چالش جدی دو هویت متفاوت واقعی و مجازی در نوجوانان

به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست «نوجوان دیجیتال، تهدید‌ها و فرصت‌های امروز ما»، شنبه ۶ مردادماه با سخنرانی میرسبحان سادات، روانشناس و پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان در فضای مجازی برگزار شد.

سادات در این نشست با اشاره به گسترده شدن ارتباطات و تعاملات آنلاین و مجازی، گفت: ما در این نشست می‌خواهیم نسبت به نوجوان دیجیتال شناخت پیدا کنیم تا آسیب‌شناسی کرده و از آسیب‌ها پیشگیری کنیم. آمار‌های مختلفی در رابطه با استفاده از فضای مجازی و دنیای دیجیتال وجود دارد و نوجوانان (از ۱۴ سال) میانگین مصرف بیشتری نسبت به سایر سنین دارند.

وی افزود: بسیاری عبارت نسل زد را شنیده‌اند، بچه‌هایی که از سال ۱۹۹۷ یعنی سال ۱۳۷۵ خورشیدی به دنیا آمده‌اند نسل زد و آن‌هایی که از سال ۲۰۱۱ یا ۱۳۹۰ خورشیدی به دنیا آمده‌اند نسل آلفا هستند و ما دوره نوجوانی را از ۱۰ – ۱۱ سال درنظر می‌گیریم. بخشی از مخاطبان ما جزء نسل آلفا هستند و تعبیر‌های نادرستی از آن‌ها می‌شود که آغنها گودزیلا هستند و معتقدم که نباید به آن‌ها برچسب‌های مختلف زد.   

این کارشناس فضای مجازی با اشاره به ویژگی‌های نوجوان دیجیتال گفت: این ویژگی‌ها لزوماً به معنی خوب یا بد بودن نیست. نوجوان دیجیتال نوجوانی است که دنیای بدون اینترنت را تجربه نکرده است. در دنیای دیجیتال اولین ویژگی که وجود دارد، بی‌مکانی و بی‌زمانی است و هر جایی و هر زمانی می‌توانید به این دنیا وصل شوید و تعامل مستقیم یا غیرمستقیم داشته باشید. در این دنیا که دسترسی به داده‌ها با سرعت بالا و بدون محدودیت فراهم است، سرعت بالای زندگی یکی از ویژگی‌های نوجوان دیجیتال محسوب می‌شود و این مسئله خود را در همه مسائل از جمله بازی‌های آنلاین، کلاس درس، شنیدن فایل صوتی و … نشان می‌دهد و انگار زیست دیگری را تجربه می‌کنیم؛ چرا که نوجوان صبر لازم را ندارد و انتظار دارد همه چیز فست‌فودی باشد و همین مسئله باعث شده مقاومت آن‌ها اندک باشد. در برخی موارد لازم است آن‌ها صبور و مقاوم باشند و ممارست کنند تا مهارت کافی را به دست آورند و این برای آن‌ها چالش‌برانگیز شده است.

وی تصریح کرد: ارتباطات بالا ویژگی دیگر نوجوان دیجیتال است، در حالی که احساس تنهایی در آن‌ها افزایش یافته است. البته آن‌ها اجتماعی‌تر شده‌اند، چرا که در گذشته نوجوانان با افراد کمتری در ارتباط بودند، اما نوجوان امروز با گروه‌های متعدد و متنوعی از جمله گروه بازی‌های آنلاین و … در ارتباط است. به عبارت دیگر نوجوان امروز اجتماعی‌تر ولی دور از اجتماع شده است و ارتباطات واقعی آن‌ها بسیار اندک است، فردگرایی به جای جمع‌گرایی ذات این ارتباطات است و مدل ارتباطی را نیز تغییر می‌دهد، یعنی اصل ارتباط که همراه با احساس، لحن و صدا و … است، در پیام‌های چت و نوشته شده دیده نمی‌شود و حتی در تبریک اعیاد، یک فیلم یا پیام طوری نوشته و ادیت می‌شود که برای افراد بیشتری امکان ارسال داشته باشد.

سادات ادامه داد: فضای دیجیتال محدودیت‌ناپذیر است و نوجوان هر کاری را از آموزش، درآمدزایی تا سفارش غذا و … می‌تواند در این محیط انجام دهد. البته در این فضا کلاهبرداری نیز افزایش یافته و بازار‌های مالی دیجیتالی بیش از همه این بستر را فراهم کرده است. همچنین آن‌ها اهل تجربه‌های زودهنگام هستند و تصور می‌کنند آنچه در فضای مجازی وجود دارد و تبلیغ می‌شود، می‌توان در فضای حقیقی هم تجربه کرد و این چالش‌های زیادی را ایجاد می‌کند.

وی در ادامه بیان کرد: یکی از مسائلی که بیش از حد در فضای مجازی به نوجوانان آسیب می‌زند، علوم غریبه است. یعنی در فضای مجازی طلسم شیخ بهایی را به فروش می‌رسانند و هزاران مثال از این دست وجود دارد، به ویژه مواد مخدری که در چت‌روم بازی‌های آنلاین به فروش می‌رسد؛ بنابراین والدین همواره در کنار فرزندان خود باشند تا نوجوانان دایره امن را در کنار خود داشته باشند.

این کارشناس، سلطه‌پذیری پایین را از ویژگی‌های دیگر نوجوان نسل زد و آلفا دانست و افزود: جایگاه والدین و مربی جایگاه قبلی نیست و نوجوان به جای یادگیری و سؤال از آن‌ها در فضای مجازی جستجو می‌کند و همچنین فضای مجازی این سلطه‌پذیری پایین را به آن‌ها القا می‌کند. چون ادب و احترام لازم در فضای مجازی وجود ندارد، تصور می‌کنند در فضای حقیقی نیز همینطور است و زمانی که وارد محیط کاری می‌شوند، نمی‌دانند چگونه رفتار کنند. مصرف‌گرایی نیز ویژگی دیگری است که آن‌ها دارند، چرا که دوست دارند همه چیز را تجربه کنند؛ از این رو مدام به دنبال تعویض گوشی، لپ‌تاپ و … هستند. در حالی که قدیمی‌ها سعی می‌کردند وسایل خود را تعمیر کنند و نسل نوجوان احتمالاً در زندگی مشترک خود در آینده نیز همینطور خواهند بود و وقتی به مشکلی برخورد کنند، از مسئولیت شانه خالی می‌کنند و نمی‌خواهند مشکل را حل کنند.

وی تصریح کرد: نوجوان امروز با الگو‌های متنوع و متضادی مواجه است که نمی‌داند کدام را انتخاب کند و یا از کدام الگو تأثیر بپذیرد. معمولاً چند الگو را انتخاب می‌کنند، یعنی مثلاً هم تتلو و هم هلالی گوش می‌دهد و دلیل آن هویت‌یابی است که جستجو و تعهد از مؤلفه‌های آن به شمار می‌رود. نوجوان امروز از کودکی حق رأی دارد و اولین چالش او در سربازی به وجود می‌آید، زمانی که می‌فهمد، هیچ مسئله‌ای به میل او پیش نمی‌رود. نوجوان طرفدار گفت‌وگو و آزادی است، اما طرفدار پذیرش حرف منطقی نیست. حریم خصوصی آن‌ها وسیع شده است، حتی به کشوی میزشان هم نمی‌توان دست زد و یا برخی از آن‌ها به در اتاق خود ورود ممنوع می‌زنند. خودسانسوری اندکی دارند و راحت هستند. یعنی برای آن‌ها مسئله‌ای ندارد، اگر لباسشان پاره باشد یا کار ناهنجاری را در جمع انجام دهند و این مسئله باعث شده، حیا کم و روابط نابود شود. تمایل آن‌ها به درس خواندن کمتر است، تنوع‌گرا هستند و در کار‌ها ثبات کمتری دارند و البته ساختارشکن و قاعده‌ناپذیر هم هستند. همین خصوصیات باعث شده دامنه توجه و تمرکز نوجوانان کمتر باشد و رسانه‌ها به این مسائل در نوجوانان دامن بزنند.

وی در ادامه هویت مجازی را هم مورد اشاره قرار داد و گفت: هویت مجازی به معنی سایبر آیدنتیتی بوده و با کلمه اینترنت آیدنتیتی متفاوت است. هویت دیجیتال در بحث‌های مالی و حقوقی و احراز هویت مطرح می‌شود و در هویت مجازی منظور این است که بچه‌های نوجوان یک هویت واقعی و یک هویت مجازی دارند که ممکن است یک نوجوان دختر خود در فضای واقعی، هویت مجازی پسر داشته باشد، یک مسلمان، هویت مجازی مسیحی داشته باشد و یا هویت پیرمرد ۶۰ ساله و … را در فضای مجازی داشته باشد. اما سؤال مهم این است که چرا یک نوجوان دو هویت متفاوت دارد؛ این مسئله زمانی رخ می‌دهد که نوجوان، شخصیت سالمی نداشته باشد، مضطرب باشد، ارتباطاتش با خانواده ضربه خورده باشد و امکان ابراز نداشته باشد.  

سادات ادامه داد: یکی از مهم‌ترین مسائل در رابطه با هویت مجازی، متاورس است که هویت مجازی عمیق‌تر و سبک زندگی متفاوتی در آن وجود دارد. نقشه متاورس، نقشه تخیلی است که برخی آن را خریده‌اند و برخی از افراد کنسرت خود را در آن برگزار می‌کنند. یعنی در این فضا مالکیت وجود دارد و در آن زندگی می‌کنند. حتی برخی از افراد در آنجا عروسی برگزار می‌کنند و لینک پرداخت می‌گذارند و هدایا را از این طریق دریافت می‌کنند.

وی در ادامه به برخی آسیب‌های ناشی از استفاده بی‌رویه از فضای مجازی اشاره کرد و گفت: آسیب‌های جسمی در نوجوانان از جمله آرتروز گردن و تونل کارپال دست به شدت در حال افزایش است. آدم‌ها همه چیزدان شده‌اند، در واقع سطح دانش آن‌ها زیاد، اما با عمق کم است و کنشگری مجازی به جای کنشگری حقیقی داشته و در مسیر زندگی سردرگم هستند.  

این کارشناس فضای مجازی در پایان مطالعه دو کتاب «مینیمالیسم دیجیتال» و «عادت‌های اتمی» یا «خرده عادت‌ها» مربوط به دنیای دیجیتال را به نوجوانان معرفی و همچنین توصیه کرد والدین به همراه نوجوانان خود مستند «معضل اجتماعی» را تماشا کنند.

انتهای پیام