فضیلت حضرت فاطمه(س)؛ از آیه تطهیر تا مباهله

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدکاظم طباطبایی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث در سلسله درس‌گفتار «میراث مکتوب و شفاهی حضرت زهرا(س)» که به همت مؤسسه پرسمان برگزار شده است؛ به بیان فضائل حضرت زهرا(س) پرداخته است که بخش اول این درس‌گفتار به شرح زیر است:

حضرت زهرا(س) به عنوان دختر پیامبر(ص) و تنها فرزندی است که نسل پیامبر(ص) از ایشان باقی مانده است، مورد توجه شیعه و سنی بوده و لذا فضائل ایشان در مکاتب مختلف بیان شده است.

اگر بخواهیم سه فضیلت مشهور قرآنی آن حضرت را بشماریم آیه تطهیر، مباهله و آیات ابتدایی سوره مبارکه هل اتی و یا انسان است؛ البته این ویژگی‌های مختص آن حضرت نیست و سایر اهل بیت(ع) را نیز دربردارد. آیه تطهیر آیه 33 سوره احزاب است که فرمود: إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا؛ روایات مرتبط با این آیه آنقدر زیاد است که به حد تواتر می‌رسد و در شأن پیامبر(ص)، علی(ع)، حضرت زهرا(س) و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) است. حدیث مشهور کساء نیز که در مجالس می‌خوانیم گزارش همین واقعه است.

این آیه وقتی نازل شد که پیامبر(ص) در بیت ام سلمه بود و زیر یک پارچه یمانی قرار گرفتند و آیه نازل شد و وقتی ام سلمه خواست زیر این پارچه قرار بگیرد اجازه ندادند لذا علما گفته‌اند آیه دلالت‌های خاصی دارد؛ از جمله اینکه اهل بیت(ع) عصمت دارند و اراده تکوینی خداوند بر این است که این بزرگان از هر رجس و پلیدی مطهر باشند.

منزلت حضرت فاطمه(س) براساس آیه مباهله

آیه بعد مباهله است: در آیه مباهله فرمود: فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ؛ مسیحیان نجران آمدند و سخنان پیامبر(ص) را شنیدند ولی حقانیت اسلام را قبول نکردند لذا قرار بر این شد که دو گروه همدیگر را نفرین کنند تا مشخص شود چه کسی بر حق است؛ این‌ها وقتی دیدند پیامبر(ص) هیچ کسی را جز اعضای خانواده، آن هم علی(ع)، فاطمه زهرا(س) و حسنین(ع) را نیاوردند بر حقانیت ایشان معترف شدند.  

آیه دیگر هم در سوره انسان است؛ شأن نزول آیه هم این است که امام حسین(ع) و امام حسن(ع) بیمار شدند و برای شفای آنان حضرت علی و فاطمه(س) نذر کردند که روزه بگیرند و طبیعتا کنیزشان و حضرت زینب(س) و ام کلثوم هم که خردسال بودند حضور داشتند؛ روزه گرفتند ولی وقتی خواستند افطار کنند مسکین و یتیم و اسیر آمد و غذای خودشان را به آنان دادند. روایات در ذیل این آیات زیاد است ولی دقیق‌ترین آن این است که این واقعه در یک شب رخ داده است و ایشان همه غذاهایشان را به آنان دادند. 

آنچه در این آیه مهم است این اطعامی است که برای رضایت خدا صورت گرفت وگرنه مقدار غذا نیست. برخی گزارشات دارد که حضرت علی(ع) سهم خودشان را دادند که در این صورت فضیلتی برای حضرت زهرا(س) نیست ولی در برخی روایات داریم که وقتی علی(ع) افطاری خود را بخشیدند مابقی اعضای خانواده نیز تبعیت کرده و این کار را انجام دادند.

سوره کوثر هم گرچه در روایات رسمی و متون روایی در شأن حضرت زهرا(س) بیان نشده است ولی در شأن ایشان است؛ پدر عمروعاص یعنی عاصل بن وائل وقتی فرزندان پسر پیامبر(ص) از بین رفتند گفت محمد ابتر است و نسل او باقی نمی‌ماند و این آیه و بحث خیر کثیر در اینجا نازل شد؛ در شرح نهج‌البلاغه ابن ابی الحدید آمده است که عمروعاص نامه به حضرت علی(ع) نوشت و به ایشان ایراد گرفت که چرا شما امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را «یابن رسول الله» خطاب می‌کنید و امیرالمؤمنین(ع) در جواب گفت تو دنباله‌رو راه پدرت هستی که پیامبر(ص) را ابتر می‌دانست. 

نکته جالب خیر کثیر این است که عمروعاص نسل بزرگی داشتند ولی امروز هیچ نشانی از خانواده عاص بن وائل وجود ندارد ولی نسل فرزندان حضرت فاطمه(س) آنقدر زیاد است که در همه مناطق سادات وجود دارند. 

عصمت فاطمه(س)

روایت مشهوری داریم که دو ویژگی مهم در مورد حضرت زهرا(س) از دل آن بیرون می‌آید؛ روایت فرموده است: ان الله یغضب لغضب فاطمه و یرضی لرضاها. خداوند با رضایت حضرت زهر(س) راضی و با خشم ایشان خشمگین می‌شود. این خیلی نکته مهم است که خشم حضرت زهرا(س) مساوی خشم پیامبر و خداوند است زیرا ما در مورد یک بنده از بندگان خدا سخن می‌گوییم و این نشانه مقام عصمت آن حضرت است؛ یعنی حضرت فاطمه(س) براساس منیت درونی و تمایلات و هواهای نفسانی نسبت به چیزی خشمگین و یا راضی نمی‌شود و حتی احساسات ایشان نیز کنترل‌ شده است. بنابراین اگر آن حضرت در مورد کسی خشمگین شود نشانه ناپسندی یک عمل است.

در کتب اهل سنت با عبارات متفاوت بیان شده است و از معدود روایاتی است که در صحیح بخاری و مسلم هم آمده است؛ البته این دو کتاب سبب نزولی برای آن نقل کرده‌اند که خواسته‌اند کل روایت را مخدوش کنند. روایت این است که فاطمه بضعه منی فمن اغضبها فقد اغضبنی …؛ در این کتب این سبب صدور را نقل کرده و می‌گویند که حضرت فاطمه(س) از حضرت علی(ع) ناراحت شده بود و این سخن پیامبر(ص) در مورد علی(ع) است و با این ترتیب قصد دارند عصمت حضرت علی(ع) را زیر سؤال ببرند در حالی که آیه تطهیر و حدیث ثقلین عصمت هر دو را اثبات می‌کند. 

یکی دیگر از فضائل حضرت زهرا(س) محدثه بودن است؛ محدثه یعنی کسی که ملائکه بر او حدیث می‌گویند و با او حرف می‌زنند؛ محدثه‌بودن مقام و منزلت خاصی است که افراد خاصی این مقام را دارند؛ در مورد ائمه(ع) این مسئله وجود دارد و در بین مسلمین فقط حضرت زهرا(س) این مقام را دارند ولی حضرت مریم(س) و آسیه هم مشمول این بحث هستند؛ ماحصل ارتباط ملائکه با حضرت زهرا(س) مصحف فاطمه(س) است.

ویژگی دیگری که در مورد حضرت زهرا(س) مورد توجه است این است که پیامبر(ص) در توصیف ایشان، او را سیده نساء العالمین خواندند؛ یعنی فاطمه(س) در بین زنان دنیا و آخرت برترین زن و سیده و بزرگترین است. در روایات بیان شده است که چهار زن مهمترین زنان آفرینش هستند؛ حضرت مریم(س)، حضرت حوا(س)، حضرت خدیجه(س) و حضرت زهرا(س) و در بین این زنان هم باز حضرت زهرا(س) بر همه آنان برتری دارد و حتی بر مادرشان حضرت خدیجه(س) که بسیار زن بزرگواری بوده است و حتی نسبت به حضرت مریم(س) که در قرآن آن همه فضیلت برای ایشان بیان شده است والاتر بودند. 

برتری بر زنان دو جهان

برخی اشکال می‌کنند که چگونه حضرت زهرا(س) برتر از مریم(س) است در حالی که قرآن در شأن او فرموده است: ان الله اصطفی؛ جواب‌های متعددی داده شده است از جمله این که حضرت مریم(س) برگزیده زنان تا دوره خودش بود ولی حضرت زهرا(س) سیده نساء همه زنان در همه زمان‌هاست؛ جواب دیگر اینکه ویژگی متمایز و برجسته حضرت مریم(س) نوع بارداری خاص است که با روح‌القدس انجام شده است و از این جهت از همه زنان ممتاز هستند. 

نکته دیگر رابطه خاص حضرت زهرا(س) با پیامبر(ص) بود؛ حضرت فاطمه(س) در حالی که در سن 10 تا 18 سالگی بودند وقتی به منزل پیامبر(ص) می‌آمدند، پیامبر(ص) به احترام ایشان بلند شده و دست و صورت و سر مبارکشان را می‌بوسیدند و جای خود را به دخترش می‌دادند که یک حصیری بود زیرا در آن موقع بخشی از خانه حصیر بود و روی آن می‌نشستند و مابقی خاک بود و پیامبر(ص) خودشان روی خاک می‌نشستند و این جمله را خیلی تکرار می‌کردند که فداها ابوها. یعنی اول شخصیت جهان اسلام اینگونه دخترشان را تمجید و تکریم می‌کردند.

در جریان ازدواج حضرت زهرا(س) همه کارها با پیامبر(ص) بود زیرا حضرت خدیجه(س) زنده نبودند؛ ایشان صبح روز بعد از ازدواج این دو بزرگوار کاسه شیری آوردند و خطاب به حضرت زهرا(س) فرمودند: اشربی فداک ابوک و به امیرمؤمنان(ع) هم فرمودند: اشرب فداک ابن عمک که نشانه عمق عاطفه پیامبر(ص) به حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) است. در روایتی در تهذیب‌الاحکام شیخ طوسی به نقل از نوفل بن حارث بیان شده است که راوی نقل کرده است که من نزد فاطمه(س) رفتم و از ایشان درخواست برکت کردم و ایشان فرمودند: اخبرنی ابی ….؛ اگر کسی بر پیامبر(ص) و بر من سه روز صلوات بفرستد خداوند بهشت را بر او  واجب می‌کند؛ راوی می‌پرسد این فقط برای زمان حیات شما هست و حضرت فرمودند چه در حیات ما باشد و چه بد از حیات ما. 

انتهای پیام