خبر باید به زبان رسمی نوشته شود/ وابستگی حیات فرهنگ به زبان

به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد) ۲۱ فوریه (۲ اسفند) را به عنوان روز جهان زبان مادری نام‌گذاری و از سال ۱۹۹۹ میلادی این روز به زبان مادری اختصاص پیدا کرد. یونسکو از طریق این نام‌گذاری ضمن دفاع از زبان مادری و حق افراد برای صحبت کردن و استفاده از آن، بر اهمیت تنوع زبانی و غنای فرهنگی در جهان تاکید می‌کند.

هدف اصلی روز جهانی زبان مادری، مبارزه با یکدست‌سازی زبانی، تحمیل زبانی، حذف و تضعیف زبان‌های مادری، بومی و منطقه‌ای و تقویت و حفظ زبان‌های مختلف فارغ از تعداد صحبت‌کنندگان یا دایره جغرافیایی استفاده از آن است. دفاع از حق افراد برای داشتن زبان متفاوت و صحبت و استفاده‌های مختلف از زبان مادری، از دیگر اهداف انتخاب یک روز به عنوان زبان مادری است. دفاع از تنوع فرهنگی و اشاره به نقش تنوع زبانی در غنای فرهنگی از دیگر اهداف نام‌گذاری روز جهانی زبان مادری است.

در این میان خبرنگارها هم مانند دیگر شغل‌ها از شهرهای مختلف به این حرفه مشغول هستند و طبیعی است هر کدام زبان مادری متفاوتی داشته باشند. آیا آن‌ها می‌توانند به زبان خود اخبار و گزارش‌هایشان را بنویسند یا ضرورتی برای استفاده از زبان مادری در حرفه خبرنگاری وجود دارد؟

«کلهری»، ساده‌ترین زبان کردی است

سردبیر گروه اجتماعی و از اهالی کرمانشاه است. به گفته او در بخش‌های مختلف کرمانشاه مردم به زبان کردی کلهر یا فارسی کتابی صحبت می‌کنند. برای مثال جای استفاده از «نون» در محاوره «نان» و جای «تهرون» «تهران» می‌گویند. کردی لهجه‌های مختلف دارد، کلهری ساده‌ترین زبان کردی است.

او با اشاره به اینکه در کرمانشاه بخشی لکی‌ یعنی زبانی میان کردی و لری حرف می‌زنند، ادامه داد: در مقطعی ایرنا می‌خواست بخشی به زبان کردی هم داشته باشد، اما بنا به دلایلی ممکن نشد.

به گفته سردبیر گروه اجتماعی در ایران به زبان‌های متعددی بی‌توجهی می‌شود. در حالیکه شاعران متعددی اشعار ارزشمندی به زبان‌های مختلف از خود به جای گذاشتند. همچنین بخش‌های مختلف فرهنگی با زبان درارتباط است.

او با بیان اینکه تعداد قابل توجهی از کردها در زمان رضاخان به گیلان، مازندران، خراسان شمالی و شیراز تبعید شدند، افزود: اما بخشی از مرزهای ایران همیشه توسط کردها محافظت شده است، آنها شجاعانه از جان خود برای این کشور هزینه کردند.

خبرنگار مرکز کرمانشاه ایرنا است، او که شاهد این گفت‌وگو در درباره زبان کردی بود، گفت: زبان کردی رسم‌الخط دارد، زبان است و گویش نیست. باید توجه کرد در سراسر دنیا ۸۰ میلیون نفر کرد هستند، به همین دلیل سمت کردستان عراق زبان رسمی کردی است، و زمانی که سنندج بودم معاون آموزش به کردی صحبت می‌کرد، حتی در ادارات کرمانشاه به کردی صحبت می‌کنند.

خبر باید متعلق به همه مردم باشد

خبرنگاری که در گروه استان‌های ایرنا فعالیت و خبرهای یک یا چند استان را جمع‌آوری می‌کند، اهل ایلام است و می‌گوید مردم در ایلام به گویش‌های مختلف صحبت می‌کنند. زبان رایج در آنجا کردی است که نوشتاری هم دارد و حتی در ایران به زبان کردی کتاب هم منتشر می‌شود.

او با اشاره به علاقه‌ای که مردم ایلام به زبان مادری خود دارد به لزوم آموزش این زبان تاکید می‌کند. به گفته او ممکن است افرادی بتوانند به یک زبان صحبت کنند؛ اما نتوانند آن را بنویسند یا کتابی به آن زبان را بخوانند. به همین دلیل متولیان باید به لزوم آموزش زبان‌های مادری توجه کنند و زبان‌های محلی را در مدارس آموزش دهند.

به گفته این خبرنگار مردم در شهرهای مختلف؛ مانند رنگ‌های مختلف جعبه مدادرنگی هستند، کشورهای موفق در اروپا و شرق آسیا به قوم‌های مختلف توجه جدی دارند در حالی که گاهی شاهد سیاست‌های انگ‌زنی در زبان‌های مختلف هستیم. «وفاق ملی» شعار جذابی است اگر به نحو شایسته استفاده شود، قومیت‌های مختلف در صحنه باشند و با حفظ کرامت انسانی به جامعه و دولت کمک کنند.

سردبیر گروه استان‌های ایرنا درباره امکان نوشتن خبرهای استان‌های مختلف به زبان هر استان توضیح داد: اگر این کار را کنیم این اخبار را از بقیه مردم می‌گیریم، ممکن است افراد از شهرهای مختلف بخواهند خبرهای آن استان را بخوانند و اگر این کار را بکنند، خبرگزاری مخاطب های خود را از دست می‌دهند. این در حالی است که ممکن است گزارشی خاص به زبان مادری نوشته و منتشر شود.

زبان ملی نقطه وحدت کشور است

دبیر سرویس شهر ایرنا دانش‌آموخته کارشناس ارشد زبانشناسی است، او با واژه «پان» برای هر زبانی مخالف است. وی که به زبان آذری و ترکی مسلط است، تاکید دارد همه باید به ایران توجه کنند. زبان فارسی نقطه اشتراک ایرانیان است.

به گفته او مردم در اسکاتلند و انگلیس لهجه خاصی از انگلیسی را صحبت می‌کنند به این معنا که نظام آوایی برخی کلمات متفاوت است اما دو گویشور متوجه منظور یکدیگر می‌شوند، اما هنگام تدریس و آموزش، به زبان اصلی یا معیار متعهد هستند. در ایران هم زبان معیار و ملی فارسی است و با اینکه تمام قومیت‌ها زبان محلی دارند، زبان ملی نقطه وحدت بین همه آنهاست.

به گفته او یکی از قابلیت‌های زبان مکتوب شدن است؛ اما لهجه ممکن است این ویژگی‌ها را نداشته باشد. مقدر معتقد است زبان عنصری قدرتمند و انعطاف‌پذیر است، اما اخبار باید به زبان فارسی نوشته شود؛ زیرا ممکن است افرادی در شهرهای مختلف زندگی کنند که برای کار یا مسائل دیگر مجبور به مهاجرت به آن شهر شده اند و شاید نتوانند زبان محلی آن منطقه را به‌خوبی متوجه شوند.

وی معتقد است زبان مادری مساله مهم و قابل احترامی است که به زنده ماندن ارزش‌های فرهنگی کمک می‌کند. اما با تمام ارزش معنوی این بُعد فرهنگ، نمی‌توان از آن در خبر استفاده کرد و خبر باید به زبان رسمی کشور نوشته شود. زیرا خبرگزاری‌های رسمی به تمام مردم یک کشور تعلق دارند و نوشتن اخبار به زبان یک شهر یا قوم می‌تواند بخش بزرگی از مردم را از استفاده از خبر محروم کند.