انتظارات سیاسی از پیروزِ انتخابات چهاردهم ریاست جمهوری

یک روز بعد از مراسم اربعین شهدای خدمت، مردم راهی حوزه‌های رای‌گیری شده‌اند تا از میان چهار نامزد باقی‌مانده در گود رقابت‌های انتخاباتی یعنی «مسعود پزشکیان»، «مصطفی پورمحمدی»، «سعید جلیلی» و «محمدباقر قالیباف» یکی را راهی پاستور سازند.

در صورتی که انتخابات به دور دوم کشیده نشود، هشتم تیرماه پایان ماراتن انتخاباتی خواهد بود که از دهم خردادماه آغاز شد و هشتاد داوطلب برای ثبت‌نام نامزدی ریاست‌جمهوری راهی وزارت کشور شدند.

دولت آینده با مستقل عمل کردن و با دست گذاشتن روی مسائل اساسی که اقشار مختلف جامعه به ویژه طبقه متوسط روی آن حساس شده‌اند، باید بتواند اعتماد عمومی را جلب کند

در نهایت و با پایان مهلت ثبت نام در چهاردهم خردادماه، شورای نگهبان از میان ثبت‌نام کنندگان ۶ نفر را حائز شرایط ریاست جمهوری دانست و احراز صلاحیت کرد و با کناره‌گیری «علیرضا زاکانی» و «سیدامیرحسین قاضی‌زاده هاشمی» از رقابت‌ها یک روز مانده به شروع رای‌گیری، چهار گزینه پیش روی رای‌دهندگان قرار گرفت.

البته با توجه به مساله به صندوق انداختن آرای سفید یا باطله که در انتخابات سال‌های اخیر بیش از همیشه مورد توجه قرار گرفته برخی از این نوع رای دادن تحت عنوان گزینه دیگر یاد می‌کنند که البته به دلیل تنوع نامزدهای حاضر در این دور از رقابت‌ها که طیف‌های موسوم به اصلاح‌طلب-اعتدالی، اصولگرای انقلابی، نواصولگرا، اصولگرای سنتی و … را نمایندگی می‌کنند، انتظار می‌رود شمار باطله‌ها تا حد چشمگیری کاهش یابد.

همچنین با توجه به گرم‌تر شدن تنور انتخابات در هفته‌های اخیر، چشم‌اندازی از افزایش مشارکت شهروندان نمودار شده تا بار دیگر این روند روی دور صعودی قرار گیرد و از نرخ حدود ۴۱ درصدی که در انتخابات مجلس دوازدهم و خبرگان که اسفندماه پارسال به ثبت رسید، فاصله بگیرد.

به گفته رئیس ستاد انتخابات، قریب به ۶۱ و نیم میلیون نفر دارای حق رای هستند که نتیجه آرای رای‌دهندگان تا نیمروز فردا اعلام خواهد شد.

در روزهای گذشته درباره معیارهای نامزد اصلح در انتخابات و انتظارات از رئیس دولت چهاردهم در رسانه‌ها زیاد گفته و نوشته شده و در میزگردهای متعدد و مناظرات پنجگانه میان نامزدها، مسائل حوزه‌های گوناگون مورد واکاوی قرار گرفته است.

در زمینه اقتصاد، بورس، مسکن، یارانه‌ها و … موضوع بحث و نظرهای متعدد قرار گرفت. در حوزه مسائل اجتماعی-فرهنگی هم محورهایی مانند حکمرانی مجازی، حجاب، کارکردهای نظام سلامت و … برجسته بود.

در زمینه سیاست خارجی نام برجام و FATF و کرسنت بارها تکرار شد و در کنار این‌ها، حوزه سیاست نیز محمل مناظره و مباحثه‌های متعددی بود؛ از جدل بر سر ماندن یا انصراف نامزدهای حاضر در رقابت تا تاکید بر شکل‌گیری وفاق و همگرایی میان نیروهای سیاسی.

ایده‌ «توسعه‌ صلح‌محور» اکنون مورد نیاز است. سیاست به معنای صحیح کلمه یعنی برقراری صلح، آشتی، مسالمت و همگرایی و بنابراین باید کابینه‌ای که شکل می‌گیرد، باید دربرگیرنده باشد

با توجه به شرایط حاکم بر کشور، پرهیز از منازعات سیاسی در راستای افزایش توان دستگاه‌های حاکمیتی به خصوص قوه مجریه به یکی از مطالبات عمده رای‌دهندگان و بسیاری از اهالی سیاست تبدیل شده است. در این میان، مطالبات دیگری نیز مانند رونق‌بخشیدن به فعالیت مردم‌نهادها، احزاب و تشکل‌های سیاسی، دفاع از حقوق قانونی شهروندان، تلاش برای تغییر قوانینی مانند قانون انتخابات و … نیز از سوی برخی کارشناسان سیاسی در روزهای اخیر مطرح شده است.

در این زمینه «سیداحمد موثقی گیلانی» عضو هیات علمی دانشگاه تهران به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: دولت آینده با مستقل عمل کردن و با دست گذاشتن روی مسائل اساسی که اقشار مختلف جامعه به ویژه طبقه متوسط روی آن حساس شده‌اند، باید بتواند اعتماد عمومی را جلب کند. باید به فضای کسب و کار کمک کند و باید بتوان تنش‌ها را کاهش داد.

عقلا باید بتوانند به ائتلاف دست بزنند و ما نیاز به اجماع‌سازی داریم. باید به سمت هویت ملی و ناسیونالیسم مدنی و پر کردن شکاف‌ها چه شکاف‌های فکری-ارزشی و ایدئولوژیک و چه شکاف‌های اجتماعی، قومی، طبقاتی و شکاف‌های بین مناطق نیروهای گریز از مرکز حرکت کنیم

به گفته این استاد علوم سیاسی، ایده‌ «توسعه‌ صلح‌محور» اکنون مورد نیاز است. سیاست به معنای صحیح کلمه یعنی برقراری صلح، آشتی، مسالمت و همگرایی و بنابراین باید کابینه‌ای که شکل می‌گیرد، باید دربرگیرنده باشد. دولت آینده باید کابینه قوی و منسجم از بهترین و کارآمدترین نیروها تشکیل دهد. یک انسجام پارادایمی در تشکیل کابینه و تیمی که در قوه مجریه شکل می‌گیرد، لازم است. اما در عین حال باید به تقویت احزاب سیاسی، به تقویت رسانه‌های مستقل، به شنیده صدای مردم، اقشار مختلف مردم مخصوصا زنان و جوانان کمک کند.

وی می‌افزاید: دولت آینده باید ضمن همکاری با قوای دیگر نظر آنان را در راستای منافع ملی از جمله در حوزه سیاست خارجی جلب کند چرا که در این زمینه چالش‌هایی اساسی وجود دارد و گاه داریم به سمت ائتلاف‌های ضداستراتژیک حرکت می‌کنیم که این اتفاق بسیار پرهزینه است. باید دولت آینده در مساله تحریم‌ها و مناسبات خارجی اقداماتی اساسی صورت دهد.

در حوزه سیاسی در داخل تنش‌زایی وجود دارد و به جای اینکه نظام سیاسی دربرگیرنده باشد، گاه رقیب کارآمد حذف می‌شود. در حوزه سیاست خارجی نیز شاهدیم که تحلیل‌هایی سطحی مطرح می‌شود. باید بتوانیم وارد یک بازی برد برد در مناسبات خارجی شویم مثلا در قضایایی مانند جنگ اوکراین که بسیار حساسیت‌برانگیز است باید با احتیاط واکنش نشان داد.

از دید این کارشناس حوزه سیاست، با وجود توان اجرایی قوی در دولت جدید می‌توان به تدریج اعتماد و سرمایه اجتماعی از بین رفته را بازسازی و تقویت کرد. اگر اعتماد برگردد، دولت می‌تواند در حوزه اقتصادی متمرکز شود. تمام موارد گفته شده به حوزه سیاسی برمی‌گردد. با یک فضای به دور از تنش و با جلب همکاری و انسجام کابینه این فضا ایجاد خواهد شد.

موثقی با اشاره به تحرکات سیاسی تنش‌زا در سال‌های اخیر که به منافع ملی لطمه زد، ضرورت فاصله‌گرفتن گفتمانی از این تحرکات را یادآور شده و می‌گوید: توسعه سیاسی در حوزه تقویت نظام سیاسی هر چه بیشتر باید دربرگیرنده باشد و تولید قدرت کند و این به معنای لزوم تقویت تشکل‌ها و احزاب سیاسی است. مناظره‌های نامزدها یا روسای جمهور بعد از انقلاب نوعا بدون پشتوانه حزبی بوده بنابراین کارکردهای حزب اینجا خودش را نشان نداده است و فرد بر نردبان تکامل حزبی بالا نیامده است و انسجام فکری ندارد و این به شکل‌های مختلف ضرر و زیان دارد.

باید به سمت اینکه احزاب سیاسی قوی، ریشه‌دار به صورت قانونی و مسالمت‌آمیز داشته باشیم، حرکت کنیم. اگر همه چیز براساس خواسته مردم از طریق نهادها مدنی و تشکل‌های سیاسی از جمله احزاب صورت گیرد مردم به طور گسترده نظام سیاسی را پذیرا خواهند شد در نتیجه مشروعیت نظام سیاسی تقویت می‌شود و امنیت بالا می‌رود. با تقویت پایگاه‌های داخلی و بالا بردن مشروعیت نظام سیاسی تهدیدها دفع خواهند شد. اگر این رویکرد اتخاذ شود حتی می‌توان هزینه‌های دفاعی را متعادل کرد و یک رابطه مولدی بین بخش‌های دیپلماسی و نظامی با کارکرد حرفه‌ای و تخصصی و تقسیم کار بین اینها صورت داد.

باید از نیروهای متخصص و کارآمد از هر جناحی در حوزه‌های تخصصی خود بدون ملاحظات سیاسی و جناحی استقبال کرد و مسئولیت به آنان داده شود اما در عین حال یک انسجام پارادایمی لازم است

وی در پاسخ به این پرسش که انتخابات پیش‌رو آیا می‌تواند به تغییر آرایش نیروهای سیاسی بیانجامد؟ توضیح می‌دهد: باید عقلای همه طرف‌ها یک پختگی از خود نشان بدهند و برای نجات آینده مردم ایران کنار هم قرار گیرند. به نظر می‌رسد یک رویکردهای افراطی در همه جناح‌ها اعم از اصلاح‌طلب و اصولگرا وجود دارد که مانع همسازی و همکاری می‌شود.

عقلا باید بتوانند به ائتلاف دست بزنند و ما نیاز به اجماع‌سازی داریم. باید به سمت هویت ملی و ناسیونالیسم مدنی و پر کردن شکاف‌ها چه شکاف‌های فکری- ارزشی و ایدئولوژیک و چه شکاف‌های اجتماعی، قومی، طبقاتی و شکاف‌های بین مناطق نیروهای گریز از مرکز حرکت کنیم چرا که این شکاف‌ها عمیق‌تر شده‌اند. باید دولت مرکزی قوی و منتخب مردم داشته باشیم و در بخش‌های مختلف کشور اختیاراتی به استان‌ها و به گروه‌های قومی و مدنی داده شود تا هویت ملی و دولت ملی و حکومت قانون روی کار آید.

وی در پایان گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا درباره بحث فراجناحی بودن رئیس‌جمهور بیان می‌دارد: فراجناحی بودن بد نیست اما متاسفانه در حال حاضر احزاب قوی وجود ندارد. اگر کشور به صورتی غیرنهادینه و شخصی تنها از یک جناح خاص باشد، چالش‌ساز خواهد بود. باید از نیروهای متخصص و کارآمد از هر جناحی در حوزه‌های تخصصی خود بدون ملاحظات سیاسی و جناحی استقبال کرد، مسئولیت به آنان داده شود اما در عین حال یک انسجام پارادایمی لازم است که در حال حاضر وجود ندارد. رئیس جمهور در آینده جلودار شود و یک مجمع فراهم کند تا آزادانه جناح‌ها بتوانند در خصوص آینده کشور صحبت کنند و در آنجا به یک جمع‌بندی در خصوص مسائل مهم کشور دست پیدا کنند.