نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیبه گزارش ایرنا، گزارش‌های تکتا (تصویـر کتاب ایران)، به عنوان اولین سلسله گزارش‌های داده‌مـحور در حوزه کتـاب، بـا هـدف شفاف سـازی و فراهــم آوردن بســتری بــرای تحلیل‌هـای عمیق‌تر، در تلاش اسـت قدمی اساسی در این مسیر بردارد. شفافیت در ارائه داده‌ها و تحلیل‌های بی‌طرفانه، از اصول اساسی ایــن مجموعه گزارش‌هاســت؛ چرا که تنها از طریق شفافیت می‌توان بـه درک عمیـق‌تری از واقعیت‌های بازار در دو سمت عرضه و تقاضا رسـید. داده‌هـا نه تنها ابزار مدیریت، بلکـه نقشـه راهی بـرای آینده‌اند کـه بـا تکیـه بـر آنها می‌تـوان حرکت‌هـای اسـتراتژیک و هوشـمندانه‌تری در صنعـت نشـر انجـام داد.
شفافیت در ارائه داده‌ها و تحلیل‌های بی‌طرفانه، از اصول اساسی ایــن مجموعه گزارش‌هاســت
تکتا که پیش از این در سه شماره به بخش مجازی سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، ۳۱ سال تولید کتاب کودک و نوجوان در ایران و نگاهی به سامانه «بازارکتاب» در سال ۱۴۰۲ پرداخته بود، در تازه‌ترین شماره خود به داده‌کاوی بخش مجازی سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران پرداخته است.
گزارش تکتای شـماره چهار، بـا تحلیل دقیـق رفتار خریداران در بخش مجازی دوره سـی‌وپنجم نمایـشگاه بین‌المللی کتـاب تهـران، تلاش می‌کند تـا بـه پدیدآورنـدگان، ناشـران، موزعـان، کتابفروشان، سیاسـت گذاران و فعالان ایـن حوزه دیدی شـفاف و عملیاتی ارائه کند تا از این رهگذر گام‌های موثرتری در بهبود زنجیره تولید و توزیـع کتاب در کشور برداشته شود.
ذکر ایـن نکتـه ضروری اسـت کـه بـا توجـه بـه موضوعیـت کتـاب به عنـوان یـک ماهیـت مسـتقل و ملاحظاتی درباره ارقام مالی بـا ذکـر نـام فروشـندگان، ناشـران و… داده‌هـای ایـن گـزارش بـر مبنـای تعداد نسـخه تنظیم شده است.
چرا گزارش تکتای چهارم اهمیت دارد
تکتای چهارم در چهار فصل به مخاطبان ارائه شده است: «نمایشگاه در یک نگاه»، «تحلیل رفتار کتاب‌دوستان»، «ناشران و کتابفروشیها» و «درباره بسته‌های ارسالی».
در فصل اول ابتدا اعداد و ارقام مرتبط با بخش مجازی سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به شرح زیر ارائه شده است:
در این دوره از نمایشگاه ۱۸۵ هزار و ۵۳۸ نفر کتاب‌های خود را از بخش مجازی نمایشگاه خریداری کردند
تکتا در این بخش ثابت کرده که اگر اگر تمــام نســخه‌های فروش‌رفتــه در بخـش مجـازی نمایشـگاه کتاب سـی‌وپنجم (با فرض قطع رقعی) را به صـورت متوالـی در کنــار هــم قرار دهیـم، بــه طولــی معــادل ۲۹۹ کیلومتر دست خواهیم یافت که این مقدار تقریبا ۳۰ برابر سطح زمین تا لایه اوزون است. اما در این دوره از نمایشگاه ۱۸۵ هزار و ۵۳۸ نفر کتاب‌های خود را از بخش مجازی نمایشگاه خریداری کردند. در مقایسه با دوره‌های پیشین بخش مجازی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران باید گفت که در دوره اول نمایشگاه مجازی که در بهمن سال ۹۹ اجرا شد، ۱۶۱ هزار و ۱۲۵ نفر خریدار داشت. در سال دوم که تبلیغات گسترده‌تر شد، تعداد مخاطبان به۱۸۰ هزار و ۷۹۱ نفر رسید. از سویی چون فاصله بهمن ۱۴۰۰ تا اردیبهشت ۱۴۰۱ کم بود و همچنین بخش حضوری نمایشگاه نیز مجدداً آغاز شده بود، در سال ۱۴۰۱، ۱۷۶ هزار و ۴۳۹ نفر و در سال ۱۴۰۲، ۱۸۰ هزار و ۳۲۸ نفر و در سال ۱۴۰۳ نیز ۱۸۵ هزار و ۵۳۸ خریدار کتاب‌های خود را از بخش مجازی نمایشگاه کتاب تهران تهیه کردند.
همچنین بخش مجازی این دوره از نمایشگاه کتاب تهران به نسبت دوره‌های قبل از نظر تعداد عناوین ارائه داده شده به مخاطبان نیز رکورددار بود. تعداد عناوین عرضه شده در سال ۹۹، ۱۶۳ هزار و ۲۵۷ عنوان بود، در سال ۱۴۰۰، ۱۹۷ هزار و ۳۳۵ عنوان، در سال ۱۴۰۱، ۲۱۷ هزار و ۸۵۴ عنوان، در سال ۱۴۰۲، ۲۶۹ هزار و ۳۴۷ عنوان و در سال ۱۴۰۳ نیز۳۱۵ هزار و ۳۸۵ عنوان و به مردم عرضه شده است.
همچنین متوسط خرید هر حساب کاربری (حقیقی و حقوقی) در بخش مجازی یک میلیون و ۲۵۰ هزار تومان بود و به طور متوسط هر خریدار هفت کتاب را تهیه کرده است. داده هـای نمایـشگاه دوره قبـل بیانگـر وجـود اختلاف ۴۰هـزار تومانی بیـن میانگین ارزش محصـولات عرضه شـده و میانگین ارزش محصولات خریداری شده بوده است.
سبد خرید مردها پرتر از سبد خرید خانم‌ها بود
فصل دوم تحلیل رفتار کتاب‌دوستان بر اساس داده‌های بخش مجازی نمایشگاه سی‌وپنجم است. بر اساس داده‌های به دست آمده از نمایشگاه ۹ هزار و ۷۹۹ نفر در هر پنج دوره نمایشگاه مجازی کتاب شرکت کرده و کتاب‌های خود را خریداری کرده‌اند. ۲ هزار و ۳۴۱ خریدار در ۴ دوره از نمایشگاه مجازی شرکت کرده‌اند و ۴۳ هزار و ۳۶۸ نفر در ۳ دوره از نمایشگاه حضور داشته‌اند. اما در مجموع ۵۸۶ هزار و ۴۴۰ نفر به طور یکتا در پنج دوره نمایشگاه مجازی کتاب خریده‌اند.
چهار گروه پرمخاطب «کودک و نوجوان»، «ادبیات»، «دین» و «علوم اجتماعی» بیش از ۶۰ درصد کتاب‌های فروش رفته را به خود اختصاص داده‌اند
اما این مخاطبان از کدام استان‌ها بودند؟ داده‌ها نشان دهنده آن است که استان‌های تهران، قم، خراسان رضوی، اصفهان و کرمان ۶۱ درصد از خرید را بر اساس تعداد نسخه به خود اختصاص دادند. استانهایی که تقریبا ۶۰ درصد جمعیت کشور را در خود دارند. از سویی چهار استان ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، سیستان و بلوچستان و خراسان شمالی نیز سه درصد از خرید کل کشور را به خود اختصاص داده‌اند. بیشتر میزان خرید بر اساس نسبت تعداد خریداران به جمعیت، مربوط به استان‌های قم، تهران، سمنان و یزد بوده است. بر اساس داده‌های به‌دست آمده به نظر می‌رسد سرانه خرید در استان‌های مرکزی به نسبت استان‌های پیرامون بالاتر است.
همچنین در بخش مجازی سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران سبد خرید مردها پرتر از سبد خرید خانم‌ها بود. به طور کل ۵۸.۲ درصد خریداران را مردها و ۴۱.۸ درصد خریداران را زن‌ها تشکیل می‌دادند. به طور متوسط در سبد آقایان ۱.۴ کتاب بیشتر نسبت به خانم‌هـا قرار داشت. همچنین در ترکیب جمعیتی مخاطبان، جوانان بیشتر از دیگران کتاب خریدند.
درباره دسته‌بندی محتوایی کتاب‌های فروش رفته نیز تکتا اشاره کرده که ۷۰.۵۷ درصد کتاب‌های عمومی، ۱۹.۴ درصد کتاب‌های کودک، ۷.۲۲ درصد کتاب‌های آموزشی و مابقی را نیز کتاب‌های کمک آموزشی، کمک آموزشی کودک و سایر (لاتین و عرب) تشکیل می‌دادند.
تحلیل پرمخاطب‌ترین گروه‌های موضوعی بخش مجازی سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز از دیگر مباحث تکتای شماره چهارم است. بر این اساس چهار گروه پرمخاطب «کودک و نوجوان»، «ادبیات»، «دین» و «علوم اجتماعی» بیش از ۶۰ درصد کتاب‌های فروش رفته را به خود اختصاص داده‌اند.
«راه رشد» پرفروش‌ترین کتاب‌ها نمایشگاه
همچنین در این گزارش پرفروش‌ترین کتاب‌های این نمایشگاه نیز به این شرح معرفی شده‌اند: «راه رشد»، «تکه‌هایی از یک کل منسجم»، «منم می‌شم یه حاج قاسم»، «کهکشان نیستی»، «شازده کوچولو»، «ترجمه الغارات»، «سمفونی مردگان»، «خون دلی که لعل شد»، «شب‌های روشن» و «آسیب شناسی روانی بر اساس TR – ۵ – DSM» از پرفروش‌ترین عناوین بودند. قرآن کریم از چرخه بررسی تکتا خارج بوده است، چرا که کلام‌الله مجید به خاطر تفاوت ماهیتی با سایر کتاب‌ها و فراگیر بودن مخاطبان آن از پر تقاضاترین کتاب‌ها در بخش مجازی نمایشگاه بود و اگر با باقی کتاب‌ها مقایسه می‌شد، در ردیف اول قرار می‌گرفت.
در این نمایشگاه تعداد ۸۵۸ هزار مرسوله توسط شرکت پست ارسال شد که به طور متوسط هرکدام چهار روز در راه بودند
این میان اسامی ۳۰ پدیدآورنده‌ای که کتاب‌هایشان از پرفروش‌ترین‌های این نمایشگاه بوده به شرح زیر است: علی صفایی حائری، محسن عباسی ولدی، غلامرضا حیدری ابهری، مرتضی مطهری، آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، محمدصادق حائری شیرازی، فئودور داستایفسکی، مژگان شیخی، حسین فتاحی، آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، کلر ژوبرت، ناصر کشاورز، مهدی الهی قمشه‌ای، محمدرضا حدادپور جهرمی، سروش حبیبی، تارا کثیری، مهدی آذریزدی، آلبر کامو، محمد حمزه‌زاده، جواد کریمی، محمدحسن وکیلی، اروین دی یالوم، شکوه قاسم‌نیا، زهرا موسوی، صدف همتی، جیمز کلیر، محبوبه نجف‌خانی، مهدی گنجی، آلن دوباتن و آناهیتا حضرتی کیاوندانی.
از دوره نخست نمایشگاه مجازی تا بخش مجازی سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اقبال به کتاب‌های تالیفی روند تصاعدی داشته است.
فصل سوم از چهارمین شماره تکتا به ناشران و کتابفروشی‌های حاضر در سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اختصاص پیدا کرده است. تعداد کل فروشندگان حاضر در نمایشگاه مجازی شامل ۲,۱۱۱ ناشر (۸۸ درصد) و ۲۹۱کتاب فروشی (۱۲ درصد) بوده است. بیش از ۹۱ درصد از تعداد کتاب‌های فروخته شده مربوط به فروشندگان (ناشران و کتابفروشی‌های) استان‌های تهران، قم، خراسان رضوی، اصفهان و فارس است. سهم ناشران ۲۶ استان دیگر از کتاب‌های فروخته شده نیز کمتر از ۹ درصد است.
انتشارات قدیانی، نشر معارف، انتشارات سوره مهر، انتشارات ارجمند، نشر افق، انتشارات سمت، نشر چشمه، نشر پرتقال و انتشارات نردبان ۹ ناشر پرمخاطب نمایشگاه هستند که بیش از یک درصد از سهم بازار را داشته‌اند. کتابفروشی‌های کتاب‌رسان مشهد، دنیای کتاب قم، کتاب واحه، جنگل جاودانه رشت، ایده بوک، حکمت دانشگاه اصفهان، شهید کاظمی و پاتوق کتاب اراک بیشترین فروش را بین کتابفروشیها در نمایشگاه داشته‌اند. همچنین تعداد کتابفروشیها رشد قابل توجهی در نمایشگاه داشته است، در حالی که کتابفروشیها تنها در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ در نمایشگاه حاضر بوده‌اند.
در نهایت فصل چهارم از تکتای چهارم نیز درباره بسته‌های ارسالی است. در این نمایشگاه تعداد ۸۵۸ هزار مرسوله توسط شرکت پست ارسال شد که به طور متوسط هرکدام چهار روز در راه بودند تا به مقصد خود برسند. طولانی‌ترین مسیر پیموده شده برای ارسال یک مرسوله نیز دو هزار و ۳۲۹ کیلومتر بوده است.
بنا بر اعلام روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، در این گزارش صرفا تعدادی از تصویرهای داده‌کاوی بخش مجازی سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ارائه شده است. فایل کامل تکتای شماره چهارم از اینجا قابل دریافت است.
منبع
