نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیبه گزارش خبرنگار ایرنا، شهلا کاظمی‌پور روز پنجشنبه در نشست تخصصی و تعاملی اندیشکدگان خانواده، فرهنگ و امور اجتماعی جمعیت و نیروی انسانی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، با موضوع «تغییرات فرهنگ و تاثیر آن در سبک زندگی خانواده اسلامی ایرانی» به نتایج تحقیق خود درباره تغییرات نسلی و با اشاره به تحولات سبک زندگی خانوادگی در ایران اشاره کرد و گفت: افزایش میانگین سن در اولین ازدواج از تحولات سبک زندگی خانوادگی در کشور است، در تحلیل ثانویه از داده‌ها در مورد خانواده‌ها که انجام دادم اولین مورد از تحولات سبک زندگی، تغییر سن ازدواج هم برای مردان و هم برای زنان طی ۴۵ سال اخیر و بعد از انقلاب بوده است.
وی افزایش میزان تجرد بین جوانان را از دیگر تحولات سبک زندگی خانوادگی در ایران برشمرد و گفت: سبک زندگی خانوادگی نیز طبق نظریه گذار جمعیتی دوم با تغییراتی مانند افزایش میانگین سن در اولین ازدواج، کاهش نسبت افراد ازدواج کرده، افزایش طلاق، کاهش میزان ازدواج‌های مجدد متعاقب طلاق و بیوگی، کاهش بیشتر فرزندآوری متاثر از به تاخیر انداختن آن و افزایش سن والد شدن، افزایش فرزندآوری خارج از ازدواج، افزایش بی‌فرزندی قطعی در میان زوجین، افزایش نیازهای سطح بالاتر از جمله استقلال فردی و خودشکوفایی و همچنین افزایش همانندی در نقش‌های جنسیتی و استقلال اقتصادی زنان همراه است.
ظهور سبک‌های جدید زندگی ایرانی: از کم شدن حلقه خویشاوندی تا اقبال مردان به جراحی زیبایی
عضو هیات علمی دانشگاه تهران تاکید کرد: مطالعات نشان می‌دهد سبک زندگی در ایران تغییر کرده است و سبک‌های جدیدی از زندگی‌های خانوادگی ظهور و بروز پیدا کرده است مانند اینکه صله رحم، جمع‌گرایی و خویشاوندی گسترده به موازات نفوذ زندگی جدید مورد بازاندیشی قرار گرفته‌اند و شاهد زندگی غربی هستیم.
کاظمی‌پور ادامه داد: یکی از ابعاد تحولات سبک زندگی درباره زنان، مدیریت بدن با گرفتن رژیم غذایی، جراحی زیبایی و آرایش است و اکنون مردان هم به جراحی زیبایی سوق پیدا کردند.
وی اظهار داشت: رسوخ سبک زندگی غربی، خانواده ایرانی را از لحاظ فرهنگی و اقتصادی تحت‌الشعاع قرار داده است. الگوی‌های زندگی از الگوی عام تا سبک پوشش تغییر کرده است مثلا الگوی عام در حوزه خوراکی‌ها به سمت فست‌فود رفته است.
از تماشای تلویزیون به عنوان غالب‌ترین فعالیت فراغتی ایرانیان تا فعالیت‌های نوظهور مانند پارتی با قرص!
عضو هیات علمی دانشگاه تهران اضافه کرد: الگوی خرید و مصرف کالاهای فرهنگی تغییر کرده است. مثلا میزان مطالعه ۱۸ ساعت در هفته به ۱۵ ساعت تقلیل پیدا کرده است. پوشش و اوقات فراغت تغییر کرده و فراغت فعال به فراغت منفعلانه تبدیل شده است. اکنون تماشای تلویزیون و گوش دادن به رادیو غالب‌ترین فعالیت‌های فراغتی ایرانیان است.
کاظمی‌پور با بیان اینکه یکی از مقوله‌های فراغتی که وارد سبد فرهنگی شده، مسافرت است، افزود: پارتی جوانان با مصرف قرص شادی‌آور و مشروبات الکلی از فراغت‌های جدیدی است که پدید آمده و به هر حال فعالیت‌های فراغتی نوظهوری داریم.
تغییر نگرش جوانان نسبت به ازدواج
عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه به تفاوت نگرش جوانان نسبت به افراد مسن در مورد ازدواج در تحقیق خود اشاره کرد و گفت: گویه‌های این تحقیق نشان می‌دهد که افراد مسن‌تر، دیدگاه سنتی و جوانان نگاه مدرن‌تری نسبت به مقوله ازدواج دارند مثلا از نظر جوانان، دوستی دختر و پسر قبل از ازدواج اشکالی ندارد.
کاظمی‌پور ادامه داد: مسن‌ترها درباره نحوه آشنایی با همسر، بیشتر گزینه “فامیل بودن” را انتخاب می‌کنند و جوان‌ترها مایلند بیشتر از طریق دوستی و مهمانی همسر خود را انتخاب کنند. حتی خانم‌ها تاکید کردند پسرها باید زیبایی و آراستگی داشته باشند.
وی اضافه کرد: جوان‌ترها سن بالاتری را برای سن ازداواج مناسب می‌دانند درحالیکه مسن‌ترها سن پایین‌تر ذکر کردند.
به جای پرداخت وام برای افزایش ازدواج به مسائل فرهنگی بپردازید
عضو هیات علمی دانشگاه تهران، مادی‌گرایی را یکی از دلایل طلاق عنوان کرد و گفت: میزان طلاق با توجه به تغییرات شیوه‌های همسرگزینی و مادی‌گرایی رو به افزایش است. موافقت با طلاق در بین جوان‌ها بیشتر و در بین مسن‌ترها کمتر است.
کاظمی‌پور تصریح کرد: تغییرات سبک زندگی خانوادگی در ایران علاوه بر تاثیرپذیری از مدرنیزاسیون و جهانی شدن ناشی از رفتارهای فرهنگی بیمارگونه در میان بسیاری از متولیان امور فرهنگی و اجرایی کشور است.
وی یادآور شد: بنابراین برای سیاستگذاری جهت افزایش میزان ازدواج، کاهش سن ازدواج و کاهش میزان طلاق به جای ارائه وام و تسهیلات برای ازدواج یا صدور بخشنامه برای کاهش طلاق باید در زمینه مسائل فرهنگی و تغییر مولفه‌های سبک زندگی در کشور اقدامات ویژه به عمل آید.
سبک زندگی مستلزم انتخاب است
این جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: سبک زندگی، جنبه‌های عینی و مشهود فرهنگ و ملموس فرهنگ و نظام ارزشی در یک جامعه است؛ در حقیقت سبک زندگی بر انتخاب‌های مهم افراد می‌تواند تاثیرگذار باشد.
کاظمی‌پور ادامه داد: سبک زندگی مفهومی است که با انتخابی شدن مفهوم زندگی روزمره معنا پیدا می‌کند. به این ترتیب که بر خلاف گذشته و جوامع سنتی که افراد جایگزین اندکی در میان برنامه‌های زندگی خود داشتند، در جامعه معاصر به واسطه اهمیت یافتن خود و مسئولیت شخصی و ظهور جامعه مصرفی در زندگی، قدرت انتخاب نیز بیشتر شده است.
وی اضافه کرد: سبک زندگی، مستلزم انتخاب است اگرچه میزان و درجه آزادی انتخاب می‌تواند از فردی به فرد دیگر و از گروه، جامعه و زمانه‌ای تا گروه، جامعه و زمانه‌ای دیگر متفاوت باشد.
کاظمی‌پور با اشاره به نظریات بوردیو (جامعه‌شناس فرانسوی) درباره سبک زندگی گفت: موضع کلی بوردیو درباره مقوله سبک زندگی با این عبارت از کتابش مشخص می‌شود که اقتصاد جدید طالب دنیای اجتماعی است که در آن “مردم به همان اندازه که بر اساس ظرفیتشان در تولید ارزیابی می‌شوند بر حسب ظرفیتشان در مصرف نیز ارزیابی خواهند شد” و اقتصاد نوین، اخلاق زاهدانه تولید و انباشت را به نفع اخلاق لذت‌جویانه مصرف نفی می‌کند.
فرهنگ باید قانون‌نویسی را هدایت کند
حسن بنیانیان عضو اندیشکده فرهنگ نیز در این نشست تخصصی با اشاره به قانون حجاب گفت: فرهنگ باید قانون‌نویسی را هدایت کند؛ اگر به حجاب اعتقادی وجود نداشته باشد اگر قانون هم داشته باشید، آن را به عامل مخرب تبدیل می‌کند. اگر در کنار قانون روی باورها کار نکنید بخش زیادی از قانون می‌تواند مخرب باشد.
به گزارش خبرنگار ایرنا، وی با بیان اینکه تحول فرهنگی به نخبگان کشور باید منتقل شود و از آن رهگذر به مردم هم انتقال یابد، افزود: اگر به طور جدی داریم مردم را پای صندوق رای می‌آوریم، ساختار جامعه، جامعه مردم‌سالار است و در چنین ساختاری به شدت با افکار عمومی سر و کار داریم.
وی خاطرنشان کرد: محور اصلی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت از جهت مبانی و آرمان‌ها و رسالت، ذاتا تحول فرهنگی است. اگر چه تحول فرهنگی خودش را باید بتواند به قوانین منتقل کند و افق ۵۰ ساله پیش‌بینی شده است.
کار فرهنگی را نمی‌شود به تنهایی در قالب قانون اجرا کرد
عضو اندیشکده فرهنگ گفت: سبک زندگی اسلامی عمدتا باید از حوزه مدیریت و هدایت فرهنگ صورت بگیرد. راجع به مدیریت فرهنگی صحبت می‌کنیم که با مدیریت کارخانه فرق دارد. در جامعه مردم‌سالار قوانین و تربیت، دو ابزار اصلی است که با آنها می‌توانیم رفتارهای مردم و فرهنگ را هدایت کنیم. این دو ابزار تربیت و قوانینی است که از دل باورها بیرون می‌آید.
بنیانیان خاطرنشان کرد: ۲۵۰۰ سال پادشاهی، ما را به مدیریت بالا به پایین عادت داده و وقتی در بالا هستیم حوصله کار فرهنگی که پیچیده و بلندمدت است نداریم و سریع از آن می‌گذریم و آن را در قانون می‌گذاریم و در تحقق هدف از ابزارهای نامناسب بهره می‌گیریم.
وی با اشاره به سخنان محمدباقر قالیباف؛ رئیس مجلس شورای اسلامی مبنی بر اینکه “تلاش می‌کنیم ۱۲ هزار قانون کشور را به سه هزار برسانیم”، گفت: این مساله از آنجا نشات می‌گیرد که با هر مشکلی، سریع ذهن‌ها به سمت قانون می‌رود و پول درآمد نفتی آن را تقویت کرده است چون اگر نفت نبود باید با مردم کنار بیاییم تا با پول مالیات آنها برنامه‌ریزی کنیم اما اکنون پول نفت مستقیم به خزانه می‌آید و برای انجام هر اقدامی، قانون می‌گذاریم.
مدیران باید تعادل بین فرهنگ‌سازی و بهره‌گیری از قانون ایجاد کنند
عضو اندیشکده فرهنگ گفت: ما در موقعیتی هستیم که مدیران باید تحول و تعادلی بین تربیت و فرهنگ‌سازی و بهره‌گیری از قانون در سازمان خود ایجاد کنند.
بنیانیان افزود: وقتی روحیه استبدادزدگی داریم لازم نمی‌بینیم مردم را نسبت به قانون توجیه کنیم و در پی آن نارضایتی و رشوه به وجود می‌آید؛ به طور مثال قانون حجاب می‌خواهید اجرا کنید جمعیت زیادی می‌گویند که فلسفه اجرای آن چیست و فلسفه اجرای آن فرهنگ‌سازی نشده است.
تقلیل فرهنگ به کارهای فرهنگی مستقیم
عضو اندیشکده فرهنگ اظهار داشت: متاسفانه فرهنگ را به کارهای فرهنگی مستقیم تقلیل دادیم و به تاثیر نمادها و رفتارها در تحولات فرهنگی بی‌توجه هستیم.
بنیانیان با اشاره به اینکه فرهنگ را می‌توان از طریق نخبگان به مردم القا کرد، گفت: مقام معظم رهبری تلاش کردند نگاه اعضای شورای فرهنگی را وسعت ببخشند بارها گفتند که فرهنگ باید بر اقتصاد و سیاست غالب باشد.
وی اضافه کرد: حتی اقتصاددان‌ها برای ارائه راهکار توسعه اقتصادی کشورها، متغیرهای اقتصادی را رها کرده و گفته‌اند اگر می‌خواهید توسعه پیدا کنید ببینید در مدارس و پیش‌دبستانی‌ها چگونه آموزش می‌دهند و آیا دانش‌آموزان دارای روحیه کار تیمی، خلاق، پرسشگر و باحوصله هستند.
تهاجم فرهنگی کار الگوی اسلامی را سخت می‌کند
عضو اندیشکده فرهنگ گفت: جهانی شدن و تهاجم فرهنگی کار ما را در شرایط امروز برای الگو و سبک زندگی اسلامی سخت می‌کند.
بنیانیان تصریح کرد: شکل‌گیری نهضتِ مناسک دینی باید نقش پمپ بنزین را داشته باشد اما امروز نقش مصرف‌کننده پیدا کرده است.
وی با اشاره به اینکه رفتار باعث تغییر باور می‌شود، گفت: سند الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت نوعی از مدیریت فرهنگی است که برای اجرای آن فرهنگ‌سازی نباید مستقیم و آگاهانه باشد مثلا می‌خواهیم فرهنگ را به طور مستقم با سخنرانی روحانی و منبر ایجاد کنیم. اما گاهی آن را در قالب هنر می‌ریزیم که مخاطب مقاومت نمی‌کند و به صورت غیر مستقیم کار انجام می‌شود.
مطالبه فرهنگی باید در موازات حکمرانی شکل بگیرد
عضو اندیشکده فرهنگ ادامه داد: در مثال دیگر نظام مالیاتی به دروغگو جایزه می‌دهد و رشوه‌دهنده می‌تواند از آن فرار کند و این مساله اعتقادات مردم را ضعیف می‌کند. مدیریت فرهنگی باید بستر فرهنگ عمومی را آماده کند. اگر می‌خواهید الگوی پیشرفت اسلامی را عملیاتی کنید اثربخشی فعالیت‌های فرهنگی و تربیتی و اصلاح پیامدهای فرهنگی توسط مدیران باید مدنظر قرار گیرد.
بنیانیان اضافه کرد: مثلا در وعده‌های ریاست جمهوری اگر احساس داوطلب این باشد که اگر با دروغ پیش بروم این ریاست جمهوری حرام است و در اقتصاد هم اگر این روحیه حاکم باشد آنگاه شیرینی دین در روابط مردم می‌آید.
وی تصریح کرد: اگر حکمرانی اراده کرد اسلام را جاری کند معلوم نیست موفق شود مگر آنکه مطالبه فرهنگی مردم هم در موازات آن شکل بگیرد.
توجه به سبک زندگی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نیز در این نشست تخصصی گفت: امروزه سبک زندگی اهمیت زیادی پیدا کرده و امروز مهمترین مبحث اجتماعی است. خوشبختانه نسبت به تعریف این مبحث اجماع خوبی وجود دارد. مدرنیزم در تعریف مفاهیم ابهام وجود دارد اما در مورد سبک زندگی چون محدود شده و به جنبه‌های محسوس زندگی ارجاع شده است که خودشان ذاتا روشن‌تر هستند این اجماع وجود دارد. شکل و روش زندگی از همین جهت در میان عامه مردم به خصوص جوانان و متفکران اهمیت زیادی پیدا کرده است و به این امر مهم باید بپردازیم.
صادق واعظ‌زاده خاطرنشان کرد: در الگوی اسلامی پیشرفت هم فرازهایی به مساله سبک زندگی اختصاص دارد.
وی با بیان اینکه سبک زندگی امروز تاثیر معکوس روی باورها دارد، گفت: مثلا یک گروه هنری در نقطه‌ای از دنیا که هیچ کاری به اندیشه‌ها و باورها ندارد و ظاهرا کاری نمی‌کند اما با اصوات، آرایش، مو و حرکاتی که تولید می‌کند، بر روی عاطفه انگیزش و باورهای گروه بزرگی از دنیا به ویژه نوجوانان تاثیر می‌گذارد.
واعظ‌زاده تاکید کرد: سبک زندگی بخشی از فرهنگ است و تاثیر بخش‌هایی از فرهنگ که نامحسوس است مانند مباحث نهادی و باورها را باید مورد توجه قرار دهیم که چه تاثیری روی سبک زندگی می‌گذارد. تغییرات سبک زندگی در بلند مدت متاثر از اندیشه، تعقل و باورها باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اضافه کرد: در مطالعات اسناد رسمی، نوع رابطه انسان با معنویت و خدا را به معنای سبک زندگی آورده است اگر اینگونه تعریف کنیم، همانی است که در فرهنگ دیرین ما وجود داشته است.
وی تصریح کرد: امروز جوامع بیشتر به سمت دیدگاه نمادی رفته و فرصت‌های کم و حجم فوق‌العاده اطلاعات، فرصت رفتن به عمق اطلاعات را سلب کرده است.
منبع
