نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیشاید این مطالب برایتان مفید باشد
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدکاظم طباطبایی؛ رئیس پژوهشکده علوم و معارف حدیث پژوهشگاه قرآن و حدیث مؤسسه دارالحدیث، 27 دی‌ماه در مدرسه زمستانه پژوهش‌های نوین پیرامون سخنان امیرالمومنین(ع) که از سوی مدرسه علوم دینی حضرت ولیعصر(عج) و گروه حدیث پژوهی پژوهشکده معارف اهل بیت(ع) با همکاری کتابخانه تخصصی امیرالمومنین علی(ع) مشهد برگزار شد با بیان اینکه در 150 سال اخیر چندین تصحیح و چاپ نهج‌البلاغه اعم از سنگی و غیرسنگی داشته‌ایم، گفت: یکی از این چاپ‌های سنگی در سال 1315 هجری منتشر شده است که چاپ بسیار خوب و متقن و زیبایی هم هست و چند چاپ سنگی دیگر هم داریم. وقتی چاپ سنگی وارد ایران شد ابتدا قرآن چاپ شد سپس با فاصله کمی نهج‌البلاغه چاپ شد.
طباطبایی با بیان اینکه در دوره اخیر، چاپ شیخ محمد بعده در بین عرب‌زبانان و غیرعرب‌زبانان مورد توجه بوده است، تصریح کرد: به خاطر جایگاه ویژه و شهرت وی این کار مورد اقبال زیادی قرار گرفت به خصوص چاپ دوم این کتاب که از چاپ اولیه دقیق‌تر و منضبط‌تر هم بود؛ مشکل این کتاب آن بود که معلوم نبود چه نسخه‌ای از نهج‌البلاغه، ملاک وی قرار گرفته است.
این حدیث‌پژوه در ادامه اضافه کرد: به فاصله چندی، مرحوم فیض‌الاسلام نسخه‌ای را تصحیح و منتشر کرد که خیلی در ایران مورد اقبال و توجه واقع شد و مقام معظم رهبری هم بر آن تاکید فرمودند. چون ترجمه فارسی بود در غیر ایران مورد توجه قرار نگرفت و غیرفارسی‌زبانان با آن آشنا نیستند. نسخه فیض‌الاسلام از نسخه عبده بهتر است ولی هیچکدام منبع خودشان را معرفی نکرده‌اند مخصوصا جایی که تفاوت بین قرائت شیعی و سنی را داریم مانند تعبیر «والامامه نظام الامه» که در نسخ سنی «والامان نظام الامه» آمده است.
اقبال به نسخه صبحی صالح
طباطبایی با بیان اینکه نسخه دیگری که قبل از انقلاب تصحیح شد نسخه صبحی صالح است که به شایع‌ترین نسخه در بین ایرانیان تبدیل شد، گفت: صبحی صالح هم نسخه خود را ارائه نکرد لذا ما سه تصحیح از نهج‌البلاغه داریم که در چینش و اعراب و جملات تفاوت دارند و منشا هیچکدام هم مشخص نیست. این مسئله در کتابی مانند نهج‌البلاغه بسیار مهم است تا بدانیم که این موضوع به خاطر سلیقه مصحح نبوده است.
وی افزود: مرحوم آیت‌الله عطاردی بعد از انقلاب تصحیح نهج‌البلاغه را چند گام به جلو برد؛ ایشان چند نسخه از کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی را معرفی کردند ولی به دلایلی مورد اقبال قرار نگرفت از جمله اینکه چاپ اصلی این کتاب به برخی هدیه شد ولی وارد بازار نشد بنابراین هنوز هم نسخه صبحی صالح مورد استفاده بیشتری است.
رئیس پژوهشگاه علوم و معارف حدیث با بیان اینکه آقای قیس بهجت العطار انقلابی را در این حوزه شروع کردند، گفت: ایشان تلاش محققانه قابل تقدیری در رفع ابهامات کرده‌اند. مخاطب سیدرضی ادبا و افراد خاص بودند و نه عموم مردم و گرایش درباری هم به این کتاب وجود داشته است و شاید وجود نسخ فراوان نهج‌البلاغه به این دلیل بوده است که افراد ثروتمند و درباری در آن زمان نسخه‌برداری شخصی داشتند و این از تیزهوشی‌های سیدرضی بود که نهج‌البلاغه را برای جامعه‌ای که ارادتی به امیرمؤمنان(ع) ندارند در قالب یک کتاب ادبی معرفی می‌کند.
وجود بیش از 3 هزار نسخه نهج‌البلاغه
وی با اشاره به تفاوت در نسخ سیدرضی، افزود: این تفاوت‌ها می‌تواند به همین مسئله برگردد زیرا سیدرضی ضمن حفظ نسخه اصلی، نسخه یا نسخه‌هایی داشته که مطالب تند مذهبی را تعدیل و یا حذف کرده است که مشکلی در جامعه آن زمان اهل سنت ایجاد نکند ضمن اینکه مجموعه نسخه‌های قابل اعتنای نهج‌البلاغه، حدود سه‌هزار نسخه است. در مؤسسه دارالحدیث فهرست این نسخه‌ها جمع‌آوری شده است. ما نسخه‌های تا قرن هفتم را بررسی و مقایسه کردیم و حدود صد نسخه را در نهایت انتخاب کردیم که شایستگی بیشتری داشتند.
طباطبایی با بیان اینکه هیچ کتابی در 150 سال اخیر و به خصوص بعد از انقلاب اینقدر مورد توجه نبوده است، گفت: بعد از انقلاب نهج‌البلاغه‌پژوهی اتقان و شایستگی بیشتری پیدا کرد و کارهایی که کسانی چون شیخ قیس بهجت العطار کرده‌اند جای تقدیر دارد و با کار دارالحدیث اتقان بیشتری هم پیدا می‌کند ولی هنوز در میانه راه هستیم و باید نهج‌البلاغه‌پژوهی در ابعاد مختلف استمرار بیابد تا در صد سال آینده محصولات قابل توجهی داشته باشیم.
تصحیح‌های کم دقت نهج‌البلاغه
همچنین در این نشست قیس بهجت العطار؛ مصحح و محقق نهج‌البلاغه با بیان اینکه برخی در مورد نهج‌البلاغه کار کرده‌اند ولی دقت‌های لازم در آن‌ها نبوده است و اکثر کارها ضمن داشتن نکات مثبت نیازمند تحقیق جدید هستند، گفت: در چاپ‌های قبلی معمولا منبع نهج‌البلاغه مشخص نبود ولی صبحی صالح به نظر بنده از ابن ابی الحدید گرفته است و ایشان هم دارای روایت معتبر و شایسته است و نکات ادبی تاریخی او قابل ستایش است. بنده معتقدم تصحیح دقیق نهج‌البلاغه سه مرحله دارد؛ مرحله اول یافتن نسخه‌های ناب و خطی است سپس سراغ شروح برویم چون برخی مطالبی از شروح خود را وارد کرده‌اند که با متن یکی شده است و اختلافات زیادی در نسخ وجود دارد. به نظر بنده هر نسخه‌ای را که انتخاب کنیم باید در مرحله بعد بین بلیغ و ابلغ و صحیح و اصح انتخاب کنیم. مرحله سوم هم ملاحظه کتب ادبی است.
بهجت العطار افزود: گاهی ما در کتب ادبی عباراتی منسوب به نهج‌البلاغه داریم که در آن نیست لذا باید نسخه اصلی این کتب ادبی را ملاحظه کنیم و با رعایت این سه اصل یک نسخه منقح منتشر کنیم. در نسخ معتبر نهج‌البلاغه، غلط‌های قطعی خیلی کم است و آن‌ها را باید کاملا حذف کنیم؛ مسئله دیگر تقدم و تاخیرها است؛ موضوع دیگر بررسی حروف عطف است مانند «والقائمی بنفسه یا القائمی بنفسه». بررسی جابجایی حروف جر که زیاد رخ داده است زیرا برخی فکر می‌کنند هر حرف جری می‌تواند جایگزین حرف جر دیگر شود ولی این درست نیست. مانند «فضننت بهم عن الموت یا فضننت بهم علی الموت».
استاد و پژوهشگر نهج‌البلاغه تصریح کرد: اگر کلمات صحیفه سجادیه و نهج‌البلاغه و شروح آن و کلمات اهل بیت(ع) مانند خطبه‌های امام حسین(ع) و حضرت زینب(س) و … یکجا جمع شوند خیلی از مشکلات حل خواهد شد و لغت درست را خواهیم یافت. نهج‌البلاغه در اوج بلاغت است و اگر کسی از خواندن آن لذت نمی‌برد باید ایراد را در حس لذت بلاغی و فصاحی خودشان دنبال کنند؛ بنده که چندین دهه وقت خودم را صرف مطالعه و تحقیق نهج‌البلاغه کرده‌ام در همه عمرم کلامی با این فصاحت و بلاغت ندیده‌ام و بزرگانی چون جاحظ و … که همسو با اهل بیت(ع) هم نبوده‌اند معترف به بلاغت نهج‌البلاغه هستند.
انتهای پیام
منبع
