حجت‌الاسلام خسروپناه: فیلمی نداریم که عقبه ایدئولوژی نداشته باشد

به گزارش روز سه‌شنبه ایرنا از جشنواره فیلم فجر، در نهمین روز از برگزاری این رویداد، نشست تخصصی تحت عنوان «سینما، دین و ایدئولوژی» با حضور امیررضا مافی (مجری) و حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه (فیلسوف) در خانه جشنواره برگزار شد.

حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه در ابتدای این نشست عنوان کرد: گاهی ایدئولوژی به مفهوم مرامنامه زندگی است. اصولی که بر زندگی و حکمرانی اثرگذار است، ایدئولوژی نام دارد و بنابراین مفهوم، آیا جامعه‌ای وجود دارد که ایدئولوژی نداشته باشد؟

وی ادامه داد: چرا در جامعه فقط تلقی منفی از ایدئولوژی وجود دارد؟ به نظر من این را شبه روشن‌فکرها مطرح کرده‌اند. آیا امروز در فضای غرب، برداشتی که از ایدئولوژی وجود دارد منفی است؟ جواب خیر است.

این فیلسوف خاطرنشان کرد: اگر ما ایدئولوژی را از جهان‌بینی جدا کنیم، ایدئولوژی مرام‌نامه و اصول حاکم بر زندگی است و این موضوع مطرح می‌شود که ما اصالت آزادی را قبول نداشته و اصالت آزادی برای عدالت را قبول داریم.

خسروپناه عنوان کرد: این اشکال به اکثر ایدئولوژی‌ها مطرح است و ایراد آن ناشی از ضعف در حکمرانی است. حکمرانی به مفهوم دقیق کلمه نه سیاست‌گذاری.

وی عنوان کرد: وی قطعا تلقی از آزادی، عدالت، فقر و مالکیت دارد که در اثرش آن را بیان می‌کند. دیالوگ‌ها عقبه‌ای از تفکر فیلمنامه‌نویس هستند.

این فیلسوف ادامه داد: همان چیزی که فیلمنامه‌نویس می‌نویسد و تفکری پشت آن است، ایدئولوژی است. پس ما فیلمی نداریم که عقبه ایدئولوژی نداشته باشند. در واقع تصویری از خیال در سازنده وجود دارد که آن را در فیلم‌اش نشان می‌دهد.

خسروپناه افزود: اگر ایدئولوژی زائیده تفکر است محصول موجود عقبه عقلانی دارد. ما دچار ضعف جدی در فیلم‌ها هستیم و آن ضعف عقلانی است. این فیلم‌ها چقدر باعث رشد عقلانی افراد می‌شود؟ سینمای بی‌ایدئولوژی وجود خارجی ندارد.

وی عنوان کرد: باید گفت‌ وگویی میان اهل فلسفه و کسانی که سینما را می‌شناسند شکل گیرد تا سینما را عقلانی‌تر کنیم.

این فیلسوف خاطرنشان با بیان اینکه اصلاح برنامه درسی و رشته‌های هنر سینما در دانشگاه راهکار برون رفت از این وضعیت است؛ اضافه کرد: موضوعات نه تنها به‌روز نیستند بلکه عقبه عقلانی ندارند. راه دیگر اشکال گرفتن گفت‌ وگوی اهل فلسفه و سینما است. رشته‌ فلسفه باید امتداد هنری پیدا کند و اساتید سینما نسبتی با فلسفه و حکمت داشته باشند.

خسروپناه درباره نسبت سینما و دین اظهار کرد: من با نظر علی شریعتی موافق نیستم که می‌گوید دین و ایدئولوژی برابرند، همچنین با آن‌هایی که این دو را کاملا جدا می‌دانند نیز موافق نیستم؛ بلکه آنچه به نام سینمای دینی مطرح است، سینمای تاریخ دین است که شبیه آن در هالیوود هم ساخته شده‌است اما گاهی ممکن است آیه و روایتی به فیلم تبدیل شود و اینگونه هم سینمای دینی محقق می‌شود و دقیق‌تر است.

اکثر فیلم‌های امسال ایدئولوژیک بودند

وی درباره فیلم‌های جشنواره چهلم عنوان کرد: اکثر فیلم‌های امسال ایدئولوژیک بودند مثلا در «ملاقات خصوصی» سخن از ظلم و بی‌عدالتی است و این فیلمی ایدئولوژیک است. در فیلم «نگهبان شب» و «علف‌زار» نیز موضوع عدالت است و مقوله ایدئولوژیک وجود دارد. «مرد بازنده» هم بر همین منوال است. بخش قابل توجهی از فیلم‌های جشنواره به همین شکل است و مقوله عدالت‌خواهانه بسیار نمایان است.

خسروپناه خاطرنشان کرد: کارگردان‌ها وضع موجود را دیده و دغدغه‌ای در آنها شکل گرفته‌است. ما از عدالتی دفاع نمی‌کنیم که آزادی آسیب ببیند. کارگردان‌های ما خیلی فیلم می‌سازند گاهی باید برای یک فیلم چند سال اندیشه‌ورزی کرد، دلیل این‌ موضوع کم بودن مخاطب برخی آثار است که ‌پختگی در آن‌ها به ندرت دیده می‌شود.

امیررضا مافی (مجری) هم در این نشست اظهار کرد: زمانی که از آزادی برای عدالت سخن می‌گوییم در مقایسه با شرایط فعلی به نظر شاعرانه می‌آید و دیگر نمی‌توان از آن به عنوان ایدئولوژی برای آبشخور سینما استفاده کرد.

وی درخصوص نسبت سینما و ایدئولوژی گفت: به لحاظ نظری نسبت سینما و ایدئولوژی چیست؟ سینما را نمی‌توان از ایدئولوژی جدا کرد منظورم از ایدئولوژی به مفهوم مرامنامه است. سینما معجونی از هنرها است. از سینمای صامت تا ناطق ژانرهای مختلف در سینما شکل گرفت و در تمام این‌ها گوهر اصلی فیلمنامه‌نویس است. 

مافی خاطرنشان کرد: فیلمنامه‌نویس دارای یک جهان‌بینی است و جهان را آنگونه که می‌بیند و می‌شناسد روایت می‌کند. 

این مجری اضافه کرد: برخی از فیلمسازان، بیش از اینکه خودشان به نتیجه رسیده باشند متاثر از رویه و سویه تفکرات دیگران هستند. هرچه پیش می‌رویم وارد سینمایی می‌شویم که مولفان‌اش ژست ایدئولوژیک می‌گیرند، فکوران سینما حلقه مفقوده هستند.