کشت صیفی‌جات در اشکاوند اصفهان با آب چاه‌هایی که از پساب تغذیه می شوند

خشکی زاینده رود و نبود منبع کافی برای تغذیه آب‌های زیرزمینی موجب افت سطح آب‌های زیرزمینی و خشکی برخی چاه‌ها در اصفهان شده است و به گفته کارشناسان منابع آب زیرزمینی، خشکی زاینده رود و جریان پساب در این رود در برخی مناطق از جمله شرق اصفهان، موجب نفوذ پساب به چاه‌ها می‌شود و استفاده از آب این قبیل چاه‌ها برای آبیاری صیفی‌جات می‌تواند تهدید علیه بهداشت عمومی باشد و باید توسط نهادهای ذی ربط بررسی و نظارت شود.

ناصر حاجیان روز یکشنبه در گفت و گو با ایرنا افزود: تمامی چاه‌هایی منطقه اشکاوند چاه‌های حریمی و حتی در عرصه رود هستند و در شرایطی که رودخانه با خشکی مواجه است، آنچه این چاه‌ها را تغذیه می‌کند، پساب تصفیه خانه جنوب است که به لایه‌های زمین نفوذ پیدا می کند.

وی اضافه کرد: کشاورزان از طریق آب همین چاه‌ها دراین محدوده صیفی‌جات و سبزیجاتی که خام مصرف می‌شوند کشت می‌کنند این در حالی است که جنس خاک در این منطقه به گونه‌ای است که به راحتی پساب از لایه‌های خاک(لایه شنی و ماسه‌ای )عبور و امکان تصفیه از طریق لایه‌های خاک را ندارد.

این کارشناس هیدرولوژی گفت: برخی ادعا می ‌کنند، پساب توسط لایه‌های خاک تصفیه می‌شود اما مطابق تخصص ما، آلودگی‌های میکروبی پساب توسط لایه‌های شنی و ماسه‌های که به راحتی آب از بین ذرات آن نفوذ پیدا می کند، از بین نمی رود.

وی با بیان اینکه چاه‌های این منطقه حریمی و با عمق کم هستند، افزود: حدود ۲۰ تا ۳۰ هزار هکتار کشت کشاورزان شامل گوجه، خیار، کاهو، سبزی، برنج و ذرت در این منطقه در جانب شرق پل چوم یا به عبارتی شمال و جنوب بستر رودخانه زاینده رود وابسته به چاه‌هایی است که مشخصا در شرایط خشکی زاینده رود از پساب تصفیه خانه جنوب آب می‌گیرند.

حاجیان گفت: پساب تصفیه خانه جنوب گریدD دارد و کشاورزان اجازه برداشت مستقیم برای آبیاری ندارند گرچه شبانه این اقدام توسط برخی کشاورزان انجام می‌شود اما آنچه شرایط را تا حدی پیچیده کرده، برداشت از چاه‌هایی است که با پساب تغذیه می شوند.

وی افزود: این موضوع باید به دقت بررسی شود چراکه تا پیش از سد آبشار در محدوده اصفهان چاه‌ها آب چندانی ندارند و یا خشک هستند اما از سد آبشار تا سد مروان که پساب تصفیه خانه جنوب به بستر زاینده رود رها می ‌شود، چاه‌ها مشروب هستند.

وی اضافه کرد: پس از سد مروان تا ورزنه که آب رودخانه و پساب جریان ندارد، چاه‌ها و زمین‌های کشاورزی هم خشک هستند.

به گفته جاجیان پساب تصفیه خانه جنوب وقتی به بستر زاینده رود می ریزد، ۳۰ کیلومتر پایین تر به سد مروان می رسد و در تمامی این مسافت، کشت صیفی‌جات نگران‌کننده است.

وی افزود: حجم این پساب در سال، ۶۰ تا ۷۰ میلیون مترمکعب است و دبی آن حدود ۲ هزار لیتر تا ۳ هزار لیتر در ثانیه است که به بستر زاینده رود می ریزد.

در این پیوند کارشناس سازمان حفاظت محیط زیست به ایرنا گفت: کارشناسان به صورت دوره ای خروجی پساب تصفیه خانه جنوب اصفهان را پایش و نمونه برداری می کنند و کیفت آن بررسی می شود.

شیران افزود: شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان ملزم شده است که با آزمایشگاه معتمد استان قرارداد ببندد و پساب خروجی تصفیه خانه را به صورت فصلی آزمایش کند و نتایج را در قالب خود اظهاری به اداره کل حفاظت محیط زیست ارائه کند.

وی گفت: در سال گذشته ۸۵ درصد از نمونه برداری های صورت گرفته از خروجی پساب این تصفیه خانه، استاندارد لازم جهت تخلیه به منابع آب سطحی را دارا بوده است؛ ولی مشکل متغییر بودن کیفیت خروجی پساب به لحاظ پارامترهای میکروبی(کلیفرم) است که در برخی موارد، نتیجه نمونه برداری ها فاقد استانداردهای لازم بوده است.

کلیفرم‌ها، شاخص میکروبی برای نشان دادن آلودگی مدفوعی در نمونه های آب هستند.

شیران افزود: با توجه به این شرایط، مکاتبات لازم با شرکت آب و فاضلاب استان انجام و از آنها خواسته شده است که سیستم تصفیه خانه را اصلاح کنند و فرایند گندزدایی به صورت مستمر و مناسب انجام شود.

به گفته وی حد استاندارد کلیفرم توتال(کلیفرم‌های مدفوعی و غیر مدفوعی) عدد ۱۰۰۰ MPN به ۱۰۰ است و فکال کلیفرم( کلیفرم های مدفوعی) ۴۰۰ MPN به ۱۰۰ است.

شیران افزود: طبق قوانین موجود و مصوبات هیات وزیران، اظهار نظر در رابطه با کشت محصولات مثمر با پساب در حیطه وظایف مرکز بهداشت استان و سازمان جهاد شاورزی است و ما نمی توانیم اظهار نظری در این رابطه داشته باشیم.

وی تاکید کرد: استانداردهای ما، استانداردهای اولیه در راستای حفاظت از منابع آب و خاک است و استانداردهای ثانویه چیزی است که مرکز بهداشت استان با توجه به اهمیت سلامت محصولات کشاورزی و همچنین مصوبات کارگروه امنیت غذایی که در کشور برگزار می شود، برای آبیاری محصولات کشاورزی تایید و ابلاغ می کند.

مدیر بهداشت محیط مرکز بهداشت استان اصفهان نیز با بیان اینکه پساب تصفیه خانه جنوب دارای گرید D و نامناسب برای آبیاری زمین‌های کشاورزی است، گفت: با توجه به استاندارد ابلاغی وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۲ و جلسات منظم و مکرر برگزار شده با دستگاه های ذیربط مقرر شده که مجوز کشت تعداد محدودی از انواع محصولات بصورت بذری و کنترل شده صادر شود که زیرساخت آن در حال تهیه و ابلاغ است.

سید مهدی میرجهانیان افزود: همچنین مقرر شده تا شرکت آب و فاضلاب کیفیت پساب خروجی این تصفیه خانه ها را در حد گرید C و D منطبق با موارد مندرج در استاندارد ابلاغی وزارت بهداشت بصورت پایدار تامین کند و چنانچه کشاورزان از پساب مورد اشاره جهت کشت محصولات مثمر استفاده کنند تصفیه تکمیلی بعهده خود کشاورز است.

وی تاکید کرد: لازم به ذکر است استانداردهای سازمان حفاظت محیط زیست نیز در راستای حفاظت کیفی منابع آب و خاک توسط عوامل آن سازمان برای بررسی کیفیت پساب خروجی این تصفیه خانه ها مد نظر قرار می گیرد.

به گزارش ایرنا، استفاده از پساب تصفیه‌خانه‌ها برای تولید محصولات کشاورزی غیرقانونی است و ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی، استفاده از پساب فاضلاب انسانی برای گیاهان مثمر را ممنوع و تنها برای گیاهان غیرمثمر مجاز دانسته است.