روی دیگر سکه بحران اوکراین؛ اروپا، نگران تامین گاز

به گزارش روز دوشنبه ایرنا از تارنمای تحلیلی نیو یوروپ، بحران اوکراین سؤالات زیادی را در میان ناظران و مفسران در مورد پیامدهای جنگ بر امنیت انرژی اتحادیه اروپا ایجاد کرده است. واقعیت این است که اروپا در حال حاضر خود را در تنگنای یک بحران انرژی می بیند. گاز طبیعی در ماه های اخیر به قیمت های بی سابقه ای رسیده است و انتظار می رود نوسان قیمت انرژی تا مدت ها تداوم داشته باشد.

قیمت گاز طبیعی احتمالاً تا سال ۲۰۲۵ به دوبرابر ارزش کنونی اش خواهد رسید که می تواند منجر به قطع گاز گسترده در سراسر اروپا شود. موسسه تحقیقاتی اس اند پی گلوبال در گزارشی هشدار داده است که هر گونه درگیری که بر عرضه گاز به اروپا تأثیر بگذارد می تواند تأثیرات منفی جدی بر قیمت برق، کربن و زغال سنگ داشته باشد.  

اوکراین در سیستم انرژی اروپا در دهه ۱۹۹۰ یک پایانه کلیدی محسوب می شد. اما به مرور و با ایجاد مسیرهایی  جدید و ساخت خط لوله یامال-اروپا که از بلاروس و لهستان عبور می کند، خط لوله نورد استریم یک به آلمان (و نورد استریم ۲ که در انتظار صدور گواهینامه است)، خطوط لوله بلو استریم و ترک استریم به ترکیه، نقش گازرسانی اوکراین کمرنگ و کمرنگ تر شد. در نتیجه حجم گاز عبوری از اوکراین بین سال های ۱۹۹۱ تا ۲۰۲۰، ۵۵ درصد کاهش یافت و از ۹۰ درصد به ۲۵ درصد رسید.

از سال ۲۰۲۰، حجم گاز منتقل شده از طریق اوکراین به اروپا در سال ۲۰۲۱  به میزان ۲۵ درصد و دی ماه امسال ۵۷ درصد کاهش یافته است. از همین رو کارشناسان اختلال احتمالی در جریان گاز از طریق اوکراین را در مقایسه با بحران گازی روسیه و اوکراین در سال ۲۰۰۹ که ۸۰ درصد گاز وارداتی اتحادیه اروپا از اوکراین عبور می کرد، قابل مدیریت تر می دانند. در حال حاضر، کشورهای اروپایی اصلی که به شدت به تامین گاز از طریق اوکراین وابسته هستند، اسلواکی، اتریش و ایتالیا هستند.  در این بین، قوانین اتحادیه اروپا همچنان اصرار به مقررات زدایی از صنعت گاز اوکراین به عنوان شرط اساسی برای تقویت تولید گاز و ارتقای استقلال انرژی خود دارد.

بنا به نوشته نیو یوروپ، از هنگام بحران ۲۰۰۹ اروپا تاسیسات گاز و برق و سیستم های جریان معکوس خود را توسعه داده است. تا زمانی که اختلالات عرضه گاز به کریدور اوکراین محدود شود، پیامدهای آن بیشتر به کشورهای پایین دستی  چون اسلواکی، اتریش و ایتالیا محدود خواهد شد. البته آنها هم گزینه های متفاوتی برای مقابله دارند. اما آنچه واقعاً باید اتحادیه اروپا را نگران کند، احتمال استفاده روسیه از گاز خود به عنوان اهرم فشار از طریق قطع عرضه آن برای اعمال فشار بر غرب است.

هم اکنون، پس از روسیه (۴۱ درصد)، صادرکنندگان عمده گاز به اتحادیه اروپا نروژ (۱۶.۲ درصد)، الجزایر (۸ درصد) و قطر (۵ درصد) هستند. در حالی که دو کشور اول در حال حاضر حداکثر ظرفیت تولید گاز خود را به اروپا صادر می کنند، توانایی قطر برای تامین گاز اضافی به واسطه قراردادهای الزام آور این کشور با کشورهای آسیایی مختل شده است.

در مورد LNG هم واردات از آمریکا به شدت افزایش یافته است؛ به طوری که در سال ۲۰۲۱ به بالاترین رکورد رسید. پایانه های جدید LNG اروپا در حال توسعه هستند و انتظار می رود واردات LNG از آمریکا در سال های آینده بیشتر افزایش یابد. با این حال، هیچ یک از کشورهای فوق الذکر قادر به جایگزینی گاز روسیه در کوتاه مدت یا میان مدت نیستند. مجموعه این عوامل، رویکرد محتاطانه اتحادیه اروپا در بحران کنونی روسیه و اوکراین را تا حدی توضیح می دهد.

اتحادیه اروپا در حال بررسی اقدامات احتمالی برای مقابله با خطرات ناشی از افزایش قیمت گاز به واسطه کاهش احتمالی جریان گاز از روسیه است. از اواسط سال ۲۰۲۱، جریان گاز روسیه به اتحادیه اروپا ۲۵ درصد کمتر از حد انتظار بوده. به همین دلیل، قیمت گاز در اتحادیه اروپا در یک سال پنج برابر شد.