بررسی کارنامه‌ و کاستی‌های انجمن علوم سیاسی ایران

به پاس دو دهه نقش‌آفرینی انجمن علوم سیاسی ایران در سپهر دانش سیاست، همایش ویژه ارج‌گذاری از این سازمان علمی در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد که بعد از سخنرانی استادان از سه کتاب با عنوان‌های «نقشه راه سیاست دانش سیاست در ایران، انجمن علوم سیاسی و سیاست‌ورزی؛ از اندیشه آرمان شهری تا واقع گرایی و روش‌شناسی فهم کنش اجتماعی انسان» رونمایی شد. متن سخنرانی‌ها را در ادامه می‌خوانیم:

فعالیت‌های انجمن علوم سیاسی باعث شکل‌گیری اساتید بزرگ علوم سیاسی شده است

«نسرین مصفا» عضو هیأت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران با اشاره به فعالیت‌های مجتبی مقصودی در این دو دهه گذشته در شکل‌گیری انجمن علوم سیاسی می‌گوید: «بذری که در آن سال‌ها به همت شماری از علاقه‌مندان کاشته شد کم‌کم به نهالی و امروز به درختی تناور تبدیل شده است که مجموع این فعالیت‌ها باعث شکل‌گیری استادان بزرگ علوم سیاسی شده است.»

مصفا در ادامه به بیان خاطره‌هایی از تأسیس انجمن علوم سیاسی در دو دهه پیش می‌پردازد و عنوان می‌کند: «انجمن علوم سیاسی در کنار انجمن ایرانی ملل متحد در دانشکده حقوق و علوم سیاسی در یک اتاق مستقر شدند و با همدلی شروع به کار کردند.»

استاد دانشگاه تهران در خصوص اثربخشی انجمن علوم سیاسی ایران بیان می‌کند: «با مشاهده در تاریخ متوجه می‌شویم، برای نخستین‌بار مدرسه عالی علوم سیاسی تشکیل شد و بعد از آن دانشکده‌هایی که تشکیل شدند همه به عنوان دانشکده حقوق یا اقتصاد شناخته و کمتر با نام دانشکده علوم سیاسی معرفی می‌شوند اما انجمن علوم سیاسی به علوم انسانی هویتی قابل عنایت و ستایش بخشیده است.

انجمن علوم سیاسی در زمینه‌هایی همچون تقویت کار حرفه‌ای، توسعه جغرافیایی از تهران به سراسر ایران و احترام به پیشکسوتان و درگذشتگان فعال بوده است.»

استقلال باید جوهر اساسی انجمن علوم سیاسی باشد

«حسینعلی نوذری» استاد دانشگاه به استقلال انجمن علوم سیاسی اشاره می‌کند و می‌گوید: «استقلال باید جوهر اساسی انجمن علوم سیاسی باشد. تمام آنچه که سخنرانان گفتند در خصوص ضرورت بالندگی، پایایی و ماندگاری علوم سیاسی و انجمن علوم سیاسی بود.»

نوذری علوم سیاسی را علم قدرت می‌داند و اظهار می‌کند: «قدرت همزاد انسان است و همه جا پابه‌پای انسان می‌آید. سیاست هم از اجزاء و عناصر اساسی به شمار می‌رود که در حوزه‌های مختلفی که قدرت در آن حضور دارد در آنجا حاضر است. به همین دلیل می‌گویند که سیاست جنبه فراگیر دارد. پس سیاست در همه جای زندگی ما حضور دارد و اهمیت این موضوع باعث می‌شود تا نگاه انتقادی و هنجاری به مسائل داشته باشیم که این موضوع باید جایگزین نگاه‌های توصیفی شود.»

نوذری: اگر قرار است انجمن علوم سیاسی بتواند کاری انجام دهد باید از وابستگی به نهادهای قدرت به هر شکلی خودداری کند.

این استاد دانشگاه در ادامه به کارنامه‌ و کاستی‌های انجمن علوم سیاسی ایران می‌پردازد: «یکی از مسائل اساسی که مانع رشد و پیشرفت علوم سیاسی شده و باعث می‌شود که اقبالی از طرف اعضای هیأت علمی علوم سیاسی صورت نگیرد این است که انجمن علوم سیاسی با مسأله عدم‌استقلال گره خورده است. اگر انجمن علوم سیاسی بتواند کاری انجام دهد باید از وابستگی به نهادهای قدرت به هر شکلی خودداری کند. بنابراین افراد پیش از پذیرش مسؤولیت در انجمن اگر در پیوند با نهادهایی که در قدرت هستند باید از این نهاد استعفا دهند زیرا این مسأله انجمن را تابع نهادهایی می‌کند که مطالبه‌ها و خواسته‌هایی دارند و از میان رفتن استقلال انجمن موجب کاهش اعتماد به این سرمایه اجتماعی می‌شود.»

انجمن علوم سیاسی باید امکان تغییر را در جامعه ایجاد کند

«محمدرضا تاجیک» استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به شرایط حساس کشور عنوان می‌کند: «ما به یک دانش سیاسی احتیاج داریم که بتواند راه حل مشکلات امروز جامعه ما باشد و بتواند ضمن یک تحلیل از واقعیت امروز جامعه، امکان تغییر را هم فراهم کند و انجمن علوم سیاسی باید عهده‌دار این تغییر باشد.»

 تاجیک: به دانش سیاسی و مفاهیم بسیار متفاوتی احتیاج داریم و تنها نمی‌توان از رهگذر تئوری‌ها و نظریه‌های دیگران مشکلات جامعه را حل کرد.

تاجیک در ادامه می‌گوید: «باید از سیاست یک تئوری راهنمای عمل ساخت و بتوان انجمن علوم سیاسی را به یک کارگزار تغییر تاریخی تبدیل کنیم. ما نیازمندیم تا نظریه استراتژی ایجاد و از مفاهیم نو و جدید امر سیاسی تولید کنیم.»

استاد دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اینکه دانش سیاسی دچار یک تأخیر تاریخی است، یادآور می‌شود: «در حوادث تاریخی دانش سیاسی همیشه دیر عمل می‌کند و پس از وقوع حادثه، ما در دانشگاه‌ها جمع می‌شویم و قبل از آن تئوری‌ها و نظریه‌های ما حضور ندارند و این یک مشکل جدی است. پس باید با نظریه‌پردازی و تربیت دانشجویانی که بتوانند به تولید نظریه دست بزنند، مفاهیم را تولید کنیم.

جامعه امروز ما در شرایطی به سر می‌برد که فشرده و چکیده تمامی دوران‌ها است. به همین دلیل هم به دانش سیاسی و مفاهیم بسیار متفاوتی نیاز داریم و تنها نمی‌توان از رهگذر تئوری‌ها و نظریه‌های دیگران مشکلات جامعه را حل کرد.»

علوم سیاسی وظیفه دارد با ایجاد وحدت و یکپارچگی از قدرت مرکزی دفاع کند

«ابراهیم متقی» استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در پاسخ به این پرسش که مجموعه علم سیاست تا به حال چه کرده و باید پس از این چگونه عمل کند، می‌گوید: «روشنفکر ایرانی که در بین مجموعه‌های علم سیاست به وفور وجود دارد، حرف‌های انتزاعی و خارج از ضابطه می‌زند و دنبال حل مسأله نیست، در واقع  ما گرفتار یک نوع ایده‌آلیسم هستیم.»

متقی مسأله اصلی را اینگونه بیان می‌کند: «باید درک کرد که علم سیاست در چه جامعه و ساخت اجتماعی قرار گرفته و در چه محیط منطقه‌ای قرار داریم. علم سیاست باید توجه کند که ما به اقتدار مرکزی نیاز داریم. پس علوم سیاسی در وضع موجود وظیفه دارد با ایجاد وحدت و یکپارچگی از قدرت مرکزی در کشور که برآمده از دوران صفوی و دولت یکپارچه در ایران است دفاع کند.»