چگونه از بروز «سکته مغزی» در امان باشیم؟

به گزارش ایرنا، هرسال عده‌ی زیادی جان خود را به دلیل سکته مغزی از دست می‌دهند، همچنین افراد بسیاری نیز در اثر این عارضه دچار ناتوانی‌هایی می‌شوند که تا پایان عمر همراه آن‌ها است.‌ همه‌ این‌ها در حالی است که به گفته‌ سازمان جهانی سکته مغزی ([۱]WSO) تقریبا می‌توان از بروز تمامی سکته‌ها جلوگیری نمود. به دلیل افزایش مرگ و میر و ناتوانی‌های ناشی از سکته مغزی، ۲۹ اکتبر که مصادف است با ۸ آبان ماه ۱۴۰۳، روز جهانی سکته مغزی نام‌گذاری شده است. این روز فرصت مناسبی برای شناخت بیشتر این عارضه و آگاهی از روش‌های پیشگیری از بروز آن است.

سکته مغزی هنگامی رخ می دهد که مغز در نتیجه نقص خون رسانی یا پاره شدن یک رگ یعنی خونریزی مغزی، آسیب ببیند. بعضی از سکته های مغزی با از دست رفتن ناگهانی هشیاری باعث حالت اغما می شوند. این نوع سکته های مغزی معمولاً از خونریزی وسیع مغزی ناشی می شوند و آنقدر خاص هستند که در یونان باستان آن را آپوپلکسی می نامیدند، که نام قدیمی سکته مغزی است. نام قدیمی دیگری که سکته مغزی به آن نامیده می شد «حادثه مغزی-عروقی» بود. سکته مغزی مطمئناً نوعی حادثه نیست و اغلب نتیجه سالها سایش و فرسایش و “رسوب گرفتن” رگهای خونرسان مغز است.با این حال، از حروف اختصاری “CVA”یا حادثه مغزی-عروقی هنوز استفاده می شود.

سکته مغزی سومین علت شایع مرگ و یکی از اصلی ترین دلایل ناتوانی های شدید است. در دهه ۱۹۹۰، سکته مغزی در اولویت های درمانی دولت ها قرار گرفت، اما در اواخر این دهه، سکته مغزی در فهرست اولویت ها یک پله سقوط کرد یعنی بعد از بیماری های قلبی، سرطان و سلامت روانی قرار گرفت. با این حال، دهه اخیر شاهد انفجاری در علاقه به خدمات و تحقیقات پیرامون سکته مغزی بود. در حال حاضر، آگاهی پزشکان بیشتر شده است و می دانند که برای پیشگیری از سکته مغزی کارهای زیادی می توان انجام داد، می توان خود سکته مغزی را درمان کرد و با برنامه های توان بخشی منظم عواقب سکته مغزی را بهبود بخشید.

بسیاری از افراد سکته مغزی را با حمله قلبی اشتباه می گیرند. شباهت هایی نیز وجود دارند، حملات قلبی از مسدود شدن رگ های قلب و سکته های مغزی از مشکلات رگ های خونرسان مغز ناشی می شوند. با این حال، حملات قلبی معمولاً با درد ناگهانی قفسه سینه و بازو (همراه با ضعف، هراس ناگهانی و دل به هم خوردگی) همراه هستند، در حالی که سکته مغزی معمولاً دردی ندارد و با ترکیبی از علائم از جمله از دست رفتن توان حرکت و مشکلات گفتاری، بینایی، و یا تعادلی همراه است.

اخیراً گروهی از متخصصان این زمینه پیشنهاد کرده اند که نام سکته مغزی به “حمله مغزی” تغییر کند تا مردم و متخصصان آگاه تر شوند که مغز هم به اندازه قلب اهمیت دارد.

سکته مغزی چیست ؟

مغز حرکات بدن ما را کنترل و اطلاعات دنیای خارج را پردازش می کند و امکان برقراری ارتباط با دیگران را برای ما فراهم می سازد. سکته مغزی هنگامی رخ می دهد که کار قسمتی از مغز، به دلیل مشکلات خونرسانی، متوقف می شود. این امر به علائم شناخته شده سکته، مانند ضعف ناگهانی دست و پا در یک طرف بدن، منجر می شود.

مغز یکی از ضعیف ترین قسمت های بدن است و به طرز غم انگیزی، حتی مدت کوتاهی عدم خونرسانی به آن می تواند فاجعه بار باشد. برای مثال، گرچه یک انگشت یا حتی خود پا را ممکن است بعد از ساعت ها نرسیدن خون با موفقیت حفظ کرد، مغز بعد از چند دقیقه نرسیدن خون آسیب می بیند. علائم سکته مغزی معمولاً خیلی سریع بروز می کنند و ممکن است خیلی شدید باشند.

چه کسانی بیشتر در معرض سکته مغزی قرار می‌گیرند؟

امروزه با توجه به دغدغه‌ها و مشکلاتی که برای اکثر افراد در جامعه‌های مختلف به وجود آمده است که می‌توان دلایل آن را عمدتاً زندگی ماشینی دانست، سکته مغزی نه تنها برای افراد مسن و سالخورده که برای جوانان نیز ممکن است اتفاق بیفتد. افرادی با بیماری‌های فشار خون بالا، وزن خیلی زیاد، بیماری‌های قلبی و عروقی و افرادی که سابقه لخته شدن خون و سکته‌های دیگر را نیز داشته اند، باید نسبت به علائم سکته مغزی بسیار هوشیار بوده و هیچ نشانه‌ای را دست کم نگیرند.

سن سکته مغزی در ایران ۱۰ سال کمتر از دنیا

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی متوسط سن سکته مغزی در دنیا را حدود ۷۵ تا ۸۰ سال و متوسط سن بروز سکته در کشور را حدود ۶۵ تا ۷۰ سال عنوان کرد و گفت: دو مطالعات بزرگ برای شیوع و بروز، همچنین بررسی مرگ و میر بیماران سکته مغزی صورت گرفته است که نشان می‌دهد سن سکته مغزی در کشورمان از متوسط جهانی حدود ۱۰ سال جوان‌تر است همچنین شیوع و بروز سکته مغزی در ایران حدود ۱.۵ برابر متوسط جهانی است که این موضوع نیز در نوع خود مهم است.

احسان شریفی پور با تاکید بر اینکه سکته مغزی در زمان طلایی ابتدایی قابل درمان است، افزود: یک زمان طلایی برای درمان سکته مغزی وجود دارد که تا ٦ ساعت بعد سکته است و هر لحظه زودتر رسیدن به درمان حیاتی منجر به نجات جان فردو رهایی از ناتوانی شأن خواهد شد. اگر فرد سکته کرده، در ۴ و نیم ساعت اول علائم خود به بیمارستان‌های منتخب برسد، با دریافت داروی حل کننده «لختک» در شرایط خاص، می‌تواند از ناتوانی رها شود همچنین در ۶ ساعت و ۲۴ ساعت اول نیز با استفاده از روش‌های نوین آنژیوگرافی می‌توان لخته را به صورت کامل از عروق مغزی خارج و زمینه بهبود سلامتی فرد را ایجاد کرد.

شریفی پور تصریح کرد: هر ثانیه از سکته مغزی که می‌گذرد، بطور متوسط ٣٦ هزار نورون مغزی بصورت برگشت ناپذیری از بین می‌روند لذا جا دارد سریع و دقیق درمان سکته مغزی انجام شود.

این متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب افزود: با توجه به وضعیت بروز و میانگین سکته مغزی در ایران، ریسک‌فاکتورها می‌بایست به طور جدی در کانون توجه قرار گیرند تا میزان بروز سکته مغزی در کشور کاهش یابد. توجه به عوامل خطر، کاهش سکته مغزی به عزم ملی و هماهنگی ارگان‌های مختلف نیاز دارد.

شریفی‌پور درباره افزایش سن و احتمال سکته مغزی توضیح داد: پس از ۵۰ سالگی، سکته مغزی به ازای هر دهه ۲ برابر افزایش می‌یابد و اصولاً برای افراد بالای ۵۰ سال است. هنگامی که از سکته مغزی بزرگسالان سخن می‌گوئیم، منظور افراد ۱۸ سال تا یک فرد صد و چند ساله است که در گزارش‌های مربوط به سکته مغزی ثبت شده است. بررسی نتایج مقابله‌ای پیک سنی سکته مغزی در دنیا و ایران مهم است؛ چرا که متوسط سنی پیک سکته مغزی در دنیا ۷۵ تا ۸۰ و پیک سنی سکته مغزی در کشور ما نیز ۶۵ تا ۷۰ سال است.

وی ادامه داد: در یک ماه اول پس از سکته مغزی، حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد مرگ‌ومیر داریم؛ یعنی از هر پنج نفری که سکته می‌کنند متأسفانه یک نفر جان خود را از دست می‌دهد.

نشانه‌ها و علائم سکته مغزی چیست؟

این که دقیقاً از چه زمانی علائم سکته مغزی در فرد ظهور پیدا می‌کنند دارای اهمیت فراوانی است. چرا که خیلی از درمان‌های مربوط به این بیماری، وقتی مؤثر خواهد بود که بلافاصله بعد از ظاهر شدن سکته در فرد بیمار انجام شود. خیلی از مواقع بی تأثیر بودن خیلی از روش‌های درمانی، ناشی از به موقع نبودن آن‌ها است. بنابراین باید این علائم را بلافاصله تشخیص داد و به صورت اورژانسی به پزشک مراجعه کرد.

اختلال در شنوایی و یا گفتار: یکی از اولین و رایج‌ترین علائم مربوط به سکته مغزی، اختلالات و مشکلاتی است که فرد در یک لحظه در شنیدار و گفتار به آن‌ها دچار می‌شود. ادای کلمات گنگ و بی معنی و گیجی و عدم شنیدار صحیح و دقیق همگی از دسته این نشانه‌ها هستند.

فلج شدن قسمتی از ماهیچه‌های بدن و یا صورت: فلجی موضعی، یکی از معمول‌ترین علائم سکته مغزی است که در آن قسمتی از بدن و یا صورت به خصوص در ناحیه لب‌ها و دهان، دچار بی حسی کامل و فلج شدن می‌شود. اگر توانایی تکان دادن دست‌های خود را نداشتید و آن‌ها را به سمت بالا برده و یکی از آن‌ها به سمت پایین افتاد، باید به سکته مغزی مشکوک شوید.

اختلال در بینایی: گاهی اوقات در یک لحظه یکی از چشم‌ها و یا هر دو، دارای تاری در دید و یا نابینایی‌ می‌شوند. این نیز می‌تواند یکی از نشانه‌ها و علائم سکته مغزی باشد که باید خیلی سریع به پزشک مراجعه شود.

اختلال در راه رفتن و عدم تعادل: گاهی اوقات در اثر رخداد سکته مغزی، عدم تعادل در راه رفتن برای فرد به وجود می‌آید. این عدم تعادل یا ناشی از لمس شدن و بی حس شدن ماهیچه‌های پاها بوده و یا به دلیل سرگیجی فراوان است. این علامت یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین علائم سکته مغزی بوده و باید نسبت به آن بسیار هوشیار باشید.

سردردهای شدید و ناگهانی: اگر در مدت زمان کوتاهی یک سر درد بسیار شدید به سراغ فرد آمد، یکی از مواردی که باید به آن مشکوک شد، سکته مغزی است.

پیشگیری از سکته مغزی

از آنجایی که سکته های مغزی از جمله دلایل اصلی مرگ و میر هستند و روزانه افراد زیادی در سرتاسر دنیا به دلیل این حملات دچار مشکلات شدید شده و در نهایت جان خود را از دست می دهند، لازم است در این خصوص اقدامات پیشگیرانه ای انجام شود.

از جمله اقدامات پیشگیرانه ای که می توانید در خصوص کاهش خطر حمله ها و سکته های مغزی انجام دهید، می توانیم به اقداماتی نظیر ورزش کردن، کنترل فشار خون، کاهش کلسترول بد، دوری از تنش و استرس، داشتن رژیم غذایی مناسب، دوری از دخانیات و … اشاره کنیم. فراموش نکنید، رعایت هر یک از موارد ذکر شده می تواند از شما در برابر بسیاری بیماری های دیگر نیز محافظت کند. پس کار شما می تواند ارزشی چندین برابر چیزی که تصور می کنید، داشته باشد.

کاهش کلسترول بالا

یکی از عوامل موثر در ابتلا افراد به بیماری عروق مغزی و قلبی، کلسترول بالا می باشد. به همین سبب توصیه می شود، با رعایت اصول لازم برای کاهش و کنترل کلسترول بد اقدام کنید. برای این کار می توانید غذاهای حاوی کلسترول بالا را از رژیم غذایی خود حذف کرده و یا با ورزش کردن میزان کلسترول خون تان را کنترل نمایید.

در این خصوص توصیه می شود، در مورد مصرف روغن و چربی های ناسالم تجدید نظر کنید و حتما مواد غذایی با کلسترول پایین را برای مصرف خانواده انتخاب کنید. به ویژه اگر فرد میانسال یا مسن در خانواده تان دارید، لزوم انجام این کار دو چندان می شود.

فشار خون تان را مدیریت کنید

افزایش فشار خون و حتی قند خون یکی دیگر از عوامل بسیار مهم بروز سکته های مغزی می باشد. کنترل فشار خون به عوامل مختلفی از جمله تغذیه سالم، ورزش کردن و دوری از استرس و تنش بستگی دارد. البته ذکر این نکته ضروری است که بدانیم فشار خون بالا خود یک بیماری محسوب شده و به تنهایی می تواند آسیب های بسیاری برای شما داشته باشد. حال اگر در کنار فشار خون بالا، به بیماری های قلبی و سکته های مغزی نیز دچار شده اید، می بایست در این مورد حساسیت بیشتری به خرج داده و هر چه زودتر برای پیشگیری از سکته مغزی و کاهش فشار خون اقدام نمایید.

از فضاهای استرس زا و پر تنش دوری کنید

استرس و تنش و هیجانات ناگهانی می تواند خطر حملات و سکته های مغزی را چند برابر کند. برخی افراد در اثر وجود تنش های جدی دچار حملات ناگهانی شده و سکته مغزی کرده اند. همچنین باید به این موضوع اشاره کنیم که استرس خود می تواند سبب بروز مشکلات دیگری در کنترل فشار خون و قند خون و … شود.

لذا تاکید می شود که افرادی که در سنین بالا قرار داشته و سابقه بیماری هایی نظیر فشار خون، بیماری های قلبی، دیابت، سکته مغزی و … دارند، تا حد امکان از قرار گرفتن در محیط های پرتنش و استرس زا خودداری کرده و با این کار پیشگیری از سکته مغزی را سرلوحه کار خود قرار دهند.

فعالیت بدنی را جدی بگیرید

ورزش کردن دوای بسیاری از دردهاست. اگر به طور مستمر ورزش کنید و فعالیت بدنی داشته باشید، به راحتی می توانید فرایند پیشگیری از سکته مغزی را طی کنید. البته باید توجه داشت که ورزش کردن در سنین بالا می بایست کنترل شده و به صورت مستمر انجام شود.

در صورتی که مبتلا به بیماری خاصی هستید، حتما در خصوص ورزش هایی که انجام می دهید با پزشک معالج خود مشورت نمایید. اما شما در سنین جوانی و میانسالی می توانید با ورزش های مداوم و حتی با پیاده روی روزانه، تا حد زیادی از ابتلا به بیماری های مختلف از جمله سکته مغزی در کهنسالی پیشگیری نمایید.

سیگار کشیدن ممنوع

استعمال دخانیات و حتی قرار گرفتن در معرض دود سیگار و قلیان برای اطرافیان می تواند خطر ابتلا به بیماری های مختلف از جمله سکته های مغزی را تا حد زیادی افزایش دهد. لذا انتظار می رود، افراد برای حفظ سلامت خود و خانواده و به ویژه در سنین بالا، اقدام به ترک سیگار، قلیان، الکل و …. بکنند. بروز سکته های قلبی و مغزی تنها بخش اندکی از عوارض استعمال سیگار و دخانیات است.

رژیم غذایی را تصحیح کنید

شما با داشتن یک رژیم غذایی سالم در تمام سنین و مخصوصا در سنین میانسالی و کهنسالی می توانید به طور غیر مستقیم از بروز برخی دلایل ابتلا به سکته های مغزی نیز پیشگیری کنید. اگر یک رژیم غذایی مناسب داشته باشید، خطر ابتلا به دیابت، فشار خون بالا، افزایش کلسترول و …. کاهش پیدا کرده و در نتیجه با این کار به پیشگیری از سکته مغزی نیز کمک می کنید. پس با افزایش سن سعی کنید یک برنامه غذایی و رژیم مناسب را طبق توصیه پزشک متخصص در نظر گرفته و آن را رعایت کنید.