انتقال مفهوم و ایده مقاومت نیازمند یک فناوری نوین است

به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام‌والمسلمین سعید روستاآزاد، معاون فرهنگی تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، عصر امروز دوشنبه ۲۶ آذرماه در نشستی با عنوان «فعالیت‌های دفتر تبلیغات اسلامی در حوزه حکمرانی مقاومت» که در سالن همایش امام حسین(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، با موضوع «پژوهش و حکمرانی مقاومت» اظهار کرد: تعبیر «مقاومت» را در قرآن به این شکل و ماده نداریم، اما ماده قوام، قیام، اقامه و استقامت آمده و دستوری که قرآن می‌فرماید: «قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحَىٰ إِلَیَّ أَنَّمَا إِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَاسْتَقِیمُوا إِلَیْهِ وَاسْتَغْفِرُوهُ وَوَیْلٌ لِلْمُشْرِکِینَ» (فصلت: ۶) هم استقامت بورزید به‌سمت خدای متعال و هم استغفار کنید. 

تعبیر و تفسیر حالت قیام در نظر علّامه طباطبایی

وی ادامه داد: ماده قیام که اصل مقاومت یا استقامت است، تفاسیر و تعابیر مختلفی دارد؛ اما به نظر می‌رسد تعبیر علّامه طباطبایی، تعبیر بسیار جامع و دلنشینی است. علّامه طباطبایی می‌فرماید: انسان حالت‌های مختلفی دارد، اما حالت قیام بهترین حالت و جامع‌ترین حالتی است که هم می‌تواند ظرفیت‌ها و توانایی‌های خود را استحصال کند و هم می‌تواند در مقابل دیگران از خود دفاع کند، به همین دلیل گفته می‌شود قوی‌ترین و کامل‌ترین حالت انسان، حالت قیام انسان است.

استاد حوزه و دانشگاه اشاره کرد: علّامه طباطبایی می‌فرماید: شاید بتوان استقامت را این‌گونه تعریف کرد که وقتی انسان در باب استفعال می‌رود، استدعای ظاهرشدن تمامی آثار یک شیء است. استقامت در دین هم یعنی انسان تلاش کند همه ظرفیت‌های دین استحصال یا درخواست اصلاح شود. علّامه طباطبایی می‌فرماید: «قیام» بهترین حالت معرفی یک شخص است و «استقامت» یعنی طلب ظاهرشدن تمام ظرفیت‌ها و آثار و منافع یک شیء. اینکه قرآن کریم می‌فرماید «فَاسْتَقِیمُوا إِلَیْهِ؛ به‌سمت خدای متعال استقامت داشته باشید و به‌سمت او باشید»، یعنی همه داشته‌های خود را در مسیر خدای متعال به ظهور برسانید. 

معاون دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم بیان کرد: درخصوص مقاومت هم‌ چه بسا بتوان با استفاده از همین تعبیر علّامه، این‌گونه تعریف کرد که مشارکت مستمر در راستای ثبوت‌رساندن همه فعلیت‌های انسان براساس اعتدال است؛ لذا آیه شریف قرآن خطاب به پیامبر(ص) می‌فرماید: «فَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَکَ»(هود: ۱۱۲) به‌دست‌آوردن و ظهور همه ظرفیت‌هایی که در مسیر خداست. اگر این‌گونه باشد، افراد بسیار کمی می‌توانند ادعا کنند ما مقاوم هستیم، مثل اینکه انسان نیم‌خیز ادعا کند که قیام کرده است! 

وی در توضیح مفهوم استقامت نیز گفت: استقامت برای یک فرد و یک جامعه به این معناست که به‌گونه‌ای خود را معرفی کند که گویی همه ظرفیت‌های خود را به فعلیت و ثبات رسانده است. اگر چنین باشد، در مقاومت، ما هم به‌دنبال فعلیت و هم به‌دنبال ثبات هستیم و این امر باعث بروز استعداد‌های ذاتی افراد و در واقع یک حرکت مستمر است. رهبر انقلاب می‌فرماید: «مقاومت جزء درونِ محور مقاومت شده، یعنی ذاتی آن‌ها شده است». 

مقاومت جزئی از ذات جبهه مقاومت و مردم لبنان

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مقاومت را جزئی از ذات جبهه مقاومت دانست و اظهار کرد: چند روز پیش با نماینده حزب‌الله در قم جلسه‌ای داشتم و از ایشان پرسیدم اکنون اوضاع چگونه است؟ ایشان گفت: مقاومت در ذات مردم لبنان است و با زندگی آنها گره خورده. ایشان گفت شهید سیّد حسن نصرالله طرحی تحت‌عنوان «کشافة المهدی» داشتند که ۱۲۰ هزار نفر این دوره فرهنگی را در حزب‌الله گذرانده‌اند (این دوره‌ها درخصوص تبیین نسبت خود با امام زمان (عج)، ظهور حضرت و وظایفی است که یک شیعه نسبت به امام دارد). 

حجت‌الاسلام‌والمسلمین روستاآزاد اضافه کرد: رهبر انقلاب در سخنرانی اخیرشان فرمود: «به لطف خدا این جوانان سوری، سوریه را نجات خواهند». به‌ظاهر این امر نشان داده نمی‌شود، اما اینکه رهبری اشاره کردند، به نظر می‌رسد با تکیه بر ظرفیت ذاتی محور مقاومت که درونی افراد، خانواده و جوانان شده، این جمله را فرموده است. 

ایمان باید در مرحله آزمون قرار بگیرد

معاون فرهنگی ـ تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در ادامه به موضوع ایمان اشاره و عنوان کرد: ایمان را به باور عمیق قلبی ترجمه می‌کنیم. علّامه طباطبایی تأکید دارد که ایمان سه مؤلفه «علم، التزام به مقتضای این علم و توجه و اعتقاد قلبی» دارد. یکی از ویژگی‌های ایمان، «ازدیاد ایمان» است و ویژگی دوم ایمان، «ذومراتب بودن» است؛ حتی ظاهراً بعضی از مراتب ایمان با شرک هم می‌سازد. قرآن در سوره یوسف می‌فرماید: «وَمَا یُؤْمِنُ أَکْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلَّا وَهُمْ مُشْرِکُونَ» (یوسف: ۱۰۶) ایمانِ خیلی از افراد با شرک هم می‌سازد. 

وی تصریح کرد: ایمان باید در مرحله آزمون قرار بگیرد. «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لایُفْتَنُونَ» (عنکبوت: ۲) یکی از سنّت‌های الهی، فتنه و آزمایش است که جمله حضرت موسی(ع) به خدا هم هست: «إِنْ هِیَ إِلَّا فِتْنَتُکَ» (اعراف: ۱۵۵) این فتنه و آزمایش توست. اما خلل‌ناپذیری ایمان در مرتبه بالاست که قرآن در هشت مورد این تعبیر را می‌آورد: «لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ» بالاترین مرحله ایمان است که نه نسبت به گذشته حزن دارد و نه نسبت به آینده خوف دارد، بلکه این ایمان مستحکم است.

وی با بیان اینکه استقامت و ایمان شبکه مفهومی گسترده‌ای دارند، گفت: «استقامت و ایمان» هم شبکه مفهومی هم‌سو و هم شبکه مفهومی متضاد یا مقابل دارد. «استقامت» مثل ثبات و نفی سبیل و عدم تبدیل شبکه مفهومی هم‌سو هستند، مقابل آن هم ضعف و مداهنه است. در بحث «ایمان» هم آثار آن متعددی مثل اطمینان به خدا، اعتماد به کفایت خدا، اعتماد به حسن‌ظن به خدا، توکل بر خدای متعال وجود دارد.

ایمان سرمایه اصلی مقاومت

وی با تأکید بر اینکه ایمان سرمایه اصلی جبهه مقاومت است، بیان کرد: اگر کسی در مسیر مقاومت باشد، حتی ایمان ضعیفی هم داشته باشد، وقتی در این مسیر بیاید، مقاومت کمک می‌کند و ایمانش ارتقا می‌یابد، ایمانِ ارتقایافته نیز به ایمان استمرار می‌بخشد. به ذهن این‌طور می‌آید که حالت تأثیر و تأثری دارد، یعنی ارتباط دوطرفه است، همان‌طور که ایمان اولیه نباشد، فرد به استقامت و ایستادگی و پایمردی تن نمی‌دهد، اما اگر در این مسیر جلو رفت، خود مقاومت در ارتقای ایمان کمک می‌کند. قرآن می‌فرماید: «وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا» (عنکبوت: ۶۹) یا می‌فرماید: «وَلَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ» (حج: ۴۰).

آیات مرتبط با ایمان و مقاومت در قرآن

وی اضافه کرد: آیات مرتبط با ایمان و مقاومت عمدتاً درخصوص جنگ و مقابله با دشمنان است که بالاترین سطح از مقاومت است، مانند آیات ۱۷۱ ـ ۱۷۴ سوره آل‌عمران که ناظر به مجروحان حادثه احد است و می‌فرماید: «الَّذِینَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَکُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِیمَانًا وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَکِیلُ» (آل‌عمران: ۱۷۳) با اینکه شمار بسیاری از افراد شهید و مجروح شده بودند، وقتی خبر دادند ابوسفیان تصمیم گرفته دوباره به مدینه حمله کند و طومار اسلام را دَرهم بپیچد، افراد آسیب‌دیده و مجروح به‌دلیل اینکه به سطح بالایی از ایمان رسیده بودند، در برابر این حملات مقاومت و ایستادگی کردند.

معاون فرهنگی ـ تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ادامه داد: نمونه دیگر، مربوط به صلح حدیبیه است که افراد آماده جنگ بودند، ولی پیامبر (ص) مصلحت را بر صلح دیدند. خداوند در سوره انفال می‌فرماید: «وَلِیَرْبِطَ عَلَى قُلُوبِکُمْ» (انفال: ۱۱) یعنی محکم‌کردن قلب‌ها که مرتبه بالایی از ایمان است، «وَیُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ»؛ یا به ملائکه خطاب می‌کند: «فَثَبِّتُوا الَّذِینَ آمَنُوا» (انفال: ۱۲) یعنی تثبیتشان کنید که این هم درخصوص جنگ و جهاد است.

پیوند ناگسستنی ایمان و استقامت

وی گفت: از ارتباط و تأثیر و تأثر میان جهاد و ایمان می‌توان این نتیجه را گرفت که عمده آیات مرتبط با این بحث در کنار هم قرار گرفته‌اند. بالاترین مراحل ایمان که نداشتن خوف و حزن است، در همین موضوع است. «إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَةُ ألَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنّةِ الَّتِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ» (فصلت: ۳۰).

وی به تشریح ارتباط میان استقامت و ایمان پرداخت و اظهار کرد: اگر به‌دنبال فراگیری مقاومت و اندیشه مقاومت هستیم، تنها راه آن، ترویج توحید، تحکیم اعتقادات و توجه به توحید و حضور خدای متعال است. این امر، هم در کتب علمی و هم در کتب ترویجی، حتی در منابر ما نسبت به گذشته کمرنگ‌تر شده است.

ضرورت شکل‌گیری کانون‌های عظیم تبلیغی در حوزه‌های علمیه

حجت‌الاسلام‌والمسلمین روستاآزاد ادامه داد: سال گذشته که مقام معظّم رهبری درخصوص تبلیغ با حوزویان دیداری داشت، فرمود که در حوزه‌های علمیه باید کانون‌های عظیم تبلیغی شکل بگیرد. مسئولیت و مأموریت کانون‌ها سه محور است: تربیت مبلّغ، تولید محتوا و به‌دست‌آوردن قالب‌ها و شیوه‌های تبلیغ.

وی گفت: درباره مقاومت نوشتیم و آن را تبیین کردیم، از خانواده شهدا و شهید هم گفتیم، اما چقدر این مباحث بر جان و دل مخاطب می‌نشیند و چقدر مخاطبان این مباحث را از ما می‌پذیرند؟ این امر نیازمند قالب‌های دیگری، مانند قالب‌های رسانه‌ای و گفت‌وگویی است. داعش با این تفکر مخرب و خراب می‌تواند از دل اروپا و از دل خانواده‌های مرفّه، دختران و پسران را جذب کند و به سوریه بیاورد و از کسانی که چه‌بسا افراد ظریفی باشند، این‌طور انسان‌های مقاوم و محکم و آدم‌کش تربیت کند؛ ولی ما این فناوری را نداریم و در این حوزه ضعیف هستیم. 

وی تأکید کرد: در زمینه تولید محتوا کمبودی نیست، اما باید یک فناوری نوین برای انتقال مفهوم مقاومت و ایده مقاومت داشته باشیم. توجه به این قالب‌ها، حتی مستند علمی‌کردن این قالب‌ها و توجه علمی به ابعاد مختلف این قالب‌ها می‌تواند در مسیر تبیین و ترویج و فراگیری و عمومی‌سازی مقاومت به ما بسیار کمک کند.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین روستاآزاد در پایان گفت: فرمایش رهبر انقلاب مبنی بر اینکه «مقاومت در این کشور‌ها ذاتی شده است» نیازمند تبیین علمی است. گمان می‌کنم مراکزی مثل پژوهشگاه و پژوهشکده قرآن بتواند این فرمایش اخیر رهبری را تبیین و بهره‌های متنوع تبلیغی، ترویجی، تبیینی و علمی را برداشت کنند.

انتهای پیام