نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیبه گزارش ایرنا، روز گذشته -۱۳ فروردین- ویدئویی که توسط یک شهروند از ریزش کوه در محور هراز ثبت شده بود در فضای مجازی به سرعت بازنشر شد و مورد توجه کاربران قرار گرفت. در این ویدئو دیده می‌شود که بخشی از کوه از قسمت بالایی شروع به ریزش می‌کند و با ادامه این ریزش در دامنه کوه و رسیدن به قسمت پایینی که تجهیزات کارگاهی معدن شن و ماسه در آن وجود دارد تصویر ترسناکی شکل می گیرد.
این ویدئو امروز -۱۴ فروردین- بیشتر از روز گذشته در فضای مجازی مورد توجه قرار گرفته و نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است ، اما پیگیری‌های خبرنگار ایرنا نشان می‌دهد که خوشبختانه حادثه هیچ تلفاتی اعم از جانی و مالی نداشت و صرفا به ریزش سنگ و خاک در محدوده معدنی محدود شد و توده عظیم و ترسناکی که ایجاد شد نیز ناشی از بلند شدن خاک و ریزگردهای سبک موجود در این محدوده بود.
در بررسی‌های میدانی مشخص شد که هیچ آسیبی به جاده و رودخانه و حتی تاسیسات کارگاهی سنگ‌شکن وارد نشده و سنگ و خاک ناشی از ریز تا دیواره امنیتی که توسط بهره‌بردار ایجاد شد پایین آمد و پیش‌تر نرفت.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا با بیان این‌که این واحد معدنی از ۲۵ اسفند تا همین امروز تعطیل است و به همین دلیل در این حادثه خوشبختانه آسیبی به کسی وارد نشد، گفت: در برخی گروه‌های فضای مجازی عنوان شده که دلیل این ریزش انفجار بود که این موضوع صحت ندارد. چون معدن تعطیل بود و همان طور که در فیلم نیز مشخص است انفجاری رخ نداد. ضمن این که برای انفجار باید مجوزهای لازم دریافت شود. این حادثه فقط یک ریزش معدنی بود که گاهی در معادن رخ می‌دهد.
حسینقلی قوانلو اظهار کرد: دلیل این‌که حادثه مورد توجه کاربران فضای مجازی و مردم قرار گرفت حجم بسیار زیاد گرد و غباری بود که در آن دیده می‌شود. معادن این محدوده خاک و غبار زیادی دارند، به همین دلیل در چنین حوادثی توده عظیمی از غبار به چشم می‌آید که گاهی این‌طور ترسناک هم به نظر می‌رسد. حجم سنگ و خاکی که در این ریزش به پایین آمد نسبت به دو سه ریزش دیگری که در معادن محور هراز داشتیم کمتر بود ، اما حجم غبار و خاک آن بسیار زیاد بود. به همین دلیل مورد توجه قرار گرفت.
دلیل ریزش چیست؟
این مسئول درباره دلیل وقوع این حادثه نیز اظهار کرد: ریزش کوه بویژه در محدوده‌های معدنی عوامل متعددی دارد. ممکن است یک زلزله خفیف باعث رانش شود یا به دلیل فعالیت معدنی ریزش اتفاق بیفتد ، اما در این مورد محدودیت‌های مربوط به برداشت از معادن یکی از دلایل اصلی ریزش محسوب می‌شود. به دلیل محدودیتی که منابع طبیعی در صدور مجوز برداشت به بهره‌برداران می‌دهد، معمولا در این معادن امکان برداشت اصولی از بالا به پایین وجود ندارد و بهره‌برداران ناچار هستند که از قسمت پایینی برداشت را انجام دهند.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت مازندران تصریح کرد: پروانه اکتشاف بهره‌برداران ۴۰ تا ۵۰ هکتار صادر می‌شود. وقتی قرار باشد برداشت در محدوده ۵۰ هکتاری انجام شود طبق اصول معدنی و علمی برای برداشت برنامه‌ریزی می‌شود و پله‌ها را اجرا می‌کنند ، اما معمولا منابع طبیعی با وجود این که بهره‌بردار برای ۵۰ هکتار پروانه اکتشاف دارد، برای یک مساحت محدود مثلا پنج هکتاری مجوز برداشت صادر می‌کند. در چنین شرایطی بهره‌بردار ناچار است که از قسمت‌های پایینی برداشت را آغاز کند و طبیعتا چنین حوادثی نیز در این صورت رخ می‌دهد.
پیگیری‌های ایرنا نشان می‌دهد در مورد معدن حادثه دیده نیز این موضوع که توسط قوانلو بیان شده صدق می‌کند ، چرا که پروانه اکتشاف صادر شده برای این معدن حدود ۵۰ هکتار است، اما تا کنون برای ۱۵ هکتار از این محدوده توسط منابع طبیعی مجوز برداشت صادر شد و به همین دلیل امکان طراحی برداشت از قسمت‌های بالایی محدوده مد نظر وجود ندارد. در حالی‌که طبق اصول فعالیت‌های معدنی برداشت باید از بالاترین قسمت طراحی و اجرا شود و پس از آن تا پایین‌ترین نقطه محدوده ادامه یابد.
معاون امور معدنی سازمان صمت مازندران که روز یکشنبه برای بازدید و کارشناسی این حادثه در محل ریزش حضور یافت به خبرنگار ایرنا اظهار کرد: نکته اساسی این است که منابع طبیعی مجوز برداشت را به صورت مرحله‌ای از پاشنه کوه به بهره‌بردار می‌دهد که در طراحی برداشت از نظر دانش مهندسی معدن چالش ایجاد می‌کند. برداشت را باید از بالاترین نقطه کوه آغاز کرد. وقتی پاشنه را برداریم چنین اتفاقی می‌افتد.
ویدئو؛ توضیحات معاون امور معدنی سازمان صمت مازندران
عباس عبدی افزود: در تمام معادن بویژه معادن محور هراز مشکل محدودهای کم واگذار شده توسط منابع طبیعی را داریم. خوشبختانه معدنی که این حادثه در آن رخ داد تعطیل بود و هیچ تلفات و خسارتی ثبت نشد ، اما اگر این روند حل نشود باز هم شاهد بروز چنین حوادثی بویژه در معادن محور هراز خواهیم بود. این اتفاق بارها افتاد و باز هم می‌افتد.
وی درباره جزییات حادثه و نتایج بررسی‌ها و بازدیدهای کارشناسی انجام شده از معدن پس از ریزش خاطرنشان کرد: معدن دو پله عریض داشت که مقداری بار روی پله‌ها آمد و مقداری هم به رمپ آخر رسید. خوشبختانه هیچ باری وارد محوطه کارگاهی معدن نشد و حتی یک قطعه سنگ هم به حوضچه ترسیب رودخانه نرسید. بین جاده و معدن و رودخانه هم دست‌کم ۱۵۰ متر فاصله وجود دارد و عملا آسیبی به جاده وارد نشد.
معاون امور معدنی سازمان صمت مازندران تصریح کرد: در مجموع خوشبختانه هیچ خسارتی اعم از مالی و جانی در این ریزش نداشتیم ، اما حجم زیاد خاک و غبار باعث شد که این ریزش به این شکل ترسناک و مهیب دیده شود. دلیلش هم سبک و ریزدانه بودن خاک منطقه است. احتمالا با توجه به سست شدن بستر خاک در این نقطه تا یکی دو روز هم شاهد بلند شدن خاک هستیم.
نیاز به همکاری منابع طبیعی برای افزایش سطح عرصه فعالیت
عبدی راه جلوگیری از بروز این حوادث را صدور اصولی مجوز برای برداشت علمی و درست از معادن بیان کرد و گفت: اگر منابع طبیعی طبق اصول مهندسی برای مساحت بیشتری مجوز برداشت صادر کند، مهندسان معدن و بهره‌برداران طبق اصول علمی برای برداشت برنامه‌ریزی می‌کنند. در همین معدن هم این امکان وجود دارد که برداشت به صورت مهندسی و از بالاترین نقطه کوه به سمت پاشنه انجام شود ، اما مستلزم همکاری‌های بیشتر از سوی منابع طبیعی است.
وی با اشاره به نیاز مازندران به مصالح ساختمانی افزود: ما از طرفی می گوییم در استان کمبود مصالح ساختمانی بویژه شن و ماسه را داریم و باید تامین کنیم که قیمت‌ها را بیاوریم پایین و از طرفی مجوز برداشت در محدوده‌ها و مساحت کم، امکان رعایت نکات ایمنی را کم می‌کند و می تواند خطر جانی و مالی را در پی داشته باشد.
این مسئول خاطرنشان کرد: خواهش ما این است که همکاران ما در منابع طبیعی و محیط زیست که همواره تعامل مناسبی دارند، در این زمینه نیز همکاری بیشتری داشته باشند تا بهره‌برداران بتوانند طبق اصول مهندسی معدن از بالاترین افق فعالیت معدنی را در کل سطح طراحی و اجرا کنند. حالا که کل عرصه را در اختیار گذاشته می‌شود اجازه دهند برداشت با اصول ایمنی طراحی شود تا برای برداشت مشکلات اینچنینی نداشته باشیم.
محدودیت در مساحت برای نظارت بر فعالیت بهره‌برداران
درخواست مطرح شده توسط مسئولان حوزه معادن در مازندران که طی سال‌های اخیر همواره یکی از مطالبات بهره‌برداران معادن در مازندران محسوب می‌شد و کماکان نیز مطرح است، بیش از یک سال پیش در سطح ملی مورد بررسی قرار گرفت تا عرصه فعال بهره‌برداری از معادن بیشتر شود. بهره‌برداران معادن نیز معتقدند که منابع طبیعی باید مجوزهای برداشت از معادن را در سطح بیشتری به آن‌ها بدهد تا بتوانند بهتر و اصولی‌تر فعالیت کنند. اما مسئولان منابع طبیعی معتقدند که تصمیم‌های اتخاذ شده در این زمینه با نظر هر دو دستگاه تعیین شده و این‌طور نیست که منابع طبیعی مازندران به صورت مستقل سطح برداشت از محدوده‌های دارای پروانه اکتشاف را تعیین و ابلاغ کند.
معاون حفاظت و امور اراضی اداره منابع طبیعی مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا این موضوع را تایید کرد و گفت: دلیل این‌که مجوز برداشت به صورت مرحله‌ای و در مساحت‌های محدود صادر می‌شود این است که در معادن دارای مساحت زیاد بتوانیم رصد، پایش، کنترل و نظارت بهتری بر فعالیت بهره‌بردار در عرصه کنیم داشته باشیم. هدف نهایی هم این است که برداشت و تخریب بیش از اندازه در عرصه انجام نشود و خارج از محدوده دارای پروانه اکتشاف نرود.
موسی مقیمی اظهار کرد: شاید یک دلیل ریزش کوه در محور هراز همین موضوع باشد. اما نمی‌توان گفت که تنها دلیل این ریزش صدور مجوز مرحله‌به مرحله از سوی منابع طبیعی است. دلایل متعددی در بروز چنین ریزش‌ها و رانش‌هایی می‌توانند دخیل باشند. بنابراین نباید در بیان دلیل این قبیل رخدادها بخشی‌نگری داشته باشیم.
این مسئول تصریح کرد: ما در منابع طبیعی با برداشت از نزدیک به ۲۵۰ مورد معدن موافقت کردیم که از این تعداد حدود ۵۰ درصدشان فعال هستند. در این بین تعداد معادن واریزه کوهی کمتر است. در بین همه معادن واریزه کوهی که در جاده هراز و جاده خطیرکوه سوادکوه بیشتر تعدادشان دیده می‌شود شاید سه مورد ریزش یا رانش داشتیم.
افزایش دو برابری مساحت عرصه بهره‌برداری
وی با بیان این‌که موضوع مطرح شده توسط مسئولان حوزه معادن مازندران بیش از یک سال و نیم پیش در سطح ملی مورد بررسی قرار گرفت، افزود: در گذشته مساحتی که برای فعالیت بهره‌بردار در محدوده مورد تایید پروانه بهره‌برداری از سوی منابع طبیعی برای هر مرحله می‌شد بین یک تا یک و نیم هکتار بود. اما تقریبا از یک سال و نیم پیش این سطح افزایش یافته و دست‌کم سه هکتار در هر مرحله تعیین شده است.
معاون حفاظت و امور اراضی اداره منابع طبیعی مازندران خاطرنشان کرد: اخیرا سازمان جنگل‌ها و وزارت صمت کارگروهی با عنوان تعامل کشوری تشکیل دادند که در آن کارگروه هم مصوب شد سطحی که منابع طبیعی برای برداشت موافقت می‌کند کمتر از سه هکتار نباشد. در واقع این نگرانی و دغدغه که دوستان ما در سازمان صمت مطرح کردند تقریبا از یک سال پیش برطرف شد و مصوبه کشوری آن هم صادر شده است.
مقیمی خاطرنشان کرد: در کارگروه تعامل کشوری که هر ماه یا دو ماه یک بار جلسه تشکیل می‌دهد مسئولان سازمانی منابع طبیعی و صمت حضور دارند. اگر قرار بود کمترین مساحت مد نظر و مورد تایید برای هر مرحله ۱۰ هکتار باشد همان را مصوب می‌کردند. اما گفتند حداقل در هر مرحله سه هکتار باشد تا همم امور نظارتی و حفاظتی به درستی انجام شود و هم بهره‌بردار بتواند در این سطح شیب را به شکل اصولی بشکند.
طبق آمارهای موجود در محدوده هراز و بلده نزدیک به ۷۰ معدن وجود دارد که نزدیک به نیمی از این معادن در حال حاضر فعال هستند. موضوع فعالیت معادن شن و ماسه در مازندران بویژه در جاده هراز طی سال‌های اخیر بارها به محل بحث و مناقشه کنش‌گران و دوستداران محیط زیست و فعالان و مسئولان حوزه صنعت ساختمان تبدیل شد که این مناقضات کماکان وجود دارد. ضمن این که به نظر می‌رسد پیشینه دست‌درازی به عرصه‌های طبیعی به بهانه داشتن پروانه بهره‌برداری و بیش از عرصه تعیین شده، حساسیت‌های موجود برای نظارت بر عرصه‌های معدنی واگذار شده، به نوعی ضمانت اجرایی خارج نشدن بهره‌بردار از محدوده دارای مجوز بهره‌برداری و اکتشاف است.
منبع
