فلسفه برای کودکان دغدغه فلاسفه مسلمان بوده است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام ایمان دیندار اصفهانی؛ مدرس فلسفه اسلامی حوزه، شامگاه چهارم دی‌ماه در نشست علمی «ضرورت فلسفه برای کودک و ظرفیت‌های موجود در فرهنگی ایرانی اسلامی» با بیان اینکه از همان ابتدا فلاسفه که دغدغه مباحث عقلی و هستی‌شناسی و … داشتند یکسری مباحثی را در مورد کودک بیان کرده‌اند، گفت: ارسطو بحث بازی‌های سبک و ورزش را برای قبل از بلوغ بیان می‌کند و از بلوغ تا سه سال قبل از بلوغ را زمان مناسب خواندن، نوشتن و نقاشی و … می‌داند و بعد از آن هم بحث ورزش‌های سخت را برای افراد بیان می‌کند.

وی افزود: برخی فلاسفه دیگر مانند افلاطون هم معتقدند که باید کودک را از پرداختن به مباحث فلسفی برحذر داریم تا موجب بی‌نظمی و آشفتگی ذهنی در کودک نشود البته مراد او فلسفه اصطلاحی خاص است.

دیندار اصفهانی بیان کرد: در دهه 70 میلادی شخصی به نام لیپمن از ایالت نیوجرسی آمریکا می‌بیند در بین دانشجویان یکسری مشکلات وجود دارد از جمله اینکه خلاقیت در بین آنان وجود ندارد لذا در سال 1970 مرکز فلسفه برای کودک ایجاد کرد و این مؤسسه تاکنون توسط شاگردان وی اداره می‌شود.

تقویت تفکر عقلانی

این مدرس فلسفه بیان کرد: به عقیده لیپمن انسان یک موجود متفکر است بنابراین باید اراده در او تقویت شود تا مسئولیت انتخاب را برعهده بگیرد. دغدغه وی رواج حافظه‌محوری در بین دانش‌آموزان و دانشجویان بود و او تلاش می‌کرد تا قدرت تفکر عقلانی را تقویت کند. 

مدرس فلسفه اسلامی با بیان اینکه از حدود 20 سال قبل مقام معظم رهبری بحث فلسفه برای کودک را مطرح فرمودند و در ده سال اخیر به صورت جدی این بحث در کشور در حال دنبال‌شدن است، تصریح کرد: مقام معظم رهبری در سال 1387 فرمودند: معلمی یعنی کسی که می‌تواند خصوصیات اخلاقی خوب را در بچه پرورش دهد؛ معلومات خوب و خوب فکر کردن را به کودک بیاموزد؛ یا در سال 1382 فرمودند از کارهای لازم بسط فلسفه با مبانی مستحکم آن است.

استاد حوزه افزود: در سال 1385 بر نگاه مدرن به مسائل حیاتی امروز تاکید کردند و اینکه فلسفه باید از دوره کودکی آموخته شود آن هم با زبان کودکان. ایشان چند سال قبل هم در دیدار با مسئولان مجمع عالی حکمت اسلامی بر نوشتن فلسفه برای کودکان تاکید کردند. 

اهمیت تفکر خلاق و نقاد در غرب

وی با بیان اینکه در غرب فلسفه به معنای آموختن یکسری کلمات قلمبه سلمبه به کودکان نیست بلکه بسترسازی با استفاده از روش‌های متناسب با سن کودک با هدف ارتقای فکری و عقلانی کودک است، گفت: دو چیز برای آنان مهم است؛ یکی تفکر خلاق و دیگری نقاد و بعدا تفکر سومی هم بر آن افزودند و معتقدند محتوا هم مهم نیست و از هر روشی بتوان قدرت تفکر دانش‌آموز را فعال کنیم باید انجام دهیم.

وی ادامه داد: تفکر خلاق این است که دانش‌آموز وقتی با مسائلی روبرو می‌شود بتواند از روش‌ها و راه‌حل‌های مختلفی بهره ببرد. تفکر انتقادی هم به دنبال دیدن زوایای مختلف یک مسئله و تحلیل و انتقاد و مشاهده زوایای پنهان یک مسئله است.

دیندار اصفهانی افزود: درست است که فبک حدود 50 سال قبل توسط لیپمن آغاز شد و آن را ساختارمند و علمی کرده است ولی وقتی به کتب و آثار حکما و فلاسفه خودمان چون ابن‌سینا و فارابی و … و قرآن و روایات رجوع می‌کنیم می‌بینیم دغدغه اصلی دین و حکما همین رشد فلسفی و عقلانی کودکان است. 

300 آیه درباره تعقل و تدبر

وی تاکید کرد: نزدیک به 300 آیه به صورت مستقیم بر تدبر و تعقل تاکید دارد و از تعابیری چون افلا یتفکرون و افلا یتدبرون و … استفاده کرده است یا آن که سخن از تدبر در نظام خلقت و اختلاف روز و شب و حوادث آفرینش دارد.

مدرس فلسفه اسلامی اظهار کرد: در روایات هم به مراتب متعدد توصیه به تعقل و تفکر و … دارد از جمله اینکه یک ساعت تفکر بهتر از 70 ساعت عبادت است؛ همچنین حضرت علی(ع) فرمودند عبادت به زیادی انجام کار نیست بلکه به تفکر در امور خداوند و خلقت و آفرینش است لذا اسلام نه تنها سازگاری با تفکر و تعقل دارد بلکه مؤکد و مؤید هم هست و کسی نمی‌تواند منکر شود که دین اسلام، دینی کاملا عقلانی است. 

میان‌رشته‌ای بودن فبک 

وی ادامه داد: مسئله فلسفه برای کودک میان رشته‌ای حساب می‌شود زیرا از طرفی مرتبط با مباحث تعلیم و تربیت است و از طرف دیگر مرتبط با فلسفه و علوم عقلی. ما وقتی وارد حوزه دین و حکمت و فلسفه بشویم باز تاکید بر تعلیم و تربیت است. در برخی روایات داریم که قبل از تشکیل نطفه به فکر تعلیم و تربیت باشید. روایتی منسوب به امیرمؤمنان(ع) داریم که فرمودند تعلیم و آموزش در کودکی مانند نقش بر سنگ است؛ العلم فی الصغر کالنقش فی الحجر. 

مدرس فلسفه اسلامی بیان کرد: یکی از مسائلی که با سعادت و رشد و پیشرفت انسان گره خورده است رشد عقلانی انسان است لذا تربیت فکری و عقلانی کودک باید از همان ابتدا انجام شود نه اینکه تازه از سن 15 سال به بعد سراغ تربیت او برویم که در این صورت نتیجه لازم را ندارد.

وی با اشاره به استفاده از بارش فکری برای رشد عقلانی بچه‌ها، افزود: مربی از ارکان مهم در این برنامه است و اینطور نیست که مربی یک چیزی بگوید و کودکان بگویند چشم؛ بلکه مربی آرام‌آرام باید نقش هدایت‌گری و تسهیل‌‌گری داشته باشد تا خود دانش‌آموز بتواند نتیجه لازم را بگیرد. آن چیزی که بیشتر در غرب مطرح است اصل تفکر است یعنی می‌گویند اصل اندیشیدن مهم است و اینکه بچه اهل اندیشه باشد.

مدرس فلسفه اسلامی گفت: در نظام دینی ما صرف تفکر موضوعیت ندارد و محتوا برای ما خیلی مهم است لذا از تفاوت‌های مهم بین اندیشیدن در تفکر دینی و غربی در همین است؛ اگر ما کودک را وارد باب خودشناسی کنیم یعنی ابتدا اعضا و جوارح خود را بشناسد باید محتوای مناسب با فرهنگ دینی باشد در این صورت هم تفکر در او رشد می‌کند و هم جهت آن صحیح است.

وی افزود: توحید مفضل امام صادق(ع) در صورتی که بازسازی و بازیابی شود و نحوه بیان آن را طراحی و در قالب مسابقه و قالب‌های هنری و … ارائه دهیم در این صورت کارآیی زیادی دارد. لذا یکی از تمایزات مهم فلسفه کودک در فرهنگ دینی با غیر دینی در محتوا است.

دیندار اصفهانی تصریح کرد: قالب ارائه هم می‌تواند شامل همه ابزارهای هنری و فرهنگی مانند نقاشی و فیلم و تحلیل و صوت و … باشد. از جمله کارهایی که بنده کرده‌ام این است که یک فیلم و یا عکس و نقاشی برای کودک اجرا می‌شود و از او می‌خواهیم برداشتشان را بیان کنند.

وی افزود: مسئله دیگر اصل جذابیت است یعنی دانش‌آموز اگر ببیند برای او کسل‌کننده است اقبالی نخواهد کرد. همچنین بحث زمانبندی یکی از ارکان آموزش فلسفه برای کودک است زیرا یک کودک ممکن است در حد 15 تا 20 دقیقه بیشتر توان آموزش  دیدن نداشته باشد ولی یک نفر بزرگسال تا یک ساعت هم کشش دارد.

مدرس فلسفه بیان کرد: موضوع دیگر شرایط محیط مانند گرما و سرما و نور محیط و جذابیت آن و حتی اینکه صندلی‌ها چگونه چیده شوند؛ آیا به صورت صندلی‌‌های مدرسه باشد یا اینکه مربی در وسط بنشیند و بچه‌ها دور او و یا راه‌های دیگر. 

انتهای پیام