مناره گلپایگان، یادگار دوران سلجوقی + فیلم

کارشناس میراث فرهنگی درخصوص مشخصات این مناره در گفت‌وگو با ایرنا، گفت: این مناره که به نام فانوس صحرا یا فانوس جاده ابریشم نیز مشهور است، بر روی یک پایه هشت ضلعی استوار شده و دارای دو درب ورودی در دو ضلع شمالی و جنوبی است.

میثم فراست افزود: این درها به ۲ پلکان ۶۴ پله ای راه دارد، به طوری که هیچ گونه ارتباطی بین این ۲ قسمت به چشم نمی خورد. طرز قرارگرفتن پلکان های دوگانه به شیوه مارپیچی و به صورت موازی است که با احتساب ارتفاع و فاصله آن، متناسب برای صعود یک فرد با قامت متوسط است.

فراست افزود: به نظر می رسد در زمان قدیم از یکی آنها برای بالا رفتن و از دیگری برای پایین آمدن استفاده می شده است.

وی در ادامه بیان کرد: هر یک از اضلاع پایه مناره دارای تزئینات آجری زیبا و طاق نمایی بلند است و نیم ستون هایی در مرز هر یک از اضلاع با آجر تراشیده شده است. در بالای درب ورودی نیز طاقی با اشکال آجری تراش خورده به چشم می خورد و در اِنتهای پایه کتیبه ای آجری نوشته ای به خط کوفی شامل آیه ۵۳ سوره زمر است ، حکاکی شده است.

کارشناس میراث فرهنگی درخصوص دیگر مشخصات این مناره گفت: از بالای پایه چند ضلعی، مناره به صورت مدور ادامه پیدا می کند و بدنه آن با تزیینات آجرکاری ساده ای با نقوش هندسی آراسته شده است. در انتهای مناره نیز چندین پنجره تعبیه شده و کلافی چوبی دور تا دور آن به چشم می خورد.

شرافت ادامه داد: با توجه به بررسی های ظاهری انجام شده و نظرخواهی از کارشناسان مربوط، احتمال داده می شود برای ساخت مناره ابتدا چاهی به قطر ساروج میانی در خاک بکر و سفت تپه ایجاد شده و سپس از کف چاه شروع به ساختن ستون ساروجی شده است، پایه هایی هم در اطراف این ستون ساروجی ایجاد شده که از چهار جانب ستون را حمایت می کند. این پایه ها احتمالا به صورت نیم هلال و شکل کلی شبیه یک میخ با چهار پره محافظ در اطراف آن هستند.

وی گفت: تنها عاملی که می تواند به مناره آسیب بزند، اشباع شدن خاک اطراف مناره از آب است که باعث شُل شدن ریشه میخی شکل آن می شود، که طراح باهوش برای پیشگیری از این موضوع آن را بر روی یک تپه بنا کرده است.
در غیر این صورت مناره در طول سالهای طولانی گذشته با وجود زمین لرزه ها و طوفان هایی که در گلپایگان اتفاق افتاده، حداقل دچار یک ترک می شد. ولی این سازه در مقابل لرزش های مختلف مقاوم بوده است.

فراست درباره تغییراتی که در این بنا در گذر زمان ایجاد شده است بیان کرد: با توجه به نظر خواهی و پژوهش از کارشناسان مربوطه و بررسی معماری و ساخت بناهای دوره های سلجوقی و صفویه، احتمال داده می شود قسمت تاج و انتهای مناره در دوره سلجوقی، به عنوان جایگاهی برای دیدبانی و راهنما استفاده می شده و در دوران صفوی پنجره و جایگاه مربوطه مسدود شده و با کاشیکاری های زیبا پوشانده شده باشد.

به گزارش ایرنا، مناره گلپایگان در تاریخ ۲۸ خرداد ۱۳۱۵، با شماره ۲۵۰ جزو آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.