نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیدر ادامه یادداشت ۱۸ بهمن روزنامه همدلی به قلم محمد علی نویدی مدرس دانشگاه می‌خوانیم: در تعاطی طرفین خردمند گفتگوها از فهم همدیگر بهره مند می شوند و جان ها و عقل های نحیف، فربه می گردند، تا بتوانند مسئله شناسی و راه حل یابی کنند. به تعبیر دیگر، گفت و گو در مرتبه و مرحله پر اهمیت و پر ضرورت خود تبادل نظر و تعاطی افکار خردمندان و دانشوران است برای اتخاذ نگرش و روش اثربخش در کاوشگری مسائل و معضلات و کشف راه حل های گره گشا. با این مقدمه پرسش اینست که امداد و اعانت روش گفت و گو برای مسئله شناسی و راهکار یابی کاربردی و ریاضی مدار چیست؟
شاید بتوان موضوعات و مسائل اساسی زندگی انسان را به سه قسم منقسم نمود: ۱- موضوعات و مسائل تفکری و اندیشگی. مراد موضوعاتی است که با مباحث آکادمیک و استدلالی و برهانی و تخصصی و تفسیری همراه باشد. مثل، توصیف و تبیین از موضوع تورم در سطح عاقلان و خردمندان و صاحب نظران و نظریه پردازان اقتصاد. این عرصه، ساحت اندیشه و علم و دانش و تخصص و تفکر و متفکران است نه قلمرو عمل بدون علم، نه میدان خودنمایی، نه صحنه رقابت و نه مدعیان دروغین. ۲- موضوعات و مسائل استراتژیک و راهبردی. به نظر نگارنده، این قسم مباحث و مطالب در میانه راه و تصمیم سازی و تصمیم گیری هستند نه در نقطه آغازین مسئله شناسی و راه حل یابی. یعنی، برای شناخت مشکلات و معضلات و مسائل اگر از وسط راه شروع کنیم، موفق نخواهیم شد. شاید، ناکامی بسیاری از جوامع در توسعه نیافتگی و عقب افتادگی همین نکته و دیدگاه باشد. بنابراین، شروع مسئله شناسی و راه حل یابی از مسائل و موضوعات استراتژیک و راهبردی نیست. دانش مدیریت، سیاست، روانشناسی، مهندسی، طب، حقوق، هنر، و سایر رشته‌های دانشگاهی، آغازین گاه مناسب و معقولی برای مسئله شناسی نیست. زیرا، طرح و تعبیه های آنان از سرچشمه و ریشه دور است. موضوعات و مسائل استراتژیک در تلو و تالی موضوعات و مسائل تفکری هستند. چگونه بدون داشتن تحلیل و تفسیر خردمندانه و تبیین و توضیح عقلانی اثربخش، طرح راهبردی میدهند!؟. مثلاً، اول تفکر اقتصادی لازم است و آنگاه رهبردهای اقتصادی؛ ابتدا تفکر فرهنگی لازم است و سپس، سیاستهای فرهنگی. و ۳- مسائل و موضوعات برنامه ای و عملیاتی. منظور برنامه‌های اجرایی و عملیاتی و قابل سنجش و اعمال قدرت ریاضی است. به عنوان نمونه، مسئله محیط زیست. ابتدا تفکر ویژه حفظ محیط‌زیست لازم است تا امکان بقا و رشد زندگی تمهید گردد؛ و آنگاه استراتژی و سیاست های کلان طراحی می شود و سپس به مرحله برنامه و عملیات می رسیم. این دیدگاه و نگرش با استدلال و تجربه قابل تأیید و حمایت است.
لیکن، رویکرد و رهیافت مکمل نیز در مسئله شناسی و راه حل یابی مطرح شده است. « کتاب تفکراثربخش» و آن دیدگاه این است: در زندگی زمینی و واقعی « بنده از زندگی و انسان واقعی سخن می گویم نه ذهنی و انتزاعی» اصل و اصالت از آن انسان و زندگانی آدمی ست. بنابراین، موضوعات و مسائل این انسان واقعی، هم نیازمند و محتاج تفکر و نور خرد است، و هم حاجت به کاربرد و اثرگذاری و عمل آوری. بدین جهت، هم می توان از مسائل جزئی و واقعی و محدود و ویژه «مثل فلاکت مردم در گرانی و تورم» گفت و گو کرد و آغاز نمود، و هم از مسائل و موضوعات تفکری و نیز راهبردی. این یک جریان اندیشگی و عمل آوری و زندگانی است. مرتب و مستمر از مسئله و مشکل به خرد و عقل رجوع می شود و از تفکر به معضلات عطف توجه می گردد. این نگاه ما را از نگرش مکانیستی و مهندسانه و خطی و تک ساحتی، نجات می دهد و از رویکرد ناکارآمدی رهایی می بخشد. این نگرش و روش همان « تفکراثربخش» است.
