نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیپنجم اردیبهشت ماه امسال بود که دکتر رضا ملک زاده استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران و سرپرست تیم تحقیقاتی متشکل از شماری از محققان ایرانی و بین المللی مطالعه Cancer in Iran ۲۰۰۸ to ۲۰۲۵: Recent incidence trends and short‐term predictions of the future burden اعلام کرد که بر اساس نتایج این مطالعه پیش بینی می شود تعداد موارد جدید ابتلا به سرطان در ایران از ۱۱۲ هزار مورد ثبت شده انواع سرطان ها بدون محاسبه سرطان پوست در سال ۱۳۹۵ به تعداد ۱۶۰ هزار مورد در سال ۱۴۰۴ افزایش یابد که این میزان بیانگر افزایش ۴۳ درصدی سرطان در ایران است.
به گفته وی، حدود ۲۹ درصد افزایش سرطان ها در ایران طی سال ۱۴۰۴ /۲۰۲۵ مربوط به تغییرات در ساختار جمعیتی ایران (رشد جمعیت و پیری جمعیت) و ۱۴ درصد نیز با سایر عوامل از جمله «توسعه و تشدید عوامل خطر بروز سرطان ها» در ارتباط است.
معاون اسبق پژوهش و فناوری وزارت بهداشت در ادامه، بیشترین افزایش پیش بینی شده در موارد جدید ابتلا به سرطان در ایران طی سال ۱۴۰۴ نسبت به سال ۱۳۹۵ را مربوط به سرطان های تیروئید (۱۱۴ درصد)، پروستات (۶۷ درصد)، سینه (۶۳ درصد)، روده بزرگ (۵۴ درصد)، تخمدان ( ۵۱درصد)، ریه (۴۹ درصد)، لنفوم غیرهوچکین ( ۴۵ درصد)، مغز و سیستم عصبی ( ۴۰ درصد)، معده (۳۰ درصد)، مثانه ( ۲۶ درصد) و سرطان خون (۲۴ درصد) ذکر کرد.
ملک زاده این موضوع را هم اعلام کرد که طبق این پیش بینی انتظار می رود که موارد جدید سرطان مری به دلیل بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی و اصلاح سبک زندگی ایرانیان طی دهه های گذشته، با کاهش ۱۷٫۵ درصدی در سال ۱۴۰۴ نسبت به سال ۱۳۹۵ مواجه شود.
وی همچنین ۱۰ سرطان نخست شایع در ایران بدون محاسبه سرطان پوست در هر دو جنس را سرطان های سینه، پروستات، روده بزرگ، معده، ریه، مثانه، تیروئید، لوکمی، رحم، مغز و سیستم عصبی عنوان کرد.
ملک زاده در ادامه ارائه این گزارش، شایعترین سرطان های بروز یافته در مردان ایران را نیز شامل پروستات، معده، روده بزرگ، مثانه، ریه، لوکمی، مغز و سیستم عصبی، لنفوم غیرهوچکین، مری، کبد و شایعترین سرطان ها در زنان ایرانی را شامل سینه، روده بزرگ، تیروئید، معده، رحم، لوکمی، تخمدان، مغز و سیستم عصبی، ریه و مری اعلام کرد.
البته وی وقوع سونامی سرطان در ایران را رد و تصریح کرده است: هم اکنون میزان بروز سالانه سرطان در ایران (۱۶۹ در ۱۰۰ هزار نفر) کمتر از میانگین میزان بروز سالانه سرطان در دنیا (۲۰۱ در ۱۰۰ هزار نفر) است و بر اساس این آمار، همچنین میزان بروز سرطان در مردان و زنان ایرانی (۱۸۰ در ۱۰۰ هزار و ۱۶۰ در ۱۰۰ هزار) نسبت به میانگین جهانی (۲۲۲ در ۱۰۰ هزار و ۱۸۶ در ۱۰۰ هزار) پایین تر است.
گزارشی که هرچند بسیار امیدوارکننده است اما به طور حتم هنوز هم شنیدن نام این بیماری لرزه بر دل می افکند و ترس، وحشت و درگیری روحی و روانی را برای مردم به دنبال دارد.
البته برخی متخصصان سرطان از جمله پروفسور محمداسماعیل اکبری نیز معتقدند که سرطان نیز مانند سایر بیماری ها یک بیماری ساده است و می‌تواند با شناسایی به موقع علائم آن و البته درمان‌های خاص و مراقبت‌های ویژه مورد معالجه قرار گیرد.
با این جراح عمومی، فوق تخصص جراحی غدد و سرطان و همچنین رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی در خصوص مهمترین سرطان های شایع در مردان و زنان و همچنین شایع ترین علائم آنها به گفت و گو نشستیم.
مهمترین سرطان های شایع سر و گردن
رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ابتدا با اشاره به انواع سرطان های سر و گردن، یکی از سرطان های مهم این بخش از بدن را سرطان حلق و حنجره ذکر کرد و افزود: گرفتگی، تغییر و دورگه شدن صدا در مردان و زنان بالای ۶۰ سال به خصوص در افراد سیگاری می تواند نشانه بروز سرطان حنجره باشد.
پروفسور اکبری در پاسخ به این سوال که آیا گلودرد با سرطان حنجره در ارتباط است، افزود: گلودرد به صورت کلی هیچ ارتباطی با سرطان حنجره ندارد.
این جراح عمومی، فوق تخصص جراحی غدد و سرطان در ادامه تاکید کرد: هر التهاب و دردی با سرطان مغایر است؛ چراکه به طور معمول سرطان به جز موارد استثنا فاقد درد است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا اختلال و دشواری در صحبت کردن در سنین بالا به ویژه در مردان می تواند ناشی از سرطان حنجره باشد، اظهار کرد: این ممکن است ناشی از بروز یک ضایعه سرطانی در قسمت تیروئید باشد.
پروفسور اکبری با بیان اینکه، یکی دیگر از سرطان های شایع قسمت سر و گردن، سرطان تیروئید است، افزود: این سرطان ممکن است همراه با یک غده کوچک و بدون بزرگی تیروئید باشد و با دست لمس شود یا با سونوگرافی دیده شود و به طور معمول بدون درد بوده و بهتر است پیگیری شود.
وی گفت: البته به دلیل اینکه تعداد زیادی غدد کوچک در تیروئید وجود دارد که سرطانی نیستند معمولا نباید نگرانی ایجاد شود، اما این مسئله توسط پزشک متخصص باید پیگیری شود.
مهمترین سرطان‌های شایع در زنان
این جراح عمومی، فوق تخصص جراحی غدد و سرطان در ادامه با بیان اینکه، یکی دیگر از سرطان های شایع در زنان ایرانی و دنیا سرطان سینه است، افزود: این سرطان دارای علائم مختلف از جمله ترشح خونی از نوک سینه و از یک مجرا است.
پروفسور اکبری گفت: حدود ۶۰ درصد خانم ها به طور طبیعی از نوک سینه ترشح دارند اما اینها هیچکدام سرطانی نیستند. ترشحی مهم است که خونی و یک طرفه و از یک مجرا یا یک سینه باشد. اگر ترشح خون از مجرای دو سینه باشد، معمولا خوش خیم است اما اگر ترشح خونی و از یک سینه باشد، این نشانه خطرناک و نیازمند مراجعه سریع بیمار به پزشک است.
این متخصص عمومی، فوق تخصص جراحی غدد و سرطان با بیان اینکه، بالای ۶۰ درصد خانم ها ترشح دارند، افزود: این ترشحات بیشتر رنگ های زرد، سبز یا قهوه ای دارند که اینها حتما خوش خیم هستند و هیچکدام خطرناک نیستند و احتیاجی به پیگیری ندارند.
وی یکی دیگر از نشانه های سرطان سینه در زن‌ها را وجود توده در سینه ذکر و توصیه کرد یکی از راه های شناسایی سرطان سینه این است که خانم ها در هر سنی مقابل آینه قرار گرفته و دست های خود را بالا برده و اگر مشاهده کردند که در نقطه ای از سینه، پوست دچار فرورفتگی شده حتما برای معاینه و بررسی به پزشک متخصص مراجعه کنند.
پروفسور اکبری می گوید: البته خانم ها می توانند خود توده را لمس کنند که به طور معمول در خانم های جوان خوش خیم است اما در افراد مسن احتمال بدخیم بودن توده بیشتر است اما به هرحال وجود توده در سینه احتیاج به بررسی بالینی دارد و باید توسط همکار جراح ویزیت شود.
وی با بیان اینکه، سرطان دهانه رحم از سرطان های شایع در زنان است، یکی از نشانه های اصلی این سرطان را خونریزی از داخل دستگاه تناسلی زنان عنوان کرد و افزود: بهترین راه تشخیص و کنترل این سرطان آزمایش پاپ اسمیر است.
اکبری افزود: آزمایش پاپ اسمیر یا پاپ تست در واقع بررسی آزمایشگاهی و میکروسکوپی سلول‌های جمع‌آوری‌شده از دهانه رحم است و اهمیت این آزمایش در تشخیص زودهنگام سرطان دهانه رحم می‌باشد که فرصت بیشتری را برای درمان فراهم می‌کند.
وی به خانم ها توصیه کرد هر پنج تا ۱۰ سال یکبار آزمایش پاپ اسمیر دهند چراکه با این کار کشف توده آسان شده و با مراقبت های لازم از بزرگ شدن توده جلوگیری می شود و دیگر کشندگی نخواهد داشت.
اکبری در ادامه سرطان تخمدان را از دیگر سرطان های مربوط به زنان ذکر کرد و افزود: این سرطان نیز خیلی علامت مشخصی ندارد اما در کل بیمار دچار بزرگی شکم شده و شکم آب می آورد. آزمایش خونی برای تشخیص سرطان رحم و تخمدان وجود ندارد و بیمار باید توسط پزشک معاینه شود.
وی با بیان اینکه، سرطان بعدی ویژه زنان سرطان رحم است، گفت: این سرطان می تواند با خونریزی و لکه بینی همراه باشد به طوری که خانم جوان مابین فواصل پریودی دچار لکه بینی می شود، البته اگر خانم مسن باشد نیز به دلیل اینکه دیگر نباید دچار خونریزی شود، اگر دچار این مساله شد، نیازمند ارزیابی توسط پزشکان زنان است.
مهترین علائم سرطان‌های دستگاه گوارش
رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه با بیان اینکه، سرطان دهان یکی از سرطان های دستگاه گوارش محسوب می شود، افزود: نشانه ای در این سرطان جز وجود زخم دهان وجود ندارد.
پروفسور اکبری اضافه کرد: به طوری که در لپ و روی مخاط های دهان زخمی پیدا می شود که بیش از سه هفته بدون درد طول می کشد که البته خیلی از این زخم ها خوش خیم هستند و مساله مهمی نیست اما بعضی ها حتما بدخیم و نیازمند نمونه برداری هستند.
وی افزود: البته آفت دهانی که زخم سطحی، کوچک و خوش خیم و همراه با درد است، معمولا در بافت نرم داخل دهان یا لب ها، روی کام‌نرم، زیر زبان و روی غشاء لثه به وجود می آید که برخی از این ها خود به خود خوب می شوند.
این متخصص عمومی، فوق تخصص جراحی غدد و سرطان همچنین اظهار کرد: گاهی اوقات زخم هایی روی زبان پیدا می شود و گاهی نیز خونی هستند که اینها حتما باید توسط پزشک متخصص مورد معاینه و ارزیابی قرار گیرد تا فرد مطمئن شود که خطرناک نیست.
وی همچنین یکی دیگر از سرطان های خانواده گوارش را سرطان مری نام برد و افزود: متاسفانه برای سرطان مری به عنوان محل عبور غذا از دهان تا معده نشانه زودرس برای تشخیص وجود ندارد. اما نخستین علامت این سرطان گرفتگی مری و اختلال در بلع است به طوری که بیمار به راحتی قادر به میل غذا نیست و فرد به محض مواجه شدن با چنین حالتی باید برای اقدامات تشخیصی به پزشک متخصص مراجعه کند.
رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با اشاره به سرطان معده به عنوان یکی دیگر از سرطان های شایع دستگاه گوارش گفت: به دلیل اینکه معده از بخش های مختلفی برخوردار است، تومور می تواند در آنجا قرار گیرد. اگر در ابتدای معده تومور باشد، ممکن است با نشانه های همان اختلال بلع بروز کند اما اگر تومور در بدنه معده باشد، فضای زیادی برای بزرگ شدن دارد.
این متخصص عمومی، فوق تخصص جراحی غدد و سرطان همچنین گفت: نشانه های سرطان معده خیلی واضح نیست و بیمار تنها دچار بی اشتهایی، کم اشتهایی و گاهی درد بالای شکم و لاغری و البته کم خونی بدون دلیل می شود.
وی گفت: فردی که بدون هیچ علت مشخصی دچار کم خونی، بی‌حالی و سرگیجه است، این کم خونی نیازمند ارزیابی است و مهمترین قسمتی که به منظور علت کم خونی مورد معاینه قرار می گیرد، معده و روده بزرگ و پانکراس است. یعنی معده عضوی است که می تواند بیمار را به آرامی دچار کم خونی کرده و بیمار هم متوجه نشود.
اکبری به مردان و زنان به خصوص مردان در سنین بالا توصیه کرد اگر در طول ۶ ماه یا سه ماه گذشته لاغر شده اند و این لاغری بیشتر از پنج کیلوگرم بوده است، حتما به مراکز درمانی مراجعه کنند.
رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی همچنین در پاسخ به اینکه، آیا بچه ها و کودکانی که دچار کم خونی هستند ممکن است دچار سرطان باشند، گفت: اگرچه شایعترین سرطان کودکان سرطان خون است اما این مساله ارتباطی با بچه ها ندارد.
وی افزود: در بچه هایی که کم خونی پیشرفته و شدید وجود دارد، باید علت آن مشخص شود که البته شایعترین علت کم خونی بچه ها ناشی از سوءتغذیه و بدغذایی کودکان است.
رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تصریح کرد: به طور معمول ۹۷ درصد از سرطان ها در بالغین ظهور می کند و کودکان و بچه ها تنها ۲.۵ درصد دچار سرطان می شوند.
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا ممکن است کودکانی که دچار کم خونی هستند، در بزرگسالی دچار سرطان خون شوند، تاکید کرد: کم خونی بچه ها هیچگونه ارتباطی با سرطان در بزرگسالی آنها ندارد.
پروفسور اکبری در ادامه سرطان روده بزرگ را یکی دیگر از سرطان های خانواده گوارش عنوان کرد و گفت: روده بزرگ از دو علامت مهم برخوردار است که اولین علامت وجود خون روشن، تیره و سیاه در مدفوع است و اگر چنین نشانه ای در فردی پیدا شد، باید بررسی شود. البته وجود خون در مدفوع بسیاری ممکن است همچون هموروئید و بواسیر ناشی از پارگی رگ های بیرونی اطراف مقعد باشد و جای نگرانی نیست اما اینکه فرد به پزشک مراجعه نکند کار صحیحی نیست و به محض پیدا شدن خون در مدفوع باید به پزشک مراجعه کرد.
رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی همچنین دومین علامت سرطان روده بزرگ را کاهش وزن و همچنین یبوست شدید ذکر کرد.
وی یکی دیگر از سرطان های شایع دستگاه گوارش در مردان و زنان را سرطان پانکراس یا لوزالمعده دانست و تاکید کرد:مهمترین علامت این سرطان لاغری و از دست دادن یک ششم وزن در طول دوماه است که همه اطرافیان متوجه آن خواهند شد.
پروفسور اکبری با اشاره به اینکه، زردی و یرقان دومین علامت سرطان لوزالعمده است و بروز این علامت نیازمند مراجعه فوری به پزشک است، افزود: اگر غده توموری در داخل پانکراس در سر پانکراس باشد چون راه خروج صفرا را می بندد، بیمار به تدریج زرد شده و یرقان می گیرد.
وی همچنین گفت: یکی از نشانه های سرطان پانکراس این است که همچون مری خیلی دیر بیمار متوجه می شود و آن موقع هم دیگر دیر شده است.
این متخصص عمومی، فوق تخصص جراحی غدد و سرطان در ادامه یکی دیگر از سرطان های مهم در مردان و زنان را سرطان کبد عنوان کرد و افزود: البته این سرطان کمیاب است و به دلیل اینکه توده از جای دیگری از بدن به کبد نفوذ می کند و منشا و مشکل توده در کبد ناشی از مشکلات بخش های دیگری از بدن است، به آن سرطان ثانویه نیز گفته می شود.
وی افزود: البته برخی سرطان های کبدی، سرطان اولیه محسوب می شوند و این ناشی از بیماری های التهابی کبد همچون ویروس های هپات بی و سی است و اینها عوامل ایجاد سرطان در کبد هستند.
پرو فسور اکبری در خصوص علائم سرطان پیشرفته کبد نیز اظهار داشت: لاغری شدید، زردی پوست، سفیدی چشم مایل به زردی، بی حالی و ضعف از جمله این علائم است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا هرگونه خارش شدید بدن ناشی از اختلال در کبد است، تصریح کرد: خارش شدید بدون زردی پوست و یرقان هیچ ترسی ندارد و زردی اگر پیدا شود، خارش شدید بدن را نیز به دنبال خواهد داشت که نیازمند بررسی و پیگیری فوری است.
مهمترین علائم دستگاه تناسلی مردان
رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه، از سرطان پروستات به عنوان یکی از انواع سرطان های دستگاه تناسلی مردان نام برد و تصریح کرد: این سرطان در حال حاضر شایعترین سرطان مردان ایرانی محسوب می شود.
پروفسور اکبری با بیان اینکه، سرطان پروستات نشانه واضحی ندارد، افزود: اغلب مردان مسن در سن ۶۰ سالگی در دفع ادرار دچار مشکل و حبس می شوند یا زود به زود به دستشویی می روند و شب ها بیدار می شوند. اینها نشانه های پروستات خوش خیم نیز می باشد اما نباید غفلت کرد و باید این موارد از سوی پزشک بررسی شود.
این متخصص عمومی، فوق تخصص جراحی غدد و سرطان در عین حال تاکید کرد: اگر مردان دچار سختی ادرار شده و در ادرار آنها خون پیدا شود، اینجا باید مشکوک شده چراکه ممکن است فرد دچار سرطان مثانه یا پروستات شده باشد که نیازمند معاینه پزشکی است.
وی همچنین با بیان اینکه، سرطان مثانه یکی دیگر از سرطان های مردان و زنان است، افزود: این سرطان در مردان و زنان وجود دارد و به طور معمول تنها علامتی که دارد اختلال و سوزش در دفع ادرار و همچنین خونی شدن ادرار است.
پروفسور اکبری یکی دیگر از سرطان های شایع در جوانان را سرطان بیضه عنوان کرد و گفت: اگر پسر جوانی احساس کرد که بیضه اش سفت، بزرگ و غده ای شده اما درد ندارد، فورا باید به پزشک مراجعه کند. سرطان بیضه نشانه ای جز بزرگ شدن بیضه، سفت شدن و غده ای شدن ندارد و معمولا بدون درد هستند و در کل نیز در صورتی که به موقع تشخیص داده شود، کشنده نخواهد بود.
مهمترین علامت سرطان خون
رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه، سرطان خون یکی دیگر از سرطان های شایع محسوب می شود، افزود: این سرطان هم در کودکان به اسم لوسمی و در بزرگسالان بالای ۵۰ سال سن تحت عنوان لنفاوی شناخته می شود و انواع مختلفی را شامل می شود.
پروفسور اکبری تصریح کرد: مهمترین نشانه سرطان لنفاوی کم خونی، بی‌حالی و ضعف است که البته این بی‌حالی می تواند دلایل مختلفی داشته باشد، اما اگر ضعف و بی‌حالی همراه با کم خونی باشد، باید به سرطان خون مشکوک شد.
وی همچنین اظهار کرد: نوعی دیگر از سرطان های غیرمعمول غدد لنفاوی که در واقع جزو سرطان خون محسوب می شود، تحت عنوان هوچکین یا هاچکین است و در سیستم لنفاوی بدن رخ می دهد.
وی افزود: این سرطان مشهور و نسبتا زیاد است و به طور معمول در خانم ها و آقایان جوان ۲۵ تا ۳۰ ساله و به طور شایع در غدد لنفاوی گردن بروز می کند.
این متخصص عمومی، فوق تخصص جراحی غدد و سرطان افزود: دو نوع اصلی لنفوم وجود دارد که با عناوین لنفوم هوچکین و لنفوم غیر هوچکین شناخته شده اند و آنها رفتار، نوع گسترش و واکنش متفاوتی دارند که در صورتی که در مراحل اولیه اقدام شود، می توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد.
وی تاکید کرد: اگر غدد لنفاوی گردن در خانم و آقایی بزرگ شد، باید از سوی پزشک مورد بررسی قرار گیرد.
سارکوم کمیاب ترین سرطان
رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی در ادامه، یکی دیگر از سرطان های نسبتا کمیاب را سرطان سارکوم نام برد و افزود: این سرطان در واقع مربوط به نسج و عضلات نرم بدن است که همه جا وجود دارند و هرگاه نسج و عضلات نرم دچار توده شود، به احتمال زیاد بیمار به سرطان سارکوم مبتلا شده است.
پروفسور اکبری خاطر نشان کرد: البته این غده ها بیشتر در دست، پا و قفسه سینه پیدا می شود.
