مروری بر کاخ‌ها و باغ‌های ییلاقی شاه عباس یکم در مازندران

به گزارش ایرنا، انتشارات جُستارنامه فرهنگ و هنر اسلامی چندی پیش کتابی با نام «کاخ‌ها و باغ‌های ییلاقی شاه عباس یکم در مازندران» منتشر کرد که حاصل پژوهش میدانی و کتابخانه‌ای محمود دهقانی پژوهشگر کازرونی و دانش‌آموخته رشته معماری دانشگاه تکنولوژی سیدنی است.

در این کتاب ۲۸۰ صفحه‌ای با تکیه بر اسناد تاریخی و داده‌های ثبت شده در کتاب‌ها و همچنین بازدید و پژوهش‌های میدانی مؤلف، نکاتی درباره زیرساخت‌هایی که با نگاه ویژه شاه عباس یکم به مازندران در این استان ایجاد شدند داده‌هایی ارائه شده است.

نویسنده این کتاب با بیان این‌که کتاب را با کنکاش در کتابخانه‌ها، نوشتار و پژوهش‌های عینی خود نوشته است، گفت: با توجه به این‌که مادر شاه عباس یکم از مرعشی‌های مازندران بود، این شاه در دوران حکمرانی‌اش بر ایران برای مازندران سنگ تمام گذاشت. مازندران در روزگار پنجمین شاه صفوی پایگاه اقتصادی و صادرکننده تولیدات این استان از جمله ابریشم به اروپا بود.

محمود دهقانی افزود: شاه عباس یکم با برپایی ۲ شهرِ فرح آباد و بهشهر علاوه بر رونق بازرگانی ابریشم و صادر کردن تولیداتِ ایران به لهستان و سایر کشورهای اروپا، ساختمان‌ها و باغ‌ها و زیرساخت‌هایی هم در این منطقه ایجاد کرد که به پیشرفتِ شهرسازی منجر شد. تا جایی که شیوه معماری و سامانه فاضلابِ بهشهر زبانزد مردم و جهانگردان شده بود.

بخش نخست این کتاب دربرگیرنده برجامانده‌های معماری روزگار صفوی در فرح‌آباد یا همان شهر قدیمی طاهان است که شامل جاده‌ها، پل رودخانه تجن، مسجد شاه عباس، کاخ جهان‌نما و آثار باقیمانده گرمابه‌ها می‌شود. همچنین درباره چپاول کاخ جهان‌نما توسط یاغیان استین کورازین افسر قزاق نکاتی ارائه شد و پس از آن سرنوشت فرح‌آباد پس از روزگار صفوی بیان شده است.

وی خاطرنشان کرد: در بخش دوم به بهشهر یا اشرف پرداخته می‌شود. از دیوانخانه یا چهل‌ستون که با دگرگونی، اکنون دفتر شهرداری بهشهر شده، کاخ صاحب‌الزمان(عج)، کاخ‌های باغ خلوت و باغ شمال، کاخ صفی‌آباد، کاخ چشمه و باغ‌های صفوی بهشهر پرداخته می‌شود.

نویسنده کتاب «کاخ‌ها و باغ‌های ییلاقی شاه عباس یکم در مازندران» گفت: بخش سوم این کتاب درباره مجموعه تاریخی عباس‌آباد بهشهر است که شامل چهارطاقی، برج‌ها، باقیمانده گرمابه، سد عباس‌آباد و گل‌باغ مطالبی در آن ارائه شده است.

دهقانی با بیان این‌که هر پژوهشی باید طبق واقعیات تاریخی در روزگار حال ارائه شود، اظهار کرد: در کتاب‌های پژوهشی همواره از به کار بردن متون سنگین پرهیز می‌کنم. چون دانشجو و مخاطب باید از کتاب چیزی یاد بگیرد و محتوا را به راحتی درک کند. کتاب باید متنوع باشد و پیچیده و خسته کننده نباشد.

وی با اشاره به وجود بناهای تاریخی ادوار مختلف به ویژه دوره صفویه در مازندران و شرایط اقلیمی این استان که آسیب‌پذیری این بناها را تسریع می‌کند، تصریح کرد: وزارت میراث فرهنگی باید آستین بالا بزند و به نوآبادی و بازسازی علمی برجامانده های تاریخی مازندران بپردازد. این وزارتخانه به دلیل بارندگی و رطوبت بالای مازندران باید در این استان بیشتر از ساختمان‌های دیگر از ساختمان‌های کهن نگهداری کند.

به گزارش ایرنا، محمود دهقانی متولد ۱۳۳۶ اهل کازرون پس از تحصیلات ابتدایی در این شهر، زمانی که هنوز کشور امارات تشکیل نشده بود عازم دوبی شد و در مدرسه ایرانی دوبی تحصیل را تا دیپلم ادامه داد. همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی به ایران بازگشت و فعالیتش را در رادیو گرگان آغاز کرد. سپس برای ادامه تحصیل به اسپانیا رفت. او در دانشگاه‌های مادرید اسپانیا و سیدنی استرالیا به تحصیل ادامه داد و در نهایت نیز در رشته معماری از دانشگاه تکنولوژی سیدنی فارغ‌التحصیل شد. دهقانی برای پژوهش‌های مرتبط با این کتاب چند سفر به ایران و مازندران داشت و در یکی از سفرها نیز با زنده‌یاد دکتر منوچهر ستوده پدر جغرافیای تاریخی ایران دیدار کرد.