احکام فاطمیه

«عزاداری» در فرهنگ شیعه، یک پدیده مذهبی و اعتقادی است. ظاهر این امر گرچه همان سوگ و عزاست اما مفاهیم و پیام های دیگری را هم درون خود دارد. پیام ولایت پذیری و اطاعت، همراهی و محبت، تجدید بیعت و اعتقاد عملی به امر به معروف و نهی از منکر. این برنامه در میان شیعیانِ هر یک از کشورهای اسلامی ویژگى های منحصر به فردی دارد.

عزاداری در لغت به معنی همراهی و همدلی در اندوه دیگران است که به هنگام مرگ انسان ها مصداق مى یابد. اما شیعیان و محبّان اهل بیت علیهم السلام از این واژه مفهوم خاصی را برداشت کرده اند و به مرور زمان این اصطلاح نام مشخصی برای برپایی محافل یاد و نام مصائب اهل بیت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، به ویژه سید و سالار شهیدان حضرت حسین بن علی علیهما السلام شده است. از این رو می توان عزاداری را یک رسانه رسمی دانست که از آداب و رسوم و شعائر اجتماعی و مؤثر در میان شیعیان، به شمار می آید.

مراسم عزاداری در فرهنگ شیعی از همان ابتدا و به ویژه پس از حادثه کربلا برگزار شده است. بر مبنای اسناد تاریخی، اقدامات و سخنان حضرت زینب و امام سجاد علیهما السلام در کاروان اسیران کربلا، اولین برنامه های عزاداری است. بعد از آن در طول تاریخ عزاداری شیعیان به شکل های مختلف صورت گرفته است که در سده های گذشته تاریخ شیعه، دوران حکومت آل بویه را دوران رونق عزاداری بر مصائب اهل بیت دانسته اند. در تاریخ معاصر هم دوره پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مهم ترین دوران رونق عزاداری برای همه مناسب های ماتم و عزای اهل بیت علیهم السلام است.

گرچه در همه ایام شهادت معصومان علیهم السلام مراسم ماتم و عزا برپا می شود، اما اوج عزاداری های شیعه در دهه اول ماه محرم هر سال است. این مراسم همچنین در دهه آخر ماه صفر و نیز مناسب های دیگر از جمله ایام شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها هم از شکوه خاصی برخوردار است.

این برنامه که خود یک فرهنگ غنی و یک رسانه رسمی است، دارای آداب، رسوم و احکام خاصی است. اجتماع شیعیان در یک مراسم، محتوای برنامه ها، نحوه اجرای مراسم، حضور بانوان در اجتماعات و ده ها مسأله پیرامونی دیگر، باعث شده است که مجموعه ای از مطالب مرتبط با عزاداری مطرح و یا از محضر مراجع معظم تقلید و عالمان دینی پرسیده شود. بر این اساس، در این مجموعه، مهم ترین احکام شرعی پیرامون برگزاری مراسم عزاداری و سوالاتی که در این باره از محضر مراجع معظم تقلید شده است، بالاخص احکام و مسائل شرعی مربوط به ایام فاطمیه و عزای حضرت زهرا سلام الله علیها، از نظر می گذرد.