دانشنامه قرآنشناسی با بیش از هزار مدخل در حوزههای تخصصی گوناگون، دربردارنده دو محور عمده است: نخست مباحث پیرامون علوم قرآن و دوم مباحث درونقرآنی و به عبارتی معارف قرآن ساماندهی شده است. مطالب دانشنامه قرآن و تاریخ از جمله مباحث درونقرآنی است که بخش اول آن با محوریت تاریخ اسلام در دو مجلد تنظیم شده است.
قرآن در مسیر هدایت بشر از گزارههای مختلفی بهره گرفته است که تاریخ و بیان وقایع گذشته انسانها یکی از آنهاست؛ ازاینرو تاريخ در قرآن، بخش قابل توجهی از آیات آن را شامل میشود. روشن است که قرآن کتابی تاريخی نيست، ولی بهعنوان کتاب هدايت با زبانی عرفی و با سياق بيانی ويژه، به منظور هدایت انسانها حجم قابل توجهی از آيات خود را به بيان مباحث مختلف تاریخی اختصاص داده است.
افزون بر آنکه قرآن کريم مشحون از سورهها و آيات مربوط به ادیان پیش از اسلام است، وقایع عصر پیامبر اکرم(ص) را نیز در بر گرفته که اکنون از مباحث تاریخی است و با رویکرد تربیتی در آن منعکس شده است، ازاینرو دانشنامه قرآن و تاریخ به دو موضوع تاریخ اسلام و تاریخ ادیان پیش از اسلام اختصاص یافته است.
دانشنامه قرآن و تاریخ در دو بخش تنظیم شده است؛ بخش یک، تاریخ اسلام در دو مجلد ارائه شده است: جلد نخست در آغاز به مباحث عام تاریخ چون «فلسفه تاریخ»، «تمدن در قرآن» و «قرآن و تاریخ» پرداخته و در ادامه مقالات مربوط به خاندان و قبیله پیامبر اکرم(ص) و وقایع دوران سیزدهساله مکه از بعثت تا هجرت ایشان را گرد آورده است. جلد دوم، مشتمل بر مقالات مربوط به دوران دهساله مدینه از هجرت تا وفات آن حضرت است.
بخش دوم شامل تاریخ ادیان که ابتدا به مباحثی درباره شریعت، طبقهبندی ادیان، نسخ، اقتباس، نیایش و اساطیر پرداخته و در پی آن، مداخل دیگری را بر محور چند دوره تاریخی در خود جای داده است: دوره نخست، دوره شروع دینورزی، توحید و رویارویی با شرک است که از حضرت آدم(ع) شروع شده و تا پیش از حضرت ابراهیم (ع) به پایان میرسد.
دوره دوم، دوره دین حنیف است که از حضرت ابراهیم(ع) تا قبل از حضرت موسی(ع) را دربر میگیرد؛ دوره سوم، دوره حضرت موسی(ع) تا پیش از عهد حضرت عیسی(ع) است؛ دوره چهارم به حضرت عیسی(ع) و آیین مسیحیت اختصاص دارد؛ دوره پنجم دوره کمال دین است که در آن موضوعاتی چون کمال اسلام در حوزه عقاید، اخلاق و شریعت و برتری آن بر سایر ادیان بررسی میشود. در بخش پایانی نیز موضوعاتی گزارش میشوند که از نظر تاریخی بهصورت دقیق نمیتوان آنها را در یکی از ادوار پیشین جای داد، مانند ادیان شرقی، مجوس و صابئان.
آئین رونمایی از دانشنامه قرآن و تاریخ اسلام بعد از ظهر چهارشنبه، سوم بهمن ماه از ساعت ۱۳:۳۰، در تالار معرفت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به نشانی قم، بلوار ۱۵ خرداد، خیابان شهیدمیثمی برگزار شده و میزبان علاقهمندان به عرصه دانشنامهنگاری دینی خواهد بود.
انتهای پیام
منبع