هادی خانیکی: روابط عمومی می‌تواند صداهای به حاشیه رانده شده را به متن جامعه برگرداند

به گزارش ایرنا، دکتر هادی خانیکی سه‌شنبه شب در نشست شب‌های فرهنگی مرکز علمی کاربردی فرهنگ و هنر فردا که با عنوان شب روابط عمومی برگزار شد، در سخنرانی با عنوان “ایران امروز و آینده روابط عمومی” اظهار داشت: روابط عمومی در کشور نیازمند یک چرخش پارادایمی است تا از با عبور از نقش “بلندگویی برای تبلیغ و تامین رضایت مدیران”، فضای گفت‌وگو را در جامعه سامان دهد و بتواند روابط افقی را در جامعه ترویج کند.

وی تصریح کرد: هم اکنون “مهندسی اجماع” که دنبال تامین رضایت به کمک تکنولوژی است به محور فعالیت روابط عمومی تبدیل شده و در این مسیر به خوبی از فناوری‌های جدید استفاده می‌شود، به قول معروف اکنون روزگار استفاده از هوش مصنوعی و دوره جشنواره هاست، اما در نقد روابط عمومی گفته می‌شود که این حوزه باید از حیطه زبان به حیطه گوش تغییر نقش یابد یعنی بیشتر شنونده و انتقادپذیر باشد .

خانیکی ادامه داد: اما سخن تاره در این خصوص این است که با توجه به وضعیت دیوانسالاری، ضعف جامعه مدنی و گسستگی های بین نهاد دولت با جامعه و به طور کلی با شبکه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی باید روابط عمومی عملکردی مانند مغز داشته باشد و در خصوص مسائل جامعه اندیشه و تصمیم سازی کند.
وی یادآور شد: به دلیل انباشت برخی بحران‌ها از سال‌های گذشته، به شدت جامعه درگیر روزمرگی شده و افق‌های بلندمدت کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، ما تا حدود زیادی از ارزش‌های مشترک غافل شده‌ایم، ارزش‌هایی که می‌تواند باعث همگرایی شود، امروز اندیشیدن به بحران‌های ایران و یافتن راه حل برای آنها، می‌تواند زمینه‌ساز مشارکت باشد، شرایط بحرانی فقط دارای نقاط منفی نیست بلکه به ما این امکان را می‌دهد تا در عملکردهای خود بازنگری کنیم و در زمینه کشف این فرصت‌ها نهاد روابط عمومی نقش موثری دارد.

جامعه ایران در دهه های اخیر خیلی تغییر کرده و اصولا عوض شده است، میزان اعتماد اجتماعی، نوع دینداری، الگوی میزان مشارکت ، سرمایه اجتماعی و امید به آینده دچار تغییر شده و روندی کاهش داشته استاستاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه با یادآوری بخش هایی از کتاب اندیشه پیشرفت و تحولات جدید جامعه ایران که به رشته تحریر درآورده است، افزود: نتایح مطالعات انجام شده بر روی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان که از سال‌های گذشته تا به امروز انجام شده، مبین این نکته است که جامعه ایران در دهه های اخیر خیلی تغییر کرده و اصولا عوض شده است، میزان اعتماد اجتماعی، نوع دینداری، الگوی میزان مشارکت ، سرمایه اجتماعی و امید به آینده دچار تغییر شده و روندی کاهش داشته و در این زمینه نیاز است نهاد روابط عمومی این تحولات را بررسی و متناسب با آنها در جهت حفظ پیوستگی اجتماعی عمل کند.

خانیکی با ذکر خاطره‌ای از دکتر مجید تهرانیان استاد فقید علوم ارتباطات گفت: دکتر تهرانیان در سال ۱۳۵۵ در یک تحقیق که بعدا تحت عنوان “صداهایی که شنیده نشد”، منتشر شده است، بیان می کند که با توجه به نتایج این مطالعه که در چهار سطح اجتماعی انجام شده من در سال‌های قبل از انقلاب متوجه که جامعه ایران به سمت یک انقلاب آنهم با رویکرد مذهبی حرکت می‌کند، اما به دلیل ترس از حاکمیت این موضوع به صورت صریح گفته نشد اما در نتایج این تحقق به لحاظ علمی به این موضوع پرداخته شده است.

وی تصریح کرد: مطالعه تهرانیان در چهار سطح سرآمدان فرهنگی (روشنفکران) کسانی که صاحب اندیشه هستند، دانشجویان و جوانان کسانی که بر اساس آرزوها حرف می زنند، سطح سوم مدیران میانی که مدیران رسانه‌های رسمی مانند صدا و سیما هم در آن بوده‌اند و سطح چهارم نظرسنجی عمومی انجام شده و در این مطالعه مدیران رادیو و تلویزیون ابراز کرده‌اند که با بیش از ۶۰ درصد برنامه‌هایی که از این رسانه پخش می‌شود به دلیل ساختار غالب مذهبی ایران، مخالف هستند اما طبق دستور مدیران خود این کار را می‌کنند.

خانیکی ادامه داد: بر اساس نتایج مطالعه اونل جامعه شناس آرژانتینی صداهای درون یک جامعه سه دسته‌اند، دسته اول صداهایی که به صورت افقی منتقل می‌شود مانند گفت و گوی درون خانواده یا گفت و گوی جامعه مدنی، صدای دوم، صدای حکومت‌ها یا مدیریت‌ها با شهروندان است که از بالا به پایین بوده و بهترین گونه آن وقتی است که همه تاییدکننده باشند و رضایت خود را ابراز کنند، این صدا به دنبال اقناع جامعه از طرق مختلف است، صدای سوم یک صدای مورب است که در جامعه در ظاهر به گونه‌ای و در باطن به گونه دیگر است به قول معروف در خلوت و جَلوت فرق می کند.

استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی افزود: در جامعه شناسی اعتراضات، صداهای نوع سوم یا مورب بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد و در ایران کار روابط عمومی باید ورود به این عرصه باشد، زیرا این صدا در قالب زبان استعاره‌ای، طنز، کنایه و جوک بیشتر شنیده می‌شود، این صدای مورب را می‌توان در صف نون و گوشت و پروازی که با تاخیر انجام می‌شود، بهتر شنید، زیرا غیررسمی است و در جوامعی که محدودیت‌ها و فروبستگی‌ها بیشتر است این صدا بلندتر از صداهای دیگر به گوش می رسد و افکار عمومی را باید در این بخش مورد توجه قرار داد.

خانیکی بی‌افقی و ابهام نسبت به آینده را از تهدیدهای مهمی دانست که ارزش‌های مشترک را تضعیف می‌کند و اضافه کرد. روند تغییرات اجتماعی در ایران به گونه‌ای بوده است که جامعه فردگراتر از گذشته شده و ارزش‌های مادی در آن تشدید شده، هرچه جامعه فردگراتر و مادی تر شود، گرایش به سمت منفعت فردی افزایش یافته و در این میان تنظیم کننده‌ها یا نهادهای واسط مانند آموزش، خانواده و رسانه می‌تواند جامعه را جمع‌گراتر کند.

روند تغییرات اجتماعی در ایران به گونه‌ای بوده است که جامعه فردگراتر از گذشته شده و ارزش‌های مادی در آن تشدید شده استوی ادامه داد: عصر ارتباطات در سه عصر دیگر درهم تنیده شده و ناشی از سه تحول بزرگ است که پیدایش اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و تلفن هوشمند شاکله این عصر را تشکیل داده است، عصر شبکه‌های اجتماعی پدیده تازه ای نیست، قبلاً هم شبکه‌های اجتماعی به صورت ملی، منطقه‌ای یا قبیله‌ای و حتی جهان گرایی یا بومی و محلی‌گرایی وجود داشته و در آن هر کسی هویت‌یابی کرده است.

خانیکی تصریح کرد: به قول زیمرمن، به شبکه‌های اجتماعی چیز جدیدی به نام اینترنت اضافه شده و نیاز به مجاورت جغرافیایی را از بین برده است و هر کسی در هر جایی از جهان توانسته در کنار دیگران قرار گیرد، امروز ایرانی‌های خارج از کشور که هنوز تعلق خاطر به وطن دارند، از این طریق هویت یابی می‌کنند، در کنار دو عنصر شبکه‌های اجتماعی و اینترنت، تلفن هوشمند هم با شتاب فناورانه، برقراری این ارتباط را در هر جایی فراهم کرده است .

وی یادآور شد: مانوئل کاستلژ در کتاب عصر اطلاعات نشان می‌دهد که چگونه تبدیل ارتباطات عمومی به افقی، سه هویت را در این عصر شکل داده است: ابتدا “هویت مشروعیت” بخش که به صورت رسمی و هنجاری در جامعه تعریف می شود به عنوان مثال هر فردی که اهل هر جایی است، یک سری مشخصه‌های هویت بخش دارد، هرچه این هویت مشروعیت بخش محدودتر و بسته‌تر باشد، در مقابل آن “هویت مقاومت” شکل می‌گیرد آلان به دلیل گسست بین فرهنگ رسمی و غیررسمی شاهد افزایش هویت مقاومت هستیم که در موسیقی متفاوت یا فیلم متفاوت که از ارزش‌ها و هنجارهای غالب می‌گریزد، خود را متجلی می‌سازد.

خانیکی در ادامه این بحث افزود: هویت نسل زد(z) با هویت والدینش متفاوت است، هر چه هویت مشروع بسته‌تر باشد، هویت مقاومت بسط بیشتری می‌یابد، کاستلز تقویت “هویت‌ چند ساحتی” را توصیه می کند به عنوان مثال هرچه هویت فرهنگ ایرانی، اسلامی و فرهنگ جدید به هم نزدیک تر باشد. هویت مقاومت کمتر شکل می گیرد و هویت مشروعیت بخش بیشتر تقویت می‌شود .

پایه عصر ارتباطات بر افکار عمومی نهاده شده است

این استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در خاتمه اظهار داشت: عصر ارتباطات سوار بر فناوری‌های رسانه‌ای است که از دره سیلیکون آمریکای شروع شده و حالا به هوش مصنوعی رسیده و مشخص نیست دامنه آن تا کجا باشد، ما در جهانی به سر می‌بریم که هر روز شبکه‌ای تر و دانش بنیان تر شده، این جهان به هم پیوسته که چرخش اطلاعات جان مایه آن است مانند انقلاب اول که بر اساس انرژی بود، بر پایه فناوری جدید ارتباطی بنا شده و فقط محدود به تحولات فناوری نیست، پایه قدرت در این جهان فرهنگی بر افکاری عمومی نهاده شده و لذا در این عرصه روابط عمومی نقش تعیین کننده‌ای را بر عهده دارد.

خانیکی با قدردانی از برگزار کنندگان شب‌های فرهنگی یزد و ابتکار آنان در برگزاری شب روابط عمومی گفت: از دل این نشست‌ها یک نوع همنشینی بین تحقیق، آموزش و تجربه شکل می‌گیرد و حوزه ارتباطات در ایران شکلی منسجم به خود نمی‌گیرد مگر اینکه به زبان و ادبیات خودش را مسلح سازد، زیرا هدف اصلی ارتباطات ایجاد گشایش در یک جامعه بسته است و ادبیات و شعر هم همین نقش را دارد که ادراک و احساس را در کنار هم قرار می‌دهد، من در این نشست نمی‌خواستم روابط عمومی را در یک زمین خالی بلکه در یک جامعه مشخص یعنی ایران مطرح کنم و اینکه در چه جهانی به سر می‌بریم و به چه سمت و سویی حرکت می‌کنیم.

برگزاری ۱۱ شب فرهنگی در یزد

دکتر عباسعلی دانافر رییس مرکز علم و هنر فردا یزد نیز در این آیین گفت: از یک سال گذشته برگزاری شب‌های فرهنگی پیرامون موضوعات مختلف با حضور اندیشمندان فرهنگی برگزار شده و تا کنون ۱۱ شب فرهنگی در این زمینه برگزار شده که امیدوارم این روند تداوم داشته باشد.

مدیران استان یزد به روابط عمومی اعتماد کافی ندارند

عبدالمجید معنوی مدرس روابط عمومی و ارتباطات دانشگاه علمی کاربردی نیز در این آیین گفت: بر اساس آسیب شناسی انجام شده بر روی روابط عمومی شهر یزد که چند سال قبل صورت گرفته، مدیران استان اعتماد کافی به روابط عمومی ندارند و این حوزه نیز به شدت تحت تاثیر بازنمایی عملکرد مدیران به جای سازمان‌ها است.

در جریان برگزاری این شب فرهنگی از محمد امامی پیشکسوت حوزه علوم ارتباطات و روابط عمومی استان یزد و مدیر پیشین روابط عمومی مخابرات ایران و استان قدردانی به عمل آمد.