آثار مخرب تنبیه کودکان؛ از اضطراب تا زورگویی

زهرا شریفی، روانشناس خانواده در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری در پاسخ به پرسشی مبنی بر آثار تنبیه در روند تربیت فرزندان با اشاره به تعریف تنبیه، اظهار کرد: عموم مردم تصور می‌کنند که تنبیه به معنی کتک زدن است در صورتی که تنبیه درواقع محرکی است که به آگاهی و بیداری کمک و فرد را متنبه و رفتار او را اصلاح می‌کند.

وی با ذکر اینکه اگر تنبیه را به معنی آگاه‌سازی در نظر بگیریم به عنوان یک ابزار تربیتی و نیروی محرک می‌تواند مورد استفاده والدین قرار گیرد، ادامه داد: تنبیه بدنی اما اثر تخریبی دارد و خیلی از پدر و مادرها با اینکه می‌دانند تنبیه بدنی و تحقیر کودک و نوجوان اثر سوء دارد اما از تنبیه و کتک استفاده می‌کنند.

شریفی بیان کرد: با نگاهی به سیره معصومین(ع) برای ما مشخص می‌شود که آن بزرگواران هیچ‌گاه از تنبیه بدنی در تربیت فرزندان استفاده نکردند و حتی شواهدی داریم که از تنبیه بدنی جداً پرهیز داشتند. انس بن مالک که کودکی خود را نزد رسول گرامی اسلام سپری کرده بود نقل می‌کند که من سال‌ها در محضر حضرت بودم اما هرگز نه مرا دشنام داد و نه تنبیه بدنی کرد.

این مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به حدیث نبوی «اِنَّ الْوَلَدَ الصّالِحَ رَيْحانَةٌ مِنْ رَياحينِ الْجَنَّةِ»، افزود: ایشان فرزندان را به گل‌های بهشتی تشبیه می‌کنند که هر چه ایمان فرد کامل‌تر باشد محبتش به فرزندان بیشتر خواهد بود. این گل‌های بهشتی آنچنان منزلتی نزد پروردگار دارند که نگاه با محبت پدر و مادر به انها عین عبادت و تکریم و بوسیدن آنها، حسنه مورد سفارش پیامبر(ص) است.

شریفی با تأکید بر اینکه پدر و مادرها باید رفتارشان در قبال فرزندان را مرور و ارزیابی کنند، بیان کرد: خوب است ببینیم چند بار در ماه به صورت خواسته یا ناخواسته با فرزندان تندی و برخورد جدی داشتیم، سپس موارد را یادداشت کنیم و به مرور برای کاهش این رفتارها اهتمام بورزیم. 

این روانشناس خانواده برخی آثار مخرب تنبیه بدنی را یادآور شد و توضیح داد: برای پی بردن به ابعاد و آثار تخریبی تنبیه بدنی در کودکان و نوجوانان، تصور کنید یک ساختمان چند طبقه با موارد منفجره کاملاً تخریب می‌شود، آثار تخریبی تنبیه بدنی در وجود کودکان نیز همین اندازه گسترده و دامنه‌دار بوده و تا آخر عمر گریبانگیر فرزندان ما خواهد بود. 

شریفی اضطراب را یکی از آثار تنبیه بدنی عنوان کرد و ادامه داد: تنبیه بدنی باعث خواهد شد که فرزند ما همواره مضطرب باشد و فکر کند که به علت کارهایش دوباره و به‌ویژه در حضور دیگران تنبیه خواهد شد. طبیعی است که اضطراب باعث کاهش کارکرد فرد شده و مانع رشد و پیشرفت او خواهد شد، اضطراب ریشه بسیاری از اختلالات روانی است و زمینه بروز مشکلات روحی روانی را در فرد افزایش می‌دهد.

وی تصریح کرد: از بین رفتن اعتماد به نفس را باید به عنوان یکی دیگر از آثار تخریبی تنبیه و به دنبال آن اضطراب، مورد توجه قرار بدهیم و یادمان باشد کودک و نوجوانی که دائماً تنبیه بدنی می‌شود، اضطراب و عدم اعتماد به نفس در وجودش ریشه می‌دواند و نهادینه خواهد شد. درست مانند درختی که ریشه‌های آن در عمق خاک گسترش می‌یابد و محکم می‌شود.

آثار سوء تنبیه بر رفتار و عملکرد کودکان 

این روانشناس خانواده ادامه داد: چنین فردی عملکردش کم خواهد شد لذا مدام به او تذکر می‌دهند و امر و نهی می‌کنند و این ناتوانی او باعث شکست‌های پی در پی خواهد شد. این فرزندان احساس بی‌کفایتی می‌کنند و شهامت انجام کارهای بزرگ را از دست می‌دهند. 

شریفی با اشاره به اینکه متأسفانه برخی پدر و مادرها تحت تأثیر فشارهای کاری و اقتصادی و روانی رفتار خوبی با فرزندان نداشته و چه بسا ضرب و شتم و تنبیه کلامی یا بدنی می‌کنند، توضیح داد: این نوع رفتار ضربه بزرگی بر روح و روان کودکان و نوجوانان وارد می‌کند و والدین باید تلاش کنند که این دست رفتارها را در خود اصلاح و حتی‌الامکان ناراحتی و مشکل خود را هر چه زودتر حل کنند.

این مدرس حوزه و دانشگاه احساس حقارت را از دیگر آثار تخریبی تنبیه بدنی دانست و گفت: رفتار نسنجیده با کودک و تنبیه بدنی او باعث خواهد شد که فرد احساس حقارت را تا پایان عمر با خود داشته باشد، کودک یا نوجوانی که کتک می‌خورد شخصیتش تخریب می‌شود و به مرور زمان عزت نفس و اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد.

شریفی ادامه داد: چنین فردی بتدریج به این باور خواهد رسید که ارزشی ندارد و حتی اگر موفقیت‌هایی را هم کسب کند باز هم احساس کرامت و ارزشمندی را ندارد بنابراین به راحتی هر کار خلافی را می‌پذیرد و انجام می‌دهد. امیرالمؤمنین(ع) به زیبایی فرمودند: خودت را از شر کسی که کرامت نفس ندارد در امان ندان. 

وی با اشاره به اینکه یافتن روحیه زورگویی یکی دیگر از آثار تخریبی تنبیه بدنی است، بیان کرد: کتک زدن به فرزند ما آموزش می‌دهد که او هم می‌تواند دیگران را کتک بزند و از این طریق به خواسته‌های خود برسد لذا به ضعیف‌ترها زور می‌گوید و آنها را کتک می‌زند. اگر بخواهیم این آثار مخرب را بهتر مشاهده کنیم کافیست در رفتار او با برادر یا خواهر کوچک‌ترش دقت کنیم، متوجه می‌شویم که با الگوگیری از ما، کتک و زورگویی را در قبال آنها پیشه کرده و حتی الفاظی را که ما موقع تنبیه بدنی او استفاده می‌کنیم، به کار می‌برد.

شریفی تصریح کرد: از والدین می‌خواهم که مراقب رفتار و گفتار خود با کودکان و نوجوانان باشند و‌ یقین بدانند هر رفتاری که ما در هفت سال اول و هفت سال دوم با فرزندان داریم در آینده اثرات آن را در رفتار و گفتار و کردار آنها مشاهده خواهیم کرد. بنابراین اگر می‌خواهیم در آینده به دنبال درمان پرخاشگری و لجبازی و بسیاری اختلالات روانی و رفتاری فرزندان نباشیم، باید از تنبیه بدنی آنها اجتناب کنیم.

انتهای پیام