط سنگ و آجر، بلکه روح و جان نیاکانمان نیز جای دارد، آثاری که نه تنها یادآورگذشته، بلکه الهام‌بخش حال و آینده ما نیز هستند.
تاریخی که میراث فرهنگی برای ما باقی گذاشته، پلی است بین نسل‌ها. این پل، ما را به تاریخ متصل می‌کند و به ما می‌آموزد که چگونه گذشتگانمان با چالش‌ها روبرو شده‌اند و چگونه تمدنی عظیم بنا کرده‌اند، میراثی که مربوط به ایران یا منطقه‌ای خاص نیست بلکه میراث بشریت است.
خراسان جنوبی به عنوان یکی از استان‌های جنوب شرقی ایران در دل ۱۲ شهرستان خود از مناطق تاریخی و بناهای معماری قابل توجهی برخوردار است.
هر یک از این شهرستان‌ها دربرگیرنده جاذبه‌های تاریخی و معماری با اهمیتی هستند که به لحاظ معماری و تاریخی، خراسان جنوبی را غنی و پربار ساخته‌اند که از جمله آن می‌توان به روستای بجد شهرستان بیرجند اشاره کرد.
بجد در هشت کیلومتری جنوب شرقی شهر بیرجند، در حاشیه جاده اصلی بیرجند – زاهدان قرار گرفته است، بیشتر اهالی این روستا با کشاورزی و دامداری روزگار می‌گذرانند.
در این روستا همه چیز بوی تاریخ می‌دهد حتی قنات روستا که حالا چند سالی است خشک شده و مساجدی که هرکدام چند صد سال قدمت دارد.
مشهور است با فتح خراسان در زمان خلیفه سوم، مردم بجد با آغوش باز اسلام را پذیرفتند و از این رو سه تن از یاران پیامبر(ص) که گفته می‌شود مدفن آنها در این روستا قرار دارد در بجد مستقر شدند و آن را به عنوان مرکز فعالیت‌های خود برگزیدند و از آن روست که این روستا به بجد شریف معروف شد.
در وجه تسمیه این روستا آمده است برزو یکی از نوادگان انوشیروان قرن‌ها قبل از ظهور و بروز اسلام کاریز(قنات) بجد را جاری ساخت و بنای این دیار کهن را که در آغاز به نام خود برزو نامیده می‌شد، پی نهاد.
در طول قرون و اعصار متمادی و سالیان زیادی که بر این دیار تاریخی گذشت همزمان با تحول و تطور زبان و فرهنگ مردم این سرزمین، نام آن نیز دچار تطور شده و در نهایت به شکل امروزی خود یعنی بجد درآمد.
جمعیت این روستا بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵ ۷۶۲ نفر بوده است، اهالی این روستا مسلمانند نیمی شیعه و نیمی دیگر اهل تسنن آنها روستای خود را بجد شریف می‌نامند.
نگاهی به اسناد مکتوب و مدارک تاریخی بیانگر این است که حداقل از ۸۰۰ سال پیش تاکنون در نام بجد تغییری رخ نداده است.
بجد مساجد و اماکن تاریخی چشم نوازی دارد همچنین کوچه‌های سنگ فرش و خانه‌های گلی با معماری سنتی آن جذابیت خاصی به آن بخشیده است.
آثار و ابنیه تاریخی
قنات بجد به عنوان قدیمی‌ترین اثر بشری در این روستا قدمتی بیش از ۱۵۰۰ سال دارد و از آغاز تاکنون شاهرگ حیات و اقتصاد بجد بوده است.
این اثر تاریخی با خشکسالی‌های چند سال اخیر و با کم توجهی که به آن شده از رمق افتاده و خشکیده است.
از دیگر آثار مهم می‌توان به قلعه تاریخی بجد اشاره کرد که در سمت مشرق روستا بر روی تپه‌های مشرف بر ده قرار گرفته و بخشی از حصار آن به گفته اهالی تا چند سال پیش بر فراز تپه‌ها خودنمایی می‌کرد.
ساباط اعیان‌نشین
در بافت قدیم روستای بجد آثاری از ساباط ( به اصطلاح محلی دالان) به طول یک کیلومتر وجود دارد که گفته شده قدمت آن به ۲ هزار سال قبل برمی‌گردد.
در اطراف این ساباط‌ها خانه‌های قدیمی وجود دارد که محل زندگی مردم این روستا بوده و حتی تا قبل از ایجاد بافت جدید روستا مراسم عروسی به مدت حدود یک هفته در آن برگزار می‌شد اما اکنون نیاز به مرمت و بازسازی دارد.
بنای تاریخی کنسولگری انگلیس
این بنا در سال‌های دهه ۱۹۲۰ میلادی به وسیله نیروهای استعمارگر انگلیس مستقر در منطقه در زمین‌های اهالی بجد ساخته شد و پس از خروج آنها سال‌ها متروک ماند و در سال ۱۳۲۱ هجری شمسی به وسیله معتمدین و بزرگان بجد مرمت شده است.
این بنا هم به گفته اهالی در شهریور ۱۳۷۸ شمسی پس از آنکه حدود ۵۰ مورد استفاده دبستان جامی بجد قرار گرفته بود با احداث ساختمان جدید دبستان تصرف و تخریب شد.
مساجد تاریخی
از مساجد تاریخی بجد می‌توان به مسجد خواجه‌های نقش بندی یا همان جامع نقش بندی یاد کرد این مسجد که با بیش از ۸۵۰ سال قدمت در بخش شمال غرب بجد قدیم واقع شده و هنوز مومنین در آن نمازگزاران بر پا می‌کنند در برهه‌ای از زمان محل استقرار طریقت نقش بندی از طریقت‌های صوفیه بوده است.
از مهمترین ویژگی‌های این مسجد می‌توان از بنای ساده آن و دیوارها و ستون‌های بسیار قطور آن نام برد.
مسجد ازبک
از دیگر مساجد تاریخی بجد مسجد ازبک یا همان مسجد جامع تابستانی بجد است.
این مسجد که برجای مسجد بسیار قدیمی‌تری که پیشینه آن بر ما معلوم نیست، ساخته شده که یکی از ۹۹ مسجدی است که بنا بر نقل‌های تاریخی به وسیله شاهزاده تیموری که نذر کرده بود در صورت برآورده شدن خواسته‌اش صد مسجد بسازد ساخته شده است.
این مسجد حدود ۶۵۰ سال قدمت دارد و در فهرست آثار تاریخی بیرجند به ثبت رسیده است.
مسجد اولیا
مسجد تاریخی دیگر روستا مسجد عطااله خان (اولیا) است که به همت بازرگان مقیم اروپا، مرحوم عطااله درمیانی در محله جدید بجد احداث شده است، این مسجد در سال ۱۱۷۴ هجری قمری به اتمام رسیده و از نظر ظرافت‌های معماری و زیبایی ظاهر بر دیگر مساجد بجد برتری دارد.
روستای بجد خاستگاه مشاهیر و بزرگان زیادی از جمله نظام الدین عبدالعلی بیرجندی بوده که چهره شاخصی در علم ریاضیات و نجوم به شمار می‌رود
روستای بجد همچنین خاستگاه مشاهیر و بزرگان زیادی از جمله نظام الدین عبدالعلی بیرجندی بوده که چهره شاخصی در علم ریاضیات و نجوم به شمار می‌رود. از سایر بزرگان نیز می‌توان به مولانا باقی (منجم و ستاره شناس)، ملا احمد قهستانی (فقیه و دانشمند)، ملا احمدعلی حنفی بجد (فقیه و دانشمند) و یاسین قاسمی بجد (نویسنده و شاعر) نام برد.
آرامستان مقدس
گورستان بجد مدفن بسیاری از شهیدان، دانشمندان، مجاهدان، قاریان و کاتبان کلام الهی است.
یکی از برجسته‌ترین شهدای مدفون در این مکان سلطان زید است امام زاده شهیدی که نسبت وی به پیامبر و خلیفه اول مشهور است.
مقبره این امامزاده در محدوده قبرستان تاریخی روستا قرار دارد که به سلطان زیدبن ابراهیم از برادر زادگان امام رضا منتسب است.
بنایی است از خشت و گل که دارای یک صحن، ایوان‌ها،اتاق‌ها و طاق‌نماهایی است که اطراف آن شکل گرفته است.
پوشش ایوان‌ها به شکل گنبد است و قبر نیز در وسط صحن بر آمدگی مشخص و طویل دارد. با توجه به اسناد موجود می‌توان تاریخ ساخت این بنا را به دوره صفوی نسبت داد که در دوره‌های بعدی به خصوص در سالیان اخیر مرمت شده است.
زیدبن ابراهیم موسی بن کاظم (ع) به منظور تبلیغ و نشر آیین اسلام در روستاها و مناطق اطراف تلاش‌های بسیاری انجام داده است
زیدبن ابراهیم موسی بن کاظم (ع) به منظور تبلیغ و نشر آیین اسلام در روستاها و مناطق اطراف تلاش‌های بسیاری انجام داده و آزارهای زیادی دیده و سرانجام در اواخر قرن سوم هجری در جوانی به دست دشمنان اسلام (گبرها) در تپه‌های سرخ حوالی اسفهرود کنونی شهید شد و پیکر وی را آورده و در بجد دفن کردند.
آرامگاه اصحاب پیامبر اکرم (ص)
یکی از افتخارات روستای بجد این است که مدفن سه تن از یاران بزرگ اسلام (ص) است، حسامی واعظ مورخ قرن نهم هجری در کتاب مزارنامه در این باره نوشته است: (در قریه بجد مزاری است که به مزار صحابه اشتهار دارد) و اهالی بجد هم درباره آرامگاه اصحاب همین اعتقاد را دارند و آنها را از یاران پیامبر اکرم دانسته و آرامگاه این بزرگواران را مورد احترام ویژه‌ای قرار می‌دهند.
بنا بر اعتقادی دیگر آنها از گروه مبارزان و یاران ( سید حامد علوی مدفون در چنشت) بوده‌اند که در دوره عباسی به روستا پناه آورده و به دست سربازان خلیفه عباسی در قنات روستا به شهادت رسیده‌اند.
این سه قبر برجسته سنگی در راستای هم قرار گرفته‌اند و ورودی آن نیز خشتی و گلی و گنبدی شکل است، اهالی می‌گویند این آرامگاه در گذشته قسمتی از گورستان اصلی بوده ولی اکنون با ساختن خانه‌ها و مخابرات از گورستان تا حدودی دور افتاده است.
علامه بیرجندی، منجم و ریاضیدان دوره تیموری
نظام الدین عبدالعلی بن محمد حسین بیرجندی حنفی نام کامل ریاضیدان، منجم و فقیه مشهور در اواخر دوره تیموری و اوایل دوره صفوی است.
عبدالعی بیرجندی دانش‌های زمان خود را نزد معروفترین عالمان قرن نهم در شهر هرات کسب کرد.
بیرجندی در حدود بیست کتاب و رساله دارد که شامل دانش‌های ریاضیات، نجوم، فقه،علوم قرآنی و کشاورزی است.
مدفن این عالم بزرگوار که در یک مجموعه خانوادگی واقع شده است در طرح پژوهشی ریاضی‌دانان خراسان و با انجام کاوش‌های باستان شناسی در تابستان ۱۳۸۰ کشف شد.
در فرمان حکومتی سنه ۱۱۹۲ هجری از علامه بیرجندی با این القاب یاد شده: (حضرت قطب القطاب غادث الغواث ملا عبدالعلی علامه بیرجندی).
شایعات می‌گوید دو عبدالعلی بیرجندی وجود داشته که دیگری در قتلگاه مشهد دفن شده است ولی به دنبال بررسی منابع معتبر و اسناد مکتوب تاریخی و با توجه به یافته‌های باستان شناسی بطور حتم مشخص شد که دو عبدالعلی هم نام وجود نداشته و علامه عبدالعلی بیرجندی دانشمند بزرگ در گورستان تاریخی بجد دفن شده است.
نکته قابل توجه و البته قابل تاسف درباره این افتخار بزرگ علمی و فرهنگی استان خراسان جنوبی این است که در حالی که کتاب‌های نجوم و ریاضیات عبدالعلی بیرجندی در اروپا تدریس شده و مورد توجه بسیاری از منجمان است و او را در غرب به عنوان علامه بیرجندی می‌شناسند ولی در دیار خود ناشناخته است و بر مزار او آرامگاهی در خور شان علامه بیرجندی ساخته نشده است.
منبع
