نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیگروه جامعه ایرنا – ۱۸ تیرماه بود که خبر رسید آتش مهیبی به جان منطقه خائیز در استان کهگیلویه و بویراحمد افتاده است، پنج روز زمان برد تا آتش خاموش شد، در این مدت ۲ هزار هکتار فقط در بخش منطقه حفاظت شده آن سوخت، وقتی آتش شروع می شود هر آنچه که در آن منطقه است از بین می رود در این میان درختانی با هزاران قدمت تا نهال های تازه رسته از خاک همه خاکستر می شوند، حیوانات بی خانمان و تعداد زیادی از انواع گونه ها به ویژه آنهایی که سرعت کمتری در حرکت دارند از بین می روند.
فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست به خبرنگار ایرنا گفته بود: آمارها نشان می‌دهد که آتش‌سوزی‌های صورت گرفته در مناطق چهارگانه از ابتدای امسال تا ۱۵ مرداد نسبت به تمام سال گذشته ۵۰ درصد افزایش داشته است.
سرهنگ جمشید محبت خانی افزود: از ابتدای امسال تا ۱۵ مرداد ماه ، ۹۱ مورد آتش سوزی با وسعت چهار هزار و ۳۸۱ هکتار در مناطق حفاظت شده رخ داده در حالی که در تمام سال گذشته ۱۵۶ مورد آتش سوزی با وسعت ۲ هزار و ۳۲۲ هکتار رخ داده است، بیشترین آمار به ترتیب مربوط به استان‌های کهگیلویه و بویراحمد با ۲ هزار هکتار در منطقه حفاظت شده خائیز، کرمانشاه هزار و ۵۰۰ هکتار در منطقه حفاظت شده بوزین و مرخیل و خوزستان با ۷۱۳ هکتار در منطقه حفاظت شده دز و کرخه بوده است، البته بیشترین وسعت آتش سوزی منطقه خائیز بوده که ۴۷ درصد از کل وسعت آتش سوزی را به خود اختصاص داده است.
این آمارها نشان می‌دهد هر چه هوا گرمتر شود وقوع آتش سوزی و خسارات ناشی از آن هم بیشتر خواهد شد، پرسشی که در این زمینه مطرح می شود این است طبیعتی که به علت آتش سوزی دچار خسارت می شود آیا توان بازیابی خود را دارد یا باید به آن کمک کرد که معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: معمولا اتفاقاتی که بعد از آتش سوزی در طبیعت می افتد در فرایندهای طبیعی خودش جبران می شود مگر اینکه شدت فاجعه به حدی وخیم باشد که در آن صورت شاید برای بازیابی نیاز به کمک باشد.
حسن اکبری افزود: البته در طبیعت بخصوص مناطقی که تا حدودی بکر است، معتقدیم که باید حداقل دخالت های انسانی صورت گیرد، معمولا مناطقی که در آنها آتش سوزی اتفاق می افتد پوشش نسبتاً خوبی دارند حالا یا جنگل یا کف مرتع باشد که علوفه های فصلی زیاد است یا بعضا مناطقی که درخت و درختچه وجود دارد، این به آن معناست که در این مناطق بارندگی مناسب است.
به گفته وی، بنابراین وقتی بارش خوب باشد طبیعت در یک فرایند طبیعی معمولا خودش را احیا می کند و اغلب نیازی به کار احیایی نیست، حال سازمان منابع طبیعی که در عرصه های وسیع تری در طبیعت مسئولیت دارد و متولی اصلی پوشش گیاهی است، ممکن است در عرصه هایی که آتش سوزی به صورت وسیع انجام می شود کارهایی را انجام دهند اما تا جایی که اطلاع دارم آنها هم بیشتر روی مسئله پیشگیری و مهار آتش سوزی متمرکز هستند.
وی تاکید کرد: آن چیزی که برای ما مهم است به ویژه در مناطقی جنگلی که احیای آنها تا حدودی سخت تر است، گام اول پیشگیری از وقوع آتش سوزی است، علاوه بر این فعالیت های احیایی هزینه بر است بنابراین بهتر است در زمینه پیشگیری از وقوع آتش سوزی هزینه کنیم، هر چند معمولا طبیعت با توجه به وضعیت بارندگی و شرایط منطقه خود را بازیابی می کند.
اکبری گفت: به عنوان مثال آتش سوزی های امسال در خوزستان بیشتر در تالاب ها، نیزارها و مناطقی که علوفه های فصلی داشتند، رخ داد که با توجه به شرایط بارندگی و اقلیمی این مناطق می توانند خود را بازیابی کنند و احیا شوند، بنابراین بهتر است اعتبارات و انرژی خود را بیشتر به حوزه پیشگیری، کارهای مقابله‌ای و مشارکت مردم متمرکز کنیم، هم اینکه تجهیزات و امکانات اطفاء حریق را تقویت کنیم تا در صورت بروز آتش سوزی بلافاصله نیروها وارد عمل شوند تا آتش سطح کمتری را در بر بگیرد.
وی تاکید کرد: زمانی که تخریب در طبیعت اتفاق می افتد که یکی از آنها آتش سوزی است، قطعا احیا کردن هم دشوار و هم هزینه بر است، به عنوان مثال معدنکاوی، احداث جاده های فرعی در طبیعت ، چرای بی رویه دام که مرتع را به سمت قهقرا پیش می برد، در برخی مناطق تخریب علاوه بر از بین بردن منابع زیستی آثار ثانویه ای مانند افزایش کانون های گرد و غبار را هم به همراه دارد که در این شرایط احیای این مناطق در اولویت قرار می گیرد.
اکبری ادامه داد: ستاد ملی مقابله با گرد و غبار و سازمان منابع طبیعی کارهای احیایی را در قالب پوشش گیاهی، جنگل کاری و سایر روش ها انجام می دهند اما مناطقی که این عامل ثانویه را نداشته باشند چون روند احیا هزینه بر است و از طرفی معمولا اعتبارات هم محدود است، وارد فاز احیا نمی شوند و طبیعت خودش را احیا می کند.
وی ادامه داد: در تهیه طرح مدیریت مناطق، زون هایی به نام زون های احیا و بازسازی دیده شده است، زمانی که منطقه مطالعه می شود زون بندی یا ناحیه بندی صورت می گیرد بر این اساس زون های مختلف از جمله حفاظت، تفرج، بازسازی و احیا در نظر گرفته شده است، زون های بازسازی و احیا مناطقی هستند که قبلا تخریبی در آنها صورت گرفته که ممکن است به علت آتش سوزی، معدنکاوی و یا چرای بی رویه دام باشد که البته عامل تمام آنها انسانی است.
اکبری گفت: زمانی که برنامه های مدیریت مناطق اجرا می شود، در این زون ها هم عملیاتی پیش بینی شده است؛ عملیاتی که متخصصان پیش بینی می کنند بیشتر رفع عامل تهدید است برای اینکه طبیعت بتواند خودش را احیا کند مثلا اگر چرای بی رویه است این مدیریت شود تا طبیعت فرصت بازسازی پیدا کند یا اگر جاده های متعدد وجود دارد در آنها رفت و آمد صورت نگیرد و با انجام کارهای سبکی مانند شخم، بتوانند خود را احیا کنند.
وی گفت: تاکید می کنم که معمولا طبیعت می تواند خودش را بازیابی کند اما اگر در مواقعی که سازمان مربوطه اعتباری داشته باشد و کارهای اولویت دار در زون های مختلف به ویژه زون حفاظت انجام شده باشد، می تواند برای احیا هم اقدام کند حالا احیا ممکن است بذرپاشی یا در حد کاشت نهال باشد اما این کارها معمولا هزینه بر است و اعتباری که داریم محدود است بنابراین اولویت هزینه کرد این میزان اعتبار به سمت کارهای بر زمین مانده ای که در حوزه حفاظت و پیشگیری است، قرار می گیرد.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست درباره بذرپاشی در خائیز با هواپیما اظهار داشت: به صورت موردی ممکن است منابع طبیعی بذر بومی آن منطقه را داشته باشد و این کار را انجام دهد که البته آنهم باید در زمان مناسب و موثر صورت گیرد تا بتواند تاثیرگذار باشد.
وی درباره وضعیت حیات وحش در زمان وقوع آتش سوزی گفت: حیات وحش به چند گروه تقسیم می شوند؛ معمولا پرندگان و بیشتر پستانداران بزرگ در زمان وقوع آتش سوزی جابجا می شوند و خیلی کم آسیب می بینند چون ما که مانند برخی کشورهای دیگر جنگل های وسیع نداریم تا آتش سوزی هایی در سطوح بسیار گسترده رخ دهد، آتش سوزی های ما معمولا لکه ای هستند که غالبا هم در غرب کشور که رویش فصلی خوبی دارند، رخ می دهد، در این صورت پرندگان و گونه های بزرگ و شاخص جابجا می شوند و ممکن است برخی از گونه های کم تحرک یا بی مهرگان آسیب ببیند و از بین بروند.
اکبری تاکید کرد: یکی از مسائلی که محیط بانان و کسانی را که برای خاموش کردن آتش همکاری می کنند را تهدید می کند، وجود خزندگانی مانند مار است، مارها همیشه از مقابل آتش به سمت بیرون فرار می کنند بنابراین یکی از خطراتی را که همیشه به محیط بانان هشدار می دهیم، وجود مارهای زخمی و آسیب دیده است که تحت فشار قرار گرفته اند و ممکن است در رویارویی با محیط بانان به آنها حمله کرده و نیش بزنند.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: از آنجا که گونه های بزرگ معمولا جابجا می شوند این گونه های کم تحرک و بی مهرگان هستند که آسیب می بینند؛ در تالاب ها هم ممکن است پرندگانی که تخم گذاری کرده اند آسیب بینند که البته معمولا فصل آتش سوزی با فصل تخم گذاری پرندگان همخوانی ندارد، در واقع معمولا آتش سوزی نیزارها و تالاب ها با فصل زادآوری پرندگان همپوشانی ندارد اما اگر زمان تخم گذاری در نیزارها آتش سوزی رخ دهد ان زمان تلفات زیاد خواهد بود به ویژه پرندگانی که به سورت کلونی زندگی می کنند.
منبع
