برنامه‌های سازمان محیط‌زیست برای حفاظت از ذخایر ژنتیکی حیات‌وحش

به گزارش روز دوشنبه ایرنا از سازمان حفاظت محیط زیست، محمد مدادی اظهار داشت: هدف از این نامگذاری، جلب توجه عموم مردم، مسوولان و متخصصان به اهمیت و ضرورت حفاظت از ذخایر ژنتیکی کشور در حوزه های مختلف کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و تنوع زیستی است.

وی افزود: اکنون ذخایر ژنتیکی در دنیا با توجه به نقشی که در ارتباط با سلامت، اقتصاد، امنیت غذایی و حفاظت از تنوع زیستی ایفا می کنند، به ذخایر استراتژیک کشورها تبدیل شده اند.

مدیرکل دفتر موزه ملی، تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به نقش این ذخایر در ارتباط با امنیت غذایی، گفت: وجود تنوع گونه های گیاهی، جانوری و میکروارگانیسم ها در هر کشوری منبع غنی در حوزه غذایی محسوب می شود، بهره برداری صحیح از این ذخایر ارزشمند، شناسایی، نگهداری و حفاظت از آنها در شرایط زیستگاهی مناسب و حتی خارج از شرایط زیستگاهی استاندارد، پشتوانه محکمی در امنیت غذایی کشورها به شمار می آید.

مدادی افزود: بهره برداری از ذخایر ژنتیکی در حوزه های تولید دارو و واکسن و نیز تنوع ذخایر ژنتیکی انسانی از مولفه های مهم در امنیت سلامت با توجه به رویکردهای نوین پزشکی است. 

وی تصریح کرد: وقتی صحبت از بهره برداری از ذخایر و منابع ژنتیکی به میان می آید، اهمیت این ذخایر در حوزه امنیت اقتصادی بیشتر آشکار می شود به طوری که امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی، استفاده از منابع زیستی و ذخایر ژنتیکی در حوزه های مختلف صنعتی، خدماتی، غذایی و زیست محیطی گسترش پیدا کرده و ضمن ایجاد اشتغال، در حوزه بیوتکنولوژی منجر به تولید ثروت و قطع وابستگی به خارج از کشور شده است.

تنوع ژنتیکی پایه ای ترین سطح حفاظت از تنوع زیستی است

مدیر کل دفتر موزه ملی، تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست، خاطرنشان کرد: مهم ترین مولفه در مورد ذخایر ژنتیکی به ویژه ذخایر ژنتیکی حیات وحش که مسوولیت مستقیم آن با سازمان حفاظت محیط زیست است، موضوع حفاظت از تنوع زیستی است. تنوع ژنتیکی پایه ای ترین سطح حفاظت از تنوع زیستی محسوب می شود. بدون حفاظت از تنوع ژنتیکی گونه و جمعیت، حفاظت از تنوع زیستی معنا پیدا نمی کند و نتیجه بخش نخواهد بود.    

مدادی ادامه داد: بر اساس قانون حفاظت از منابع ژنتیکی کشور که در سال ۱۳۹۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و ابلاغ شد، سازمان حفاظت از محیط زیست در زمینه شناسایی، مدیریت، حفاظت و بهره برداری از ذخایر ژنتیکی حیات وحش مسوولیت و اختیارات مستقیم دارد.

وی افزود: در ماده ۸ این قانون تصریح شده که هرگونه فرسایش و تخریب منابع ژنتیکی و هرگونه اقدامی که منجر به تهدید منابع ژنتیکی در حوزه های مختلف شود، جرم است و برای آن مجازات هایی در نظر گرفته شده است. با توجه به فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری درباره ضرورت و اهمیت حفاظت از حیات وحش، می بایست رویکرد جدیدی در ارتباط با حفاظت و حتی جرم انگاری تخریب منابع ژنتیکی حیات وحش مستند به قانون حفاظت از ذخایر ژنتیکی در پیش گرفته شود.

عدم مغایرت برنامه های توسعه ای با حفاظت از تنوع زیستی و زیستگاه ها

مدیر کل دفتر موزه ملی، تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست، تاکید کرد: لازم است در فعالیت های توسعه ای، اقتصادی و صنعتی موضوع حفاظت از حیات وحش و زیستگاه و تنوع زیستی به صورت جدی دیده شود و اجرای برنامه های توسعه ای مغایرتی با حفاظت از تنوع زیستی و زیستگاه های آن نداشته باشد.

مدادی با بیان اینکه حفاظت از منابع ژنتیکی محدود به حفاظت در داخل زیستگاه ها نیست، گفت: در سطح دنیا حفاظت در خارج از زیستگاه موضوع و مولفه بسیار مهمی است که خوشبختانه سازمان حفاظت محیط زیست هم از حدود یک دهه پیش به این موضوع به صورت جدی ورود پیدا کرده است، اکنون بانک نمونه های زیستی حیات وحش کشور در موزه ملی تاریخ طبیعی در تهران و در چند استان به صورت موازی فعال است، در مجموع حدود ۵۰۰۰ نمونه از حیات وحش کشور در این موزه ها نگهداری می شود که قابل استفاده در فعالیت های پژوهشی است.

وی تصریح کرد: در همین راستا فعالیت های ستادی سازمان متمرکز بر چند محور از جمله جمع آوری، نگهداری و ارتقای بانک نمونه های زیستی، شناسایی، ثبت، حفاظت و پایش منابع ژنتیکی، نظارت بر بهره برداری و صدور مجوز بهره برداری از منابع ژنتیکی است.

اقدامات و برنامه های سازمان محیط زیست برای حفاظت از ذخایر ژنتیکی حیات وحش

مدیر کل دفتر موزه ملی، تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به شروع چند اقدام و برنامه برای حفاظت از ذخایر ژنتیکی حیات وحش، متذکر شد: اولین این اقدامات، ایجاد و توسعه زیست بانک ها و نظام مند کردن بانک های نمونه های زیستی حیات وحش در سطح کشور اعم از دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و مراکز استانی سازمان حفاظت محیط زیست به نحوی است که شبکه ای از بانک های نمونه های زیستی حیات وحش در کشور ایجاد و نمونه های زیستی در آنها به صورت استاندارد نگهداری شود. 

وی شناسنامه دار کردن بانک های نمونه های زیستی و نمونه هایی که در این بانک ها نگهداری می شوند را از دیگر برنامه های سازمان حفاظت محیط زیست در این ارتباط عنوان کرد و افزود: هدف از این کار، نظام‌مند کردن دسترسی و بهره برداری از منابع ژنتیکی حیات وحش با اهداف پژوهشی و غیرپژوهشی در سطح کشور است که بر اساس قوانین بالادستی، مسوولیت آن بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته است.   

مدادی خاطرنشان کرد: بر اساس ضوابط و دستورالعمل هایی که در حال تدوین و ابلاغ است، دسترسی به منابع ژنتیکی حیات وحش از مرحله نمونه برداری و نگهداری در بانک های زیستی و سپس در مراحل تحقیقاتی و ارایه خدمات و دسترسی به متقاضیان دیگر، همگی تحت این ضوابط و دستورالعمل ها قرار خواهند گرفت. 

مدیر کل دفتر موزه ملی، تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: از دیگر اقدامات مهم می توان به نظارت بر خروج نمونه ها و منابع ژنتیکی حیات وحش از کشور اشاره کرد که خوشبختانه دستورالعمل خروج این نمونه ها با اهداف پژوهشی و غیرپژوهشی آماده شده و به زودی ابلاغ خواهد شد.