«شیرین گیان»؛ روایت مستندی از یک تاریخ ۵۳ ساله

کیوان مهرگان مستندساز کرمانشاهی است که در مستند سازی از «قاب ها» گرفته تا «بازگشت به آینده» که در حال ساخت است عمده تمرکزش را روی تاریخ معاصر ایران گذاشته است.

عدد کارهای او طی سالهای فعالیت بالغ بر ۵۰ مستند کوتاه و بلند است که گاها برخی از آنها مثل «قاب ها» و «سیاوش در آتش» به جشنواره های بین المللی راه پیدا کرده و «سرپتی ها»یش هم نامزد بهترین مستند جشن حافظ شد.

اما آنچه باعث شد تا درباره مهرگان بنویسم کار جدیدی است که او را بار دیگر به شهر و دیارش کرمانشاه عزیز پیوند میدهد. هرچند پیشتر او با مجموعه «سرپتی‌ها» روایت جالبی از تاریخ مشروطه در کرمانشاه را ارائه داد که با استقبال خوب مخاطبان بسیاری در سراسر کشور مواجه شد.

گویی او به خودش قول داده که هرچند سال یکبار بنابه دینی که به آب و خاک اجدادی اش دارد موضوعی گمشده در کرمانشاه را بهانه ساخت مستند کند. از همین رو این بار تاریخ را با روایتی هنرمندانه به تصویر کشید و قصه شیرین بهانه ای شد تا او فرهادوار تن به روایتی جدید از ماندگارترین اثر موسیقیایی این خطه بدهد و چنین شد که رمزگشایی از ترانه محبوب «شیرین گیان» او را به یک پژوهش گسترده میدانی فراخواند تا به بیان تاریخچه، مفاهیم و تاثیرگذاری این ترانه فاخر بر فرهنگ و موسیقی ایران بپردازد.

مهرگان در پاسخ به این پرسش که چه چیز این ترانه برایت جذاب بود که مستندش را بسازی، گفت: اگر نیک نگاه کنیم مردم کرمانشاه در طول قرون گذشته از آتش عشق فرهاد به شیرین در سینه شان مراقبت کرده اند. مردم در یک حرکت جمعی نگذاشته اند که خون همشهری عاشقشان فرهاد پایمال شود و هرچه نماد بوده را به نام فرهاد و به یاد شیرین گره زده اند. از تیسفون تا بیستون هرچه نماد هست متعلق به عشق فرهاد به شیرین است.

آنها هر روایتی که لازم بوده ساخته اند تا از این عشق مقدس مراقبت کنند. ترانه «شیرین گیان» هم یکی از تلاش های دیگر مردم کرمانشاه برای مراقبت از این عشق است و همین موضوع پتانسیل این را داشت که از دل آن یک مستند درآید.

اگر دقت کنید ساخت همین مستند هم در ادامه تلاش های هزاران ساله مردم برای حفاظت از عشق فرهاد به شیرین است. در کرمانشاه هرجا پای فرهاد و شیرین وسط باشد مردم در حفظ این عشق پیشگامند. زیرا همه کودکان کرمانشاهی با این افسانه متولد و با این افسانه بزرگ می شوند.

وی افزود: البته موسیقیدانان دیگری هم ترانه هایی با مضمون شیرین و فرهاد ساخته اند اما هیچکدام قدرت ترانه «شیرین گیان» را نداشته است.

مهرگان برای ارائه مستند «شیرین گیان» پس از گذشت ۵۳ سال از ساخت این آهنگ، شمال و پایتخت و کرمانشاه را به هم دوخت تا داستان این ترانه زیبا را به بهترین شکل روایت کند.

او در این اثر بیش از ۲۱ نفر از موسیقیدانان، نوازندگان، شاعران و منتقدان هنری را گرد هم آورد تا درباره این ترانه سخن بگویند. سفری پرماجرا که از دی ماه سال گذشته آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد.

وی درباره زمان ساخت این مستند گفت: این کار بیش از یک سال زمان برده و هم اکنون مرحله مونتاژ را می گذراند که امیدوارم برای یلدا آماده اکران بشود.

به گفته خودش سخت ترین و هیجان انگیزترین مرحله کار راضی کردن استاد کهنسال محمد هاشم ربیعی شاعر و آهنگساز کرمانشاهی این ترانه بوده و او امیدوار است اکران خصوصی «شیرین گیان» به بهانه ای برای بزرگداشت این شخصیت ارزنده و ماندگار موسیقی ایران بدل شود.

مهرگان معتقد است کرمانشاه همواره در بزنگاه های تاریخی جزء استانهای تاثیرگذار بر تاریخ ایران بوده و در کنار شهرهای دیگر اثرگذاری در تحولات تاریخی ایران داشته است. شهری با این نقش تاریخی حتما قصه های فراوانی برای تعریف کردن دارد و روشنفکران و هنرمندان کرمانشاهی باید این قصه ها را کشف و برای آیندگان تعریف کنند.

او گفت: به هرجای کرمانشاه نگاه می کنی و به هر نقطه اش دست می کشی قصه و روایتی است که مثل طلا از خاک بیرون می زند و این فرصت مغتنمی برای هنرمندان کرمانشاهی است.

وی تصریح کرد: برای انجام یک حرکت خوب و اثرگذار نباید منتظر بودجه دولتی بود. باید تلاش کرد و از بودجه های خرد مردمی استفاده کرد. مردم کرمانشاه بلند نظرند. اگر ببینند کسی برای شهر دارد کاری می کند از بذل داشته هایشان دریغ نمی کنند. من در سالهای گذشته برای ساخت مستند «سرپتی ها» و نیز «شیرین گیان» سیمای کریمانه مردم کرمانشاه را دیده ام.

مهرگان در خاتمه از نخبگان و روشنفکران خواست که نسبت به تاریخ و فرهنگ کرمانشاه بی اعتنا نباشند. بکوشند زاویه دید تازه ای برای روایت پیدا کرده و مردم جهان را با قصه های این شهر آشنا کنند.