نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیرضا غلامی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با اشاره به موقعیت تاریخی و جغرافیایی اتریش و نقش این کشور به عنوان پلی میان جهان مسیحیت و سایر ادیان به‌ویژه اسلام و یهودیت، می‌گوید: رویداد گفت‌وگوی ادیان با محوریت دولت اتریش با همکاری دولت کشورهای مهم مسلمان و مسیحی و سایر ادیان برگزار میشود و جمهوری اسلامی ایران هم با دولت اتریش برای برگزاری این سلسله نشستها، توافقنامه رسمی دارد که مسئول پیگیری آن ما در رایزنی فرهنگی هستیم.
چرا اتریش؟
اتریش کشوری با میراث فرهنگی غنی است که مسلماً نقشی منحصربه‌فردی در تاریخ هنر، موسیقی و فلسفه اروپا داشته و هنوز هم تا حد زیادی دارد. وین، پایتخت اتریش، به‌عنوان مرکز موسیقی کلاسیک جهان شناخته میشود و خانه آهنگسازانی مانند موتزارت، بتهوون، شوبرت، هایدن، و یوهان اشتراوس بوده است. هر ساله بسیاری از گروه های موسیقی مشهور جهان برای اجراهای مهم و نو خود به وین سفر می کنند و این اجرا و ارزیابی هایی که در وین از کارشان میشود را برای خودشان یک موقعیت مهم تلقی می‌کنند؛ اتریش در هنرهای تجسمی هم جایگاه برجسته‌ای دارد. هنرمندانی چون گوستاو کلیمت، پیشگام جنبش هنر نو (Art Nouveau)، و اگون شیله، از چهره‌های تأثیرگذار در هنر مدرن، آثار خود را در اتریش خلق کردند.
گالری‌ها و موزه‌های برجسته‌ای در این کشور وجود دارد؛ مانند موزه هنرهای زیبای وین (Kunsthistorisches Museum)، که مجموعه‌ای از آثار هنری کلاسیک اروپایی را در خود جای داده، و بِلْوِدر (Belvedere)، محل نمایش شاهکارهایی جهانی از مهمترین مراکز هنری این کشور هستند. همچنین، موزه آلبرتینا، با مجموعه‌ای گسترده از طراحی‌ها و چاپ‌های تاریخی، و کوارتیه موزه‌ها (MuseumsQuartier)، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مراکز هنری معاصر اروپا، نقشی کلیدی در حفظ و نمایش هنرهای تجسمی دارند.
در کنار عرصه فرهنگ و هنر، در زمینه فلسفه هم اتریش در قرون اخیر حرفهای جدی برای گفتن داشته است. مثلاً اتریش خاستگاه حلقه وین و فیلسوفانی مانند لودویگ ویتگنشتاین بوده که تأثیری عمیق بر فلسفه تحلیلی و علم گذاشتند. البته الان دیگر اتریش مرکزیت فلسفی در اروپا ندارد اما سابقه اتریش در فرازمندی‌های فلسفی مدرن و پست مدرن قابل انکار نیست.
به‌طور کلی، اتریش کشوری است که از ترکیب سنت‌های دیرینه و نوآوری در موسیقی، هنرهای تجسمی و فلسفه، میراثی ماندگار برای جهان به‌جا گذاشته است.
ایران فرهنگی در کشور اتریش و در منظر نخبگان فکری وفرهنگی آن‌کشور از چه جایگاه و موقعیتی برخوردار است؟
ایران فرهنگی در میان نخبگان فکری و فرهنگی اتریش جایگاه ویژه‌ای دارد و همواره به‌عنوان مهد تمدنی کهن، غنی از ادبیات، هنر، فلسفه و فرهنگ، مورد توجه بوده است. اتریش، به‌ویژه در قرن نوزدهم و بیستم، ارتباطات فکری و هنری عمیقی با ایران داشته است و بسیاری از متفکران و هنرمندان اتریشی، از فرهنگ و تمدن ایرانی الهام گرفته‌اند.
یکی از مهمترین نقاط اتصال فرهنگی ایران و اتریش، علاقه اتریشی‌ها به ادبیات کلاسیک ایران است. یوهان ولفگانگ فون گوته، که بخشی از زندگی ادبی‌اش در همسایگی اتریش بعنی آلمان گذشت، در دیوان غربی-شرقی خود از حافظ شیرازی الهام گرفت و این اثر به پلی بین دو فرهنگ تبدیل شد. اتریشی‌ها نیز با ترجمه آثار شاعران بزرگی مانند حافظ، فردوسی، سعدی و مولوی به زبان آلمانی، تلاش کردند تا گنجینه ادبی ایران را به خوانندگان خود معرفی کنند.
در حوزه موسیقی، تلاش‌هایی برای بازتاب موسیقی ایرانی در کنسرت‌ها و همکاری با هنرمندان ایرانی در وین صورت گرفته است. علاوه بر این، شرق‌شناسان اتریشی همچون جوزف فون هامر پورگشتال نقش مهمی در معرفی فرهنگ و ادبیات فارسی به غرب ایفا کردند.
گالری‌ها و دانشگاه‌های اتریشی نیز بارها میزبان نمایشگاه‌هایی از هنر ایرانی، شامل فرش، نگارگری، و خطاطی بوده‌اند. نمایش این آثار، علاقه اتریشی‌ها به جنبه‌های بصری هنر ایرانی را نشان می‌دهد. نباید از نظر دور کنیم که نخبگان اتریشی، ایران را به‌عنوان تمدنی با دستاوردهای بی‌نظیر در حوزه فلسفه، ادبیات و هنر می‌شناسند و اغلب آن را بخشی جدایی‌ناپذیر از میراث بشری می‌دانند. این جایگاه نه‌تنها در میان محافل دانشگاهی، بلکه در فضای عمومی فرهنگی اتریش نیز قابل مشاهده است.
بخش مهمی از رسالت رایزنی های فرهنگی توسعه زبان فارسی است. فعالیت های رایزنی در این زمینه طی ۶ ماه گذشته را توضیح بدهید.
زبان فارسی در اتریش جایگاه نسبتا خوبی دارد. در حال حاضر موسسات یا انجمن‌های متعددی در این کشور هستند که مشغول آموزش زبان فارسی هستند. همچنین دولت اتریش این اجازه را داده است تا در مدارس دولتی اتریش بر حسب نیاز و درخواست، آموزش زبان فارسی وجود داشته باشد. جدای از ایرانیان مقیم که زبانشان فارسی است و دوست دارند فرزندانشان نیز فارسی بیاموزند، بخشی از افغانستانی‌ها و تاجیکستانی‌های مقیم اتریش هم به حضور فرزندانشان در کلاسهای زبان فارسی بهاء می‌دهند. این، جدای از خود اتریشی‌هایی است که در کلاسهای زبان فارسی ثبت‌نام می‌کنند. تعداد اتریشی‌هایی که تمایل به یادگیری زبان فارسی دارند زیاد نیست اما این علاقه و تمایل در بعضی اتریشی ها وجود دارد.
هر اندازه روابط ایران و اتریش در عرصه های گوناکون تقویت شود مخصوصا گردشگری ایران و اتریش رونق نسبی گذشته را دوباره پیدا کند، بر تعداد اتریشی‌هایی که گرایش به یادگیری زبان فارسی دارند، افزوده میشود. البته کمبودهای ملموسی در زمینه آموزش زبان فارسی هست که چنانچه رفع شود، امکان گسترش زبان فارسی بیشتر می شود. برای نمونه: کتابهای درسی آموزش زبان فارسی هنوز بر اساس تکنیک های پیشرفته آموزش زبان در دنیا تالیف نشده‌اند یا مانند آموزش زبان آلمانی، دقیق سطح‌بندی نشده‌اند. همچنین فیلم های کمک آموزشی یا اپلیکیشن های آموزش زبان فارسی با استفاده از هوش مصنوعی و غیره رشد چندانی نداشته‌اند.
ما در رایزنی هنوز کلاس زبان فارسی خود را دایر نکردیم؛ دلیلش این است که کلاسهای زیادی الان در وین هست. از جمله این کلاسها، کلاس زبان فارسی در مرکز امام علی (ع) است که شروع آن، با مساعدت رایزنی فرهنگی در سالهای قبل بوده و اکنون خوشبختانه نیاز خیلی از متقاضیان را پاسخ می‌دهد. البته ما در پی تاسیس کلاس در یک سطح پیشرفته تر، برای دانشجویان اتریشی و اروپایی هستیم که در دست مطالعه و طراحی است.
یکی از اقدامات مهمی که دو ماه بعد از حضورم در اتریش انجام دادم، برگزاری نکوداشت استادان و معلمان زبان فارسی در اتریش بود. این رویداد خیلی باشکوه برگزار شد و در آن، از تعدادی از استادان و معلمان پیشکسوت و فعالتر، و تعدادی از مدیران مدارس زبان فارسی در اتریش تقدیر شد. همچنین در کنار نکوداشت استادان و معلمان زبان فارسی در اتریش، یک هم‌اندیشی نیز در موضوع راهکارهای توسعه زبان فارسی در اتریش داشتیم که بر اساس پرسشهایی که از پیش حضور استادان و معلمان فرستاده شده بود، برگزار شد و نظرات بسیار مهمی از دل آن هم‌اندیشی جمع آوری گردید که برای بنیاد سعدی در تهران هم ارسال کردیم. انتظار دارم بنیاد سعدی به آسیب شناسی ها و ایده های معلمان باسابقه زبان فارسی در کشور اتریش عنایت داشته باشد.
در عرصه ایرانشناسی چطور؟ آیا رایزنی وارد عرصه ایران شناسی به معنای مصطلح شده است؟
کشور اتریش سابقه خوبی در زمینه ایران شناسی دارد. حتی سالها پیش یک انیستیتوی ایران شناسی در ذیل آکادمی ملی علوم اتریش توسط مرحوم پروفسور فراگنر تاسیس شده که بعد از فوت پروفسور فراگنر و تغییر مدیریتی، به یک انستیتوی ضعیف و سیاست‌زده تبدیل شده است. آنچه مهم است، ما اخیراً پانزده ایران‌شناس برجسته اتریشی طی سده‌های گذشته را شناسایی کردیم که قصد داریم درباره خدمات ارزشمند آنها یک کتاب تالیف کنیم.
دانشکده شرق شناسی دانشگاه وین نیز به ایران شناسی بی‌تفاوت نیست و در این سالها، همواره یکی از گرایش‌های مهم در این دانشکده، ایرانشناسی بوده است. در کل، سابقه کارهای متنوعی در عرصه ایرانشناسی در اتریش هست که ماحصل آنها غالباً به کتاب تبدیل شده است. خود رایزنی فرهنگی در اتریش در عرصه ایرانشناسی آثار ارزشمندی را چه به صورت مجله و چه کتاب منتشر کرده یا در انتشار آنها مشارکت داشته است. مثلاً مجله اطلاعات ایران که در گذشته تا هشتاد و هشتمین شماره آن منتشر شده است؛ ما قصد داریم بهترین مقالات این مجله ارزشمند را به زودی در قالب جند جلد کتاب منتشر کنیم تا مقالات آن به عنوان منبع در اختیار پژوهشگران قرار گیرد. برنامه‌های رایزنی در عرصه ایران شناسی متنوع است و به زودی سلسله نشستهای فصلانه‌ای هم در موضوع ایران شناسی برگزار می‌کنیم.
یکی از رویدادهای مهمی که اختتامیه آن را از امسال به بهار سال بعد منتقل کردیم، «جایزه کتاب ایران» است. هدف از برگزاری دو سال یکبار جایزه کتاب ایران توسط رایزنی، شناسایی و تجلیل از کتابهای ممتاز در موضوع ایران شناسی است ضمن آنکه ما معتقدیم این جایزه با مشوق‌هایی که ارائه می‌کند، حتماً به بسط و توسعه فعالیت در زمینه ایران شناسی در اتریش و سایر کشورهای آلمانی زبان کمک می‌کند.
اتریش یکی از کشورهای مهم در ساحت گفتگوی ادیان است و میان ایران و اتریش نیز توافقاتی برای برگزاری نشست عای دوره‌ای در این زمینه وجود دارد؛ آیا امیال این نشست برگزار میشود؟
همان طور که گفتید، اتریش سابقه‌ای طولانی در زمینه ترویج گفتگوی ادیان دارد. اتریش به دلیل موقعیت تاریخی و جغرافیایی خود، همواره نقش پلی میان جهان مسیحیت و سایر ادیان، به‌ویژه اسلام و یهودیت، داشته است. در سطح دولتی، وزارت امور خارجه اتریش بخشی را برای برگزاری رویداد گفتگوی ادیان دارد که بیشتر با محوریت دولت اتریش و دولت های دیگر اعم از دولت کشورهای مهم مسلمان و مسیحی و سایر ادیان انجام می شود و جمهوری اسلامی ایران هم با دولت اتریش برای برگزاری این سلسله نشستها، توافقنامه رسمی دارد که مسئول پیگری آن رایزنی است.
این کشور همواره یکی از اصلی‌ترین میزبانان کنفرانس‌ها و نشستهای بین‌المللی درباره گفتگوی اسلام و مسیحیت بوده و در تلاش است تا نقش خود را به‌عنوان مرکز بی‌طرفی و تسهیل‌گر گفتگو تثبیت کند. علاوه بر این، اتریش از طریق دانشگاه وین و موسسات تحقیقاتی دیگر، پژوهش‌های گسترده‌ای در زمینه تعاملات دینی و تاریخی ادیان مختلف انجام داده است.
در حوزه غیر دولتی نیز سازمان‌های اتریشی قوی‌ای هست که بر روی گفتگوی ادیان با گرایش هم‌زیستی مسالمت آمیز و صلح تمرکز دارند. من از زمانی که کار خود را به عنوان رایزن شروع کرده‌ام، پیگیر اجرایی شدن توافقنامه میان ایران و اتریش در موضوع گفتگوی ادیان هستم و امیدوارم با مساعدت طرف اتریشی، سال آینده رویداد رسمی گفتگوی ادیان میان ایران و اتریش برگزار شود.
در عین حال، ما منتظر برگزاری این رویداد رسمی نیستیم و با موسسات غیر دولتی اتریش برخی سمینارها و نشست های علمی در موضوع گفتگوی ادیان را توافق کردیم که به زودی شروع میشود. قرار بود یک سمفونی در موضوع «حضرت مریم (س) در قرآن و انجیل» هم بسازیم که متاسفانه کمبود بودجه مانع از ساخت این سمفونی شده است.
برنامه های رایزنی در عرصه اندیشه و تفکر حکمی و فلسفی به علاوه مطالعاتی از جنس مطالعات فرهنگی و تمدنی را کمی تشریح بفرمایید؟
به دلیل رشته تحصیلی من و سابقه طولانی‌ای که در عرصه پژوهش داشتم، این قسم از فعالیت های رایزنی طی ۶ ماه گذشته رشد بسیار خوبی داشته است. الان رایزنی بر اساس سیاست های سازمان دنبال چند چیز است: یکی آنکه قرائت توصیفی و انتقادی اندیشمندان ایرانی نسبت به عرصه فلسفه و حکمت را در اتریش ارائه کند. دوم آنکه پل ارتباطی میان استادان ایرانی و اتریشی برای ارتباط، تعامل و هم افزایی فکری باشد. خوشبختانه در این زمینه پیشرفت رایزنی خوب بوده است.
نشست امتیازات فلسفه ملاصدرا، نشست معرفی کتاب چهل حدیث امام خمینی (ره)، نشست چرخش در فهم فرهنگ در عرصه علوم شناختی، نشست مقدماتی فلسفه برای کودک، نشست توسعه هوش مصنوعی و انسان؛ از همکاری تا رقابت، نشست موسیقی و معنویت، نشست نقد و بررسی کتاب قدرت و پیشرفت (نویسندگان این کتاب امسال جایزه نوبل گرفتند)، سمینار فلسفه برای کودک در مواجهه با هوش مصنوعی؛ فرصت ها و تهدیدها، ۸ نشست آنلاین-حضوری است که تا الان برگزار کردیم .
آیا خودتان هم بحث منظمی در رایزنی یا مراکز دانشگاهی وین دارید؟
جدای از اینکه در آغاز اکثر نشست های علمی مقدمه علمی‌ای را ارائه می کنم و بیشتر نشستها را از جهت علمی مدیریت می کنم، بحث هایی را هم خودم در حوزه تخصصی‌ام دارم. مثلاً درسگفتارهای مسائل نظری عدالت که ۵ ماه در رایزنی برگزار شد و متن آن به زبان انگلیسی در ۲۵۰ صفحه قابل انتشار است. از برخی دانشگاهها و مراکز علمی اتریشی هم دعوت‌هایی برای ارائه لکچر در آینده نزدیک دارم.
مطمئناً یکی از دغدغه های شما حمایت فرهنگی از ایرانیان خارج از کشور است؛ دوست داریم در این زمینه هم کمی توضیح دهید؟
بیش از ۴۵ هزار نفر از مردم ایران در کشور اتریش اقامت دائم یا موقت دارند. اکثر ایرانیان مقیم اتریش به تمدن و فرهنگ خودشان عشق می ورزند ضمن آنکه در کشور اتریش به قانونگرایی شهره هستند. البته ایرانیان مقیم اتریش از طیف های فکری، فرهنگی و سیاسی گوناگونی هستند اما علایق مشترک آنها فرهنگ، سنت، زبان پارسی و در یک‌کلمه، ایران قوی و سربلند است.
نکته مهم این است که خیلی از ایرانیان مقیم اتریش دارای تحصیلات عالی هستند یا موقعیت نخبگانی دارند. مثلا بخش مهمی از کادر پزشکی اتریش ایرانی هستند و توانمندی این پزشکان در میان مردم اتریش مشهور است. رایزنی یکی از وظایف اصلی خود را ارتباط با ایرانیان نخبه در اتریش و تشریک مساعی با آنها برای ترویج فرهنگ ایرانی می داند و تا الان خوشبختانه ارتباطات خوبی برقرار شده و در آینده هم برقرار خواهد شد. هر قدر شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی-فرهنگی داخل کشور بهتر شود، و هر قدر شکافهای اجتماعی در داخل کمتر شود، ایرانیان خارج از کشور انگیزه بیشتری برای تعامل و هم افزایی برای فعالیت های فرهنگی پیدا می‌کنند.
در زمینه جشن ها، نمایشگاه‌هایی که رایزنی طی این ۶ ماه برگزار کرده با به زودی برگزار می‌کند هم کمی بفرمایید.
ما امسال جشن بزرگ سه کشور فارسی زبان را داشتیم که چند سال است با محوریت مجله سوسایتی در وین برگزار میشود. امسال رایزنی و سفارت در برگزاری این جشن همکاری صمیمانه‌ای داشتند. در این جشن که من از طرف سفیر کشورمان سخنرانی داشتم، رایزنی نمایشگاهی را در موضوع ایرانشناسی برگزار کرد و برنامه ای را هم برای معرفی موسیقی سنتی ایرانی داشت.
در این جشن، خیلی از سفیران کشورها در وین، نخبگان ایرانی و اتریشی و مقامات دولتی به دعوت مجله سوسایتی و سه کشور ایران، تاجیکستان و افغانستان حضور داشتند و با فرهنگ غنی تمدن عظیم پارسی آشنا شدند. مجدداً یک جشن دیگر هم به مناسبت فرارسیدن عید نوروز با همکاری کشورهای منطقه نوروز و با محوریت مجله سوسایتی برگزار میشود که سفارت و رایزنی برای حضور جمهوری اسلامی ایران در این جشن، همکاری خواهند داشت.
امسال مراسمی را به مناسبت افتتاح نمایشگاه دائمی صنایع دستی ایران در محل رایزنی فرهنگی ایران در وین داشتیم. این نمایشگاه را برای علاقه مندان به ایرانشناسی دایر کرده‌ایم و مراسم و جشنی را هم برای افتتاح آن با حضور شماری از نخبگان ایرانی و اتریشی برگزار کردیم.
منبع
