هفت رصدخانه بزرگ در ایران

همواره در سیر تاریخ، بشر به دنبال شناخت جهان پیرامون خود و سیر در آفاق و شناخت فضا یکی از دغدغه های اصلی انسان بوده است، رصدخانه یکی از ابزارهای دست بشری است که برای مشاهده، بررسی و اندازه گیری پدیده های آسمانی استفاده می شود. رصدخانه ها دارای یک تلسکوپ بزرگ که امروزه با تلسکوپ های بزرگ نوری یا رادیویی پشتیبانی می شود، ایران به عنوان مهد علم اخترشناسی از قدیم تا به امروز به مدد دانشمندانی که در خود داشته دارای بزرگترین و بهترین رصدخانه ها بوده است، این مقاله به معرفی هفت مورد از رصدخانه های کشور ایران می پردازد.

رصدخانه زعفرانیه

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان اولین مرکز ستاره شناسی آماتوری در رده کودک و نوجوان در سال 1368 رصدخانه زعفرانیه را به عنوان پایگاه رصد و نجوم افتتاح کرده است. تالیف بسیاری از تحقیقات حاضر از مباحث هوافضا در این رصدخانه صورت پذیرفته است. از فعالیت های روتین این رصدخانه می توان به اجرای برنامه های نمایشی به وسیله امکانات سمعی و بصری که در این مرکز تعبیه شده و آموزش های دوره ای که برای دانش اموزان در دو سطح مقدماتی و پیشرفته برگزار می شود و همچنین اراده مشاوره علمی به مراکز آموزشی در حیطه مباحث نجوم نام برد.

رصدخانه کاسین

رصد خانه کاسین در خرم آباد لرستان که به عنوان مدرن ترین رصدخانه در خاورمیانه شناخته می شود یک طرح کلان ملی بوده که به گونه ای طراحی شده که دانش آموزان و دانشجویان گرایش نجوم و اخترشناسی به خوبی می توانند از این مجموعه استفاده کنند. برگزاری تورهای علمی و خانوادگی و ترویج فعالیت های رصدخانه ای از جمله کارهایی است که برای این مجموعه علمی در نظر گرفته شده و به همین جهت دارای امکانات رفاهی و هتلینگ برای بازدید کنندگان و توریست ها دارد. این رصدخانه در ارتفاع 1860 متری از سطح دریا در شهر خرم آباد در غرب ایران بر بام لرستان قرار گرفته است.

رصدخانه مهر بوشهر

این رصدخانه که متعلق به وزارت آموزش و پرورش است در 30 کیلومتری شهر بوشهر واقع شده است. این رصدخانه مجهز به یک تلسکوپ 16 اینچی است که به جهت امور آموزشی پردازش شده است. شروع فعالیت این مجموعه از سال 84 آغاز گردیده و از آن زمان میزبان دانش آموزان و دانشجویان علاقه مند به ستاره شناسی بوده است. شایان ذکر است از سال 92 در این رصدخانه جشنواره ای تحت عنوان جشنواره نجومی کاوشگران آسمان برگزار می گردد، هدف اصلی این جشنواره آشنایی دانش پژوهان با ابزار آلات نجومی و دانش ستاره شناسی است.

رصدخانه و آسمان نمای آلاشت

رصدخانه آلاشت به عنوان اولین رصدخانه ساده در مازنداران فعالیت خود را آغاز نموده این رصدخانه در حاشیه دریای مازندران واقع شده است که برای آموزش های در سطح مقدماتی کارکرد مناسبی دارد. این مکان با تجهیزاتی چون تلسکوپ 14 اینچی توانسته در جذب گردشگر موفق باشد. در کنار این مجموعه کم نظیر می توان از طبیعت زیبا و صنایع دستی این شهر دیدن نمود، در این شهر معماری و تمدن نوین و قدیم هر دو با هم تلفیق شده و مناظر زیبایی را برا نوازش چشمان گردشگران به ارمغان آورده است.

رصدخانه و آسمان نمای آلاشت رصدخانه آلاشت به عنوان اولین رصدخانه ساده در مازندران فعالیت خود را آغاز نمود این رصدخانه در حاشیه دریای مازندران قرار گرفته که برای آموزش هایی رصدی مقدماتی کارکرد بسیاری دارد. این مکان با تجهیزاتی چون تلسکوپ ۱۴ اینچی توانست در جذب گردشگر موفق باشد. در کنار این مجموعه کم دزی می توان از طبیعت زیبا و صنایع دستی این شهر دیدن بود در این شهر معماری و تمدن نوین و قدیم هر دو با هم ترکیب شده و مناظر زیبایی را برای نوازش چشمان گردشگری گردشگران به ارمغان آورده است

رصدخانه خواجه نصیرالدین طوسی

این رصدخانه که در 45 کیلومتری جنوب شهر تبریز واقع شدده است، با یک تلسکوپ 6 اینچی بر فراز کوه بلیندی قرار دارد. این رصدخانه به منظور بررسی پدیده های خورشیدی و لک ها و شراره ها مورد استفاده قرار می گیرد. در سال 2016 یک تلسکوپ 24 اینچی به این مجموعه اضافه شده است که باعث شده به عنوان بزرگترین تلسکوپ فعال ایران شناخته شود. قدرت سخت افزاری این رصدخانه به قدری منحصر به فرد است که با ایجاد امکانات اینترنت پرسرعت در این مجموعه می توان از جای جای جهان به راحتی ستارگان و خورشید را به کمک وسایل ارتباطی رصد کرد.

این رصدخانه در ۴۵ کیلومتری جنوب شهر تبریز واقع شده است. مجهز بودن این مکان به یک تلسکوپ ۶ اینچی بر فراز کوه بلیندی قادر به بررسی پدیده های خورشیدی و رنگ ها و شراره ها یه خورشیدی است در سال ۲۰۱۶، سک تلسکوپ 14 اینچی به این مجموعه اضافه شد که این مکان را قادر ساخت به عنوان بزرگترین تلسکوپ و فعال ایرانی رصد و اختر فیزیک بپردازد قدرت سخت افزاری این رصدخانه به قدری منحصر به فرد است که با ایجاد امکانات اینترنت پرسرعت در این مجموعه قادر خواهد بود از جای درس سیستم های ارتباطی قابلیت رسل را فراهم کند در جای جهان به راحتی ستارگان و خورشید را به وسیله وسایل ارتباطی

رصدخانه ابوریحان بیرونی

بعد از رصدخانه مراقه، رصدخانه ابوریحان بیرونی دومین رصدخانه کشوری است. این رصدخانه، سال 1355 در دانشگاه شیراز با هدف انجام رصدهای حرفه ای نجوم و همچنین آموزش و تعلیم دانشجویان جهت ترویج و اشاعه دانش نجوم به بهره برداری رسیده است. امروزه این مرکز یک مکان فعال ستاره شناسی و اختر فیزیک بوده که به طور معمول بسیاری از مقالات علمی از طریق تحقیقات حاصله در این رصدخانه بدست می آید. مطالعه ی ساختار ستارگان، کیهان شناسی، اخترذره، ستارگان دوتایی، ساختار ستارگان نوترونی، دینامیک ستارگان و تکامل، سیاه چاله ها، نظریه نسبیت عام و گرانش و انرژی تاریک، از جمله تحقیقاتی است که در این مرکز در حال انجام است.

رصدخانه بخش فیزیک دانشگاه فردوسی

رصدخانه دانشکده علوم پایه دانشگاه فردوسی مشهد، با توجه به این که در داخل شهر قرار دارد بیشتر از توانایی های آموزشی آن می توان استفاده کرد در این مرکز می توان به مبانی نجوم آشنا شد و با اجرای پروژه های تصویری از اجرام پر نور مثل ماه و خورشید، گزارش های رصدی پایه ای را انجام داد. از اتفاقات جالب در این مرکز می توان به نمایش زنده اینترنتی گذر زهره از خورشید اشاره کرد، این اتفاق در سال 1383رخ داده و در نوع و زمان خود در کشور ایران بی نظیر است.

رصدخانه دانشکده علوم پایه دانشگاه فردوسی مشهد، با توجه به این که در داخل شهر قرار دارد بیشتر از توانایی آموزشی آن استفاده می شود. در این مرکز می توان به مبانی نجوم آشنا شد و با اجرای پروژه های تصویری و عکس گرفتن از اجرام پرنور مثل ماه و خورشید، گزارش های رصدی پایه انجام داد. از جالب ترین اتفاقاتی که در این مرکز اتفاق افتاده است، نمایش زنده اینترنتی گذر زهره از خورشید بوده این اتفاق بزرگ در سال ۱۳۸۰ به وقوع پیوسته که در نوع و زمان خود در کشور ایران بی نظیر است.