نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیشاید این مطالب برایتان مفید باشد
در ایران‌زمین از دیرباز زنان و مردان نیکوکار و فرهیخته‌ای وجود داشته و دارند که داشته‌ها و اموال خود را بی‌دریغ و به تعبیر قرآن «سرّاً و علانیه» انفاق و صرف خدمت به هم‌نوعان خویش کرده‌اند. خدمات این‌گونه افراد که همچون «صدقه جاریه» تا نسل‌ها ادامه می‌یابد معمولا طیف وسیعی از امور خیرخواهانه اعم از احداث بناهای عام‌المنفعه، اطعام مساکین، کمک به درمان بیماران، رهانیدن اسیران و زندانیان از بند و نیز خدمات فرهنگی و علمی را شامل می‌شود.
در این میان اندک شمارند کسانی که توجه ویژه‌ای بر خدمات علمی، فرهنگی جاری و مستمر داشته باشند که یکی از ضرورت‌ها و نیازهای روز جامعه است. نهاد وقف کشور ظرفیت فراوانی برای سرمایه‌گذاری در عرصه علمی کشور دارد و می‌تواند تأثیر فراوانی در توسعه علمی کشور داشته باشد.
ایکنا بنابر رسالت رسانه‌ای خود طی هفته وقف که از ۳۱ شهریورماه آغاز شده است، موضوعات مختلفی را در حوزه وقف و موقوفات در گفت‌وگو با اساتید و کارشناسان این حوزه مورد بررسی قرار داده است. «اهمیت وقف‌های علمی در کشور با توجه به نیازهای روز جامعه» نیز چهارمین محوری است که در گفت‌وگو با سیدحسین امیدیانی، عضو هیئت علمی دانشگاه و پژوهشگر حوزه وقف بدان پرداختیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
سیدحسین امیدیانی یکی از عوامل مهم شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی را تجلی روحیه انفاق و فداکاری و نیکوکاری در قالب فرهنگ و سنت وقف دانست و با بیان اینکه این سنت در تمامی ادیان الهی نیز وجود دارد، گفت: سنت وقف در ایران باستان، ادیان یهودی و مسیحی و در میان هندوها و بودائیان وجود داشته و در تمامی ادیان اماکن مذهبی و موقوفات ویژه آن‌ها همراه با مصارفی که باید برای آن‌ها شود، تعریف شده‌اند.
وی افزود: در روزگاران گذشته حمایت از دانشمندان و جویندگان علم و کسانی که در زمینه مسائل علمی در آن روزگار تلاش می‌کردند، اسباب به وجود آمدن مراکز بزرگ علمی از دارالعلم‌ها، بیت‌الحکمه‌ها، بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها را در پوشش نهادهای بزرگ وقفی فراهم می‌کردند. برای مثال اگر نظامیه‌ها را در دوران گذشته در نظر بگیریم، همگی از محل درآمد موقوفات اداره می‌شده است و یا اینکه اگر تأسیسات رصدخانه مراغه را که خواجه نصیر طوسی بنا کرد در نظر بگیریم، این تأسیسات نیز دارای موقوفاتی بوده است. همچنین، شهر دانشگاهی که خواجه رشیدالدین فضل‌الله در تبریز بنا کرد، همگی از محل موقوفات ایجاد شده و شامل خوابگاه‌‌هایی برای دانشجویان و اساتید بود و در زمان خود یکی از مراکز بزرگ علمی جهان بوده است. وقف‌نامه خواجه رشیدالدین فضل‌الله به نام موقوفات ربع رشیدی هم‌اکنون در کتابخانه تبریز موجود است که از افتخارات جامعه ایررانی است که چند صد سال پیش شهرک دانشگاهی داشتند که از محل موقوفات اداره می‌شد.
امیدیانی بیان کرد: امروز در اروپا و آمریکا نیز بسیاری از مراکز علمی و دانشگاهی از محل موقوفات اداره می‌شوند. از این نظر، واقفان و متولیان موقوفات که با ایمان به ماندگاری کار نیک، اقدام به ایجاد مراکزی همگانی برای طالبان علم و دانش کردند، نیازهای پژوهشگران مسلمان را برآورده کردند. در گذشته افرادی که در رشته‌های مختلف به کسب علم می‌پرداختند، محل آموزش، خوابگاه و جیره زندگی خود را از محل موقوفات به دست می‌آوردند.
وقف؛ منبع مستمر مالی مراکز علمی
وی با بیان اینکه دانشمندان ایران‌زمین بدون دارا بودن دغدغه مالی در برهه‌ای از زمان فقط به تحصیل علم مشغول بوده و با دانشمندان دیگر نقاط جهان به داد و ستد علمی می‌پرداختند، گفت: مدارس، کتابخانه‌ها، بیمارستا‌ها و رصدخانه‌هایی در دنیای اسلام وجود داشته و دارند که هزینه‌های آن‌ها از راه وقف تأمین می‌شود. در حقیقت وقف پشتوانه پایان‌ناپذیری بود که می‌توانست مراکز علمی را در هر شرایطی پابرجا نگاه دارد تا موضوع تعلیم و تریت بر روی زمین نماند. در گذشته نهادهایی مانند آموزش و پرورش و وزارت علوم وجود نداشت و طالبان دانش از محل موقوفات و وقفیات به تحصیل علم می‌پرداختند. وقف در طول تاریخ جدای از دولت‌ها، به عنوان یک منبع مستمر مالی مراکز علمی را پشتیبانی کرده است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: اگر به مسئله موقوفات و صدقات جاریه به صورت تحلیلی نگاه کنیم، مشاهده می‌کنیم که ثمرات فراوان فرهنگی، بهداشتی، درمانی و … داشته‌اند و عالمان و دانشمندان بزرگی از رهگذر این موقوفات به مقامات بلند علمی نائل شده و خدمات فراوانی را در پیشرفت و توسعه عالم انجام داده‌اند. امروزه نیز زمینه‌های فراوانی برای وقف اموال وجود دارد. برای مثال وقف در امور بهداشتی، درمانی، تجهیز کتابخانه‌ها، توسعه مساجد، اماکن مذهبی، تأمین فضاهای آموزشی، ایجاد خوابگاه‌های دانشجویی، رسیدگی به معلولان، تأسیس مراکز پژوهشی و علمی و … همگی از فرصت‌هایی هستند که واقفان می‌توانند به آن‌ها پرداخته و اموال خود را در این زمینه‌ها وقف کنند.
وی بیان کرد: امروز وقف می‌تواند به خوبی وارد حوزه دانش‌بنیان‌ها و علوم مختلف شود و ایده‌های مختلفی را در این زمینه اجرایی کند. در حال حاضر بسیاری از نخبگان علمی با ایده‌های نو و تازه در جامعه وجود دارند که حوزه وقف می‌تواند دست ایشان را گرفته و با ارایه امکانات و مکان‌های ویژه به ایشان، زمینه توسعه و تولید علم در کشور را فراهم کرده و از خروج نخبگان از کشور جلوگیری کند. اگر دانشمندان جامعه مشاهده کنند که حوزه وقف از ایشان حمایت می‌کند، حتما در کشور باقی مانده و به تولید و توسعه علمی کشور کمک می‌کنند.
امیدیانی تصریح کرد: گاهی باید در نظر داشته باشیم که دانشمندان مسلمان در روزگاران گذشته تولید علم می‌کردند لذا امروز نیز می‌توان از ظرفیت حوزه‌هایی مانند وقف برای توسعه و تولید علم در کشور استفاده کرد و به جایی رسید که حتی علوم تولید شده در کشور به جهانیان ارائه شود. لذا افق دید جامعه باید به سمت تولید علم حرکت کند تا به دوران شکوفایی تمدن اسلامی بازگردیم. طی سال‌های اخیر در زمینه سلول‌های بنیادین و انرژی هسته‌ای با توجه به امکاناتی که در اختیار دانشمندان قرار گرفت، توسعه فراوانی در این حوزه‌ها در کشور ایجاد شد تا جایی که امروز ایران اسلامی در حوزه‌های اتمی و سلول‌های بنیادین در دنیا حرفهای زیادی برای گفتن دارد.
وقف و توسعه علوم مختلف
وی در ادامه با بیان اینکه حوزه وقف تأثیر فراوانی در توسعه علم و دانش در کشور خواهد داشت، تصریح کرد: البته باید با فضاسازی و تبلیغات مناسب در رسانه‌های مختلف و شبکه‌های اجتماعی، زمینه آشنایی مردم با ایجاد وقف‌های علمی را فراهم کرد تا مردم بیش از پیش در جریان این امر قرار گرفته و نیات خود را به سمت ایجاد وقف‌های علمی سوق دهند.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: ایجاد مراکز پژوهشی و علمی از محل موقوفات تأثیر مهمی در توسعه علمی کشور خواهد داشت. البته در این زمینه دولت نیز نقش خود را تا جایی که بتواند ایفا می‌کند اما خیران نیز باید موقوفات و نیات وقفی خود را به این جهت سوق دهند. بنا به فرموده امام علی(ع) علم، اقتدار است و لذا هر کشوری که از علم بالاتری برخوردار باشد، اقتداری بیشتری خواهد داشت.
امیدیانی تصریح کرد: ایجاد مراکز پژوهشی و علمی یکی از الزامات جامعه است تا دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها بتوانند در این مکان‌ها حضور یافته و دانش خود را به کار گیرند. تولید علم یکی از نتایج استفاده از ظرفیت موقوفات است که به کالاهای صنعتی و صادراتی می‌انجامد. دانشمندان سرمایه کشور هستند و اگر بتوانیم با استفاده از موقوفات زمینه فعالیت ایشان را به خوبی فراهم کرده و امکانات در اختیار ایشان قرار دهیم، به کشور تولیدکننده در علوم مختلف تبدیل خواهیم شد.
توسعه علوم نیازمند سرمایه‌گذاری
این استاد دانشگاه بیان کرد: امروز متأسفانه گاهی زمینه پژوهش آن‌گونه که شایسته علوم روز است، فراهم نیست. لذا پیشرفت و توسعه علم نیازمند سرمایه‌گذاری و وجود دانشمندان است که به توفیق الهی دانشمندان خوبی در کشور ما وجود دارند و سرمایه این موضوع نیز از سوی دولت و نهادهایی مانند وقف به خوبی تأمین خواهد شد. باید زمینه‌ای فراهم شود تا مصرف موقوفات به سمت ایجاد اماکن آموزشی و علمی برود. امروز واقفان و خیران باید از نگاه‌های سنتی به دیدگاه نو رسیده و با درنظر گرفتن نیازهای روز جامعه نسبت به ایجاد موقوفات جدید به ویژه موقوفات علمی تلاش کنند.
امیدیانی اظهار کرد: البته جامعه نیازمند آن است تا در جریان وقف‌های جدید و نیازهای روز جامعه در این حوزه قرار گیرد و نهاد آموزش و پرورش تأثیر بسزایی در این زمینه دارد. آموزش و پرورش می‌تواند در زمینه انتقال فرهنگ وقف به دانش‌آموزان و جامعه نقش بسزایی داشته باشد. سازمان اوقاف و امور خیریه و آموزش و پرورش می‌توانند با نوعی ارتباط و تعامل فرهنگی، زمینه را برای آگاه‌سازی جامعه در حوزه وقف فراهم کنند. بخش مهمی از منابع آموزش و پرورش می‌تواند از طریق جذب کمک‌های مردمی در قالب وقف تأمین شود.
وی در پایان سخنان خود با بیان اینکه سنت حسنه وقف سرمایه گرانبهایی است که به صورت بالقوه ظرفیت‌های بسیار بالایی را برای حل مشکلات اقتصادی، فرهنگی و آموزشی کشور دارد، گفت: وقف ظرفیتی است که باید معرفی و شناخته شود و متناسب با نیازهای امروز در جهت توسعه علمی، فرهنگی و اجتماعی جامعه به کار رود.
گفت‌وگو از مجتبی افشار
انتهای پیام
منبع
