خام‌فروشی در علوم انسانی؛ چیستی، چرایی و راهکارها

به گزارش ایکنا از اصفهان، وبینار علمی آموزشی «خام‌فروشی در علوم انسانی»، امروز، ششم آذرماه به همت مرکز رشد علوم انسانی ماهد و با همکاری انجمن علمی مطالعات نهج‌البلاغه ایران، شعبه اصفهان به‌صورت برخط برگزار شد. 

در این نشست، حجت‌الاسلام احمد فعال اصفهانی، مدرس حوزه و دانشگاه خام‌فروشی در علوم انسانی را به‌ معنای استفاده یا عرضه اطلاعات، داده‌ها یا منابع علمی به‌صورت سطحی، ناتمام و بدون تحلیل و پردازش کافی دانست و افزود: این اصطلاح عمدتاً برای مواردی به‌کار برده می‌شود که محتوایی بدون پردازش علمی و تحلیل عمیق، به‌صورت ناپخته و بدون درک درست از مفاهیم عرضه شود. 

وی به تبیین مصادیقی از خام‌فروشی در علوم انسانی، مبتنی بر آیات و روایات پرداخت و گفت: بیان آیات قرآن و احادیث بدون تحلیل و یا ذکرنکردن علل نزول آیات و اسباب صدور روایات، مواردی از خام‌فروشی در حوزه علوم قرآن و حدیث است؛ همچنین تبیین‌نکردن تأثیرات آیات و روایات در علوم گوناگون و نسبت‌سنجی‌نکردن آن‌ها با علوم انسانی کلاسیک به‌ شیوه‌ای روشمند، مصادیق دیگری از خام‌فروشی در حوزه علوم قرآن و حدیث است. علاوه بر این موارد، استفاده از آیات و روایات، منحصراً به‌منظور تأیید مطالب و گزاره‌های موجود از سوی پژوهشگر نیز نوعی از خام‌فروشی محسوب می‌شود. 

این مدرس حوزه و دانشگاه در ادامه به ذکر دلایل بروز پدیده خام‌فروشی در علوم انسانی پرداخت و بیان کرد: نبود تحلیل عمیق و رویکرد انتقادی در میان محققان این حوزه و آشنانبودن پژوهشگران با انواع روش‌های پژوهشی، یکی از مهم‌ترین دلایل خام‌فروشی در این حوزه محسوب می‌شود؛ همچنین داشتن نگاهی سطحی به موضوعات و نبود درک عمیق و صحیح از آن‌ها در هنگام انتخاب موضوع پژوهشی و نیز رجوع‌نکردن به منابع و داده‌های کافی از دیگر معضلات پژوهش‌های این حوزه است. دانشجویان و محققان تلاشی مجدانه برای افزایش گستره ارجاعات پژوهشی خود ندارند؛ چراکه متأسفانه در فضای کنونی رشته‌های علوم انسانی، اهتمام و تلاش برای تولید کیفی جای خود را به ملاحظات تولید کمی داده است. 

وی معضل دیگر در این خصوص را آشنایی‌نداشتن پژوهشگران حوزه علوم انسانی با روش‌های پژوهشی علمی و استفاده‌ روشمند از منابع دیجیتالی و اینترنتی خاص این علوم دانست و ادامه داد: فاصله و شکاف میان نظریه‌پردازی و عملیاتی‌کردن داده‌ها نیز از دیگر علل خام‌فروشی است. برخی از پژوهشگران علم بما هو علم را دنبال می‌کنند و در پی کاربردی‌کردن نتایج تحقیقات و پژوهش‌های خود نیستند. تمایل پژوهشگران به حصول دستاوردها و کسب شهرت با صرف زمانی اندک و توجیه و آماده‌نبودن پژوهشگران حوزه علوم انسانی برای انجام پژوهش‌های میان‌رشته‌ای نیز دیگر دلایل خام‌فروشی در این تخصص‌هاست؛ چراکه بعضی از اوقات اگر نتایج پژوهش‌های حوزه علوم انسانی با یافته‌های دیگر رشته‌ها پیوند بخورد، می‌تواند به تولید محصول و محتوایی قابل مصرف و کاربردی تبدیل شود. 

فعال به تبیین راهبردهایی برای برون‌رفت از خام‌فروشی پرداخت و گفت: تقویت تفکر انتقادی و تحلیل در آموزش و پیشبرد پژوهش‌های عمیق و میان‌رشته‌ای با ایجاد گعده‌های علمی در کاهش روند خام‌فروشی مؤثر است. علاوه بر این، برگزاری نشست‌های مشترک و ایجاد روش‌های متناسب با پژوهش‌های میان‌رشته‌ای نقش مهمی در تقلیل میزان خام‌فروشی دارد. 

وی تصریح کرد: پژوهشگران حوزه علوم انسانی باید به سمت منابع معتبر و تحلیل دقیق داده‌ها سوق داده شوند. اصلاح نظام آموزشی و پژوهشی، تشویق پژوهشگران به تفکر چندوجهی و آشنایی با دیدگاه‌های گوناگون نیز در این زمینه کمک‌کننده خواهد بود. پشتیبانی از پژوهش‌های نوآورانه و کاربردی و تأکید بر مسئولیت‌های علمی و اجتماعی اندیشمندان و پژوهشگران، آن‌ها را به سمت پژوهش‌های کاربردی‌تر و تأثیرگذارتر متمایل خواهد کرد.

الهه‌سادات بدیع‌زادگان

انتهای پیام