نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیبه گزارش ایرنا از سازمان حفاظت محیط‌زیست، وضعیت پرندگان جوجه آور سواحل و جزائر خلیج فارس طی مطالعه‌ای با حمایت معاونت محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست، توسط پژوهشکده محیط‌زیست و توسعه پایدار مورد بررسی قرار گرفت.
در این مطالعه آماری، فرهاد حسینی طایفه، عضو هیات علمی این پژوهشکده طی فعالیت میدانی یکساله و جمع آوری و تحلیل اطلاعات موجود از سال های قبل، وضعیت تغییرات جمعیتی پرندگان را بررسی کرده و به تحلیل داده های موجود پرداخت.
بر اساس این گزارش، همه ساله صدها هزار پرنده آبزی تابستان‌گذران در جزایر ایرانی خلیج فارس تخم‌گذاری و جوجه آوری می‌کنند. پرندگان آبزی به دلیل محدودیت وجود زیستگاه‌های مناسب و مواد غذایی قابل دسترس اغلب به صورت دسته‌ها و اجتماعات بزرگ تولید مثل می‌کنند.
جزایر غیرمسکونی خلیج‌فارس از مهمترین مناطق جوجه‌آوری پرندگان مهاجر آبزی بوده که به واسطه قرار گرفتن در آب‌های کم‌عمق و سرشار از مواد غذایی ارزش فزاینده‌ای یافته‌اند. این زیستگاه‌ها از لحاظ بوم‌شناختی مناطق بسیار آسیب‌پذیر هستند و به شدت در معرض مداخلات انسانی، فشار توسعه و خطرات ناشی از آلودگی نفتی قرار دارند.
آشیانه‌سازی ۱۱ گونه پرنده آبزی در جزایر خلیج فارس
نتایج مطالعات میدانی کارشناسان ستادی و استانی سازمان حفاظت محیط زیست نشان داد که بیش از ۲۰۰ هزار جفت جوجه آور از ۱۱ گونه پرندگان آبزی در جزایر خلیج فارس آشیانه سازی و تخم‌گذاری می‌کنند. شمارش جمعیت‌های جوجه‌آور بر اساس شمارش آشیانه‌های فعال (جفت جوجه‌آور) برآورد شده است.
جزایر قبر ناخدا و دارا در استان خوزستان، جزایر نخیلو، ام‌الگرم و خان در استان بوشهر و جزایر شیدور و بنی فارور در استان هرمزگان از مهمترین زیستگاه‌های جوجه آوری پرندگان آبزی هستند. بیشترین جمعیت جوجه‌آور در جزایر بنی فارور و نخیلو به ترتیب با شمارش ۶۸ هزار و ۷۴۶ آشیانه از چهار گونه و ۴۹ هزار و ۸۵۹ آشیانه از ۶ گونه بود.
آشیانه‌سازی و تخم‌گذاری گونه‌های مختلف پرندگان آبزی از فروردین‌ها آغاز می‌شود و جوجه‌ها پس از رشد و پروازی شدن تا پایان تابستان جزایر را ترک کرده و به سوی زیستگاه‌های زمستان‌گذران مهاجرت می‌کنند.
پرستوی دریایی پشت تیره در صدر جوجه آوری در خلیج فارس
فراوان‌ترین گونه جوجه آور جزایر ایران با مجموع ۱۱۱ هزار و ۶۸۶ آشیانه (جفت جوجه آور) متعلق به پرستوی دریایی پشت تیره بود که حدود ۵۵ درصد پرندگان جزایر ایرانی خلیج فارس را شامل می‌شود.
پرستوی دریایی کاکلی کوچک نیز بیش از ۳۰ درصد جمعیت پرندگان جوجه آور جزایر را با ۶۲ هزار و ۹۷ آشیانه به خود اختصاص داد. سلیم خرچنگ خوار با بیش از ۲۰ هزار آشیانه در رتبه بعدی بیشترین جمعیت جوجه آور پرندگان خلیج فارس قرار دارد.
جزایر ایرانی خلیج فارس برای تولید مثل و بقاء جمعیت جهانی سلیم خرچنگ خوار از اهمیت فوق العاده ای برخوردار بوده و مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که بیش از ۵۰ درصد از جمعیت جهانی این گونه در جزایر خلیج فارس جوجه آوری می کنند؛ تحلیل روند آماری پرندگان جوجه‌آور جزایر ایرانی خلیج فارس حاکی از پایداری در جمعیت و عدم نوسان شدید در دو دهه گذشته بود.
تغییرات جمعیت جوجه آور پرندگان آبزی در سواحل و جزایر تحت تأثیر شرایط بوم شناسی جوجه آوری آنها است. پرندگان آبزی زیستگاه‌هایی برای جوجه آوری انتخاب می‌کنند که وضعیت مطلوبی برای بقاء و جوجه‌اوری آنها فراهم می‌آورد.
بهبود شرایط زیستی سبب افزایش جمعیت و کاهش کیفیت زیستگاه، آلودگی ها و تغییرات بوم‌شناختی در زیستگاه سبب کاهش جمعیت آنها می‌شود. به همین دلیل پرندگان آبزی جوجه آور شاخص مناسبی برای مدیریت زیست محیطی جزایر به شمار می روند.
در جزایر خلیج فارس زیستگاه‌های مناسب جوجه آور با توجه به وسعت، تنوع و تعدد جزایر عامل محدود کننده نبوده و امکان جابجایی پرندگان در جزایر مختلف در صورت بروز هر گونه تهدید وجود دارد ولی لازم است حفاظت زنجیره‌ای از جزایر در دستور کار قرار گیرد.
نقش کلیدی جزایر ایرانی خلیج فارس در تولیدمثل پرندگان آبزی مهاجر
جزایر ایرانی خلیج فارس به‌دلیل نقش کلیدی در روند تکامل تولید مثلی برخی از پرندگان آبزی مهاجر علاوه بر قرار گرفتن در زمره مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، در فهرست ۱۰۵ گانه مناطق مهم پرندگان (IBA) با دارا بودن معیارهای مندرج در طبقه دوم قرار دارند. طبقه ۲ مناطقی هستند که به هنگام تولید مثل، مهاجرت و زمستان گذرانی محل تجمع شمار قابل ملاحظه ای از پرندگان هستند.
با توجه به قرار گرفتن این جزایر در معرض تهدیدات محیط‌زیستی، تعیین وضعیت موجود و پیش بینی شرایط آینده به منظور پایش زیست محیطی این جزایر ضروری است.
تجزیه و تحلیل نتایج سرشماری سالانه پرندگان آبزی جوجه‌آور تابستان گذران و بررسی روند تغییرات جمعیت جوجه آور جزایر از اهمیت خاصی برخوردار بوده و مدیران ارشد ستادی و استانی حفاظت محیط زیست می‌توانند در تصمیم‌سازی‌ها و اجرای برنامه‌های مدیریتی از داده‌های جمعیتی و تحلیل‌های ارایه شده استفاده کنند.
جزایر خلیج فارس در معرض تهدید و تخریب هستند
در حال حاضر تخریب زیستگاه‌های جزایر، گردشگری ناپایدار، تغییر کاربری، از بین رفتن زیستگاه‌های جوجه آوری پرندگان آبزی و ورود گونه‌های غیر بومی از جمله چالش‌های حفاظتی جزایر هستند.
برخی از جزایر خلیج فارس از جمله جزایر بونه در خوزستان، خارک، خارکو و فارسی در استان بوشهر در گذشته از زیستگاه‌های جوجه آوری پرندگان در خلیج فارس بوده که امروزه مطلوبیت زیستگاهی خود را از دست داده‌اند.
با توجه به انجام مطالعات پایش جمعت و زیست‌شناسی جوجه‌آوری پرندگان جزایر خلیج فارس، اجرای برنامه‌های کاهش اثرات تهدیدها بر اساس راهبردهای مدیریت زیست بومی جزایر، گردشگری پایدار و توسعه حفاظت مشارکتی در دستور کار سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار خواهد گرفت.
منبع
