نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیشاید این مطالب برایتان مفید باشد
به گزارش ایکنا، سعید بیلکار؛ استاد دانشگاه تهران، شامگاه 6 بهمن‌ماه در نشست علمی نقد کتاب «تفکر انتقادی و گاه‌شناسی قرآن» نوشته لاله بختیار که از سوی خانه اندیشمندان علوم انسانی و با همکاری نشر ماه خورشید خرد، برگزار شد با بیان اینکه باید خیلی تفکر و جست‌وجو کنیم تا به تفسیری نوجوانانه و جوانانه از قرآن برسیم، گفت: دلیل این موضوع آن است که نگاه مفسران ما اینطور نبوده است که کودکان، نوجوانان و جوانان ما نیازی متفاوت به قرآن کریم دارند؛ ما تفسیر را شرح واژه و شأن و سبب نزول می‌دانستیم ولی اکنون به خوبی با این چالش‌ها روبرو هستیم که چرا نمی‌توانیم جوانان را با قرآن هم صحبت کنیم و پای قرآن بنشانیم ولی این خلأ از سوی خانم دکتر لاله بختیار بیشتر و پیشتر حس شده است.
بیلکار افزود: ایشان در تقابل با فضای مسیحی و غیراسلامی بیشتر ملاحظه کرده بودند که جوامع غیر دینی تلاش خود را برای جذب نوجوانان و جوانان می‌کنند و دیده‌اند چرا ما نباید برای اسلام کاری بکنیم و با توجه به نوع تحصیلاتشان به این فکر افتادند که دنبال اثری بروند که این پیوند را ایجاد کند.
استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه عنوان کتاب یعنی تفکر انتقادی و گاه‌شناسی ابهام دارد، افزود: مؤلف با دقت این عنوان را انتخاب کرده است زیرا ما می‌دانیم ترتیب فعلی قرآن با ترتیب نزول آن متفاوت است یعنی آیه ابتدایی نازله سخن از اقراء و قرائت دارد و یا فرموده است یا ایها المزمل و این فضا کجا و فضای مدنی سوره بقره کجا؟ هدف ایشان از این عنوان کتاب آن است که ما قصد داریم دو هدف را به صورت همزمان پیش ببریم یعنی هم می‌خواهیم تفکر انتقادی آموزش دهیم و هم می‌خواهیم ذیل این تفکر انتقادی به وقایع تاریخی نزول قرآن بپردازیم.
بیلکار با بیان اینکه مهمترین نقطه قوت کار این است که با نگاهی متفاوت، قرآن خوانده می‌شود، تصریح کرد: بنده حافظ قرآن هستم و همیشه دغدغه ترویج قرآن را دارم و برای من جای سؤال بود که چگونه باید قرآن در معرض بینندگان و خوانندگان و شنوندگان قرار بگیرد؛ مؤلف در ابتدا گفته است ما یک روش سنتی داریم یعنی روخوانی، روان‌خوانی و تجوید و … ولی باز شاهدیم که خیلی از حافظان در فضای قرآنی نیستند زیرا پیوند وثیقی بین معانی آیات و حافظان قرآن وجود ندارد؛ جلسات انبوهی از حفظ و روخوانی و قرائت وجود دارد که باید باشد ولی باید پیوند وثیقی با معانی ایجاد کند.
ارائه تفسیر نوجوانانه از قرآن
این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه این کتاب تفسیر نوجوانانه ارائه می‌دهد آن هم مبتنی بر تفکر نقاد، گفت: این تفکر نقاد می‌تواند ذهن پرسشگر ما را فعال کند و معلمی وجود دارد که او را راهنمایی کند و به پیش ببرد و وقتی کتاب خاتمه یافت می‌توان مدعی شد 100 آیه قرآن را خوانده است ولی خوانشی که در پشت آن مسئله‌محوری وجود دارد.
وی با اشاره به برخی ضعف‌های کتاب، تصریح کرد: به نظر بنده کتاب حاصل یک ذهنیت مدرن است که به سراغ یک فضای سنتی رفته است و با اینکه تلاش کرده این ذهنیت را از خود بزداید ولی تا حدود زیادی موفق نشده است؛ مثلا در ابتدا مؤلف در پیش‌گفتار اینگونه شروع کرده است که تفکر خلاقانه و انتقادی را قرآن به پیامبر(ص) آموزش داده است ولی این سؤال وجود دارد که آیا واقعا قرآن این کار را کرده است و یا مفهوم مدرن تفکر خلاق را می‌توان در ارتباط با تفکر بیش از هزار سال قبل مطرح کنیم؟
بیلکار با بیان اینکه ایشان به برخی آیات استناد کرده است که قرآن انواع مغالطات را بیان می‌کند ولی پرسش این است که آیا واقعا قرآن در بیان داستان فرعون و محاجه ابراهیم(ع) با نمرود دنبال بیان چنین چیزی است، اضافه کرد: آزمون‌های مختلفی در حوزه شخصیت‌شناسی از جمله آزمون نئو وجود دارد؛ حالا دختران حضرت شعیب را فرض کنید که تمشی علی استحیاء؛ ممکن است بر اساس آزمون روان‌شناسی درون‌گرایی شدید را به دختر شعیب نسبت دهیم ولی آیا می‌توان گفت قرآن آزمون نئو انجام داده است.
وی با بیان اینکه آیا ما در قرآن می‌توانیم بیان را با تفکر انتقادی ریچارد بل یکسان بگیریم، تصریح کرد: ایشان به مفهوم احکام(محکم) توجه کرده‌اند که یکی از معانی آن دقت است ولی این واژه معانی چون محکم و استواری و … دارد لذا احکام معادل دقت نیست و کلیدواژگان دیگری هم با این نوع مباحث مرتبط است. در فصل دوم و سوم این کتاب هم این موضوع مشاهده می‌شود. ایشان هفت ویژگی اخلاقی قرآنی مانند تقوا و احسان و شجاعت و … را انتخاب کرده‌اند ولی واژگان زیادی هم مغفول مانده است یعنی معیار انتخاب مشخص نیست.
نگاه تفکر خلاقانه به مطالعه قرآن
در ادامه این نشست مهشید رضوی رضوانی؛ ناشر و از دوستان لاله بختیار گفت: در این کتاب ترجمه آیات قرآن از ترجمه آقای فولادوند استفاده شده است که بری از نگاهی است که در تفسیر سیدقطب وجود دارد. منبع خانم بختیار در پی ترجمه عربی به انگلیسی، کتاب دوجلدی ترجمه شده توسط خود او بوده است.
وی افزود: البته ایشان نگاه روان‌شناسی داشته است ولی نگاه سنت‌گرای خود را هم داشتند و بر این باور بودند که باید بتوان به زبان امروز به آموزش بپردازیم.
قرآن در طاقچه‌ها نماند
همچنین فرزانه شهرتاش؛ پژوهشگر و مدرس تفکر انتقادی و مهارت‌های تفکر در سخنانی با بیان اینکه بنده در دوره دبستان با بچه‌های اقلیت‌های مذهبی هم‌کلاس بودم، گفت: مدرسه ما روزهای یکشنبه برای اینکه این فرزندان اقلیت‌ها بتوانند کتابشان را بخوانند تعطیل بود و ما مسلمانان هم آموزش قرآن در مدرسه داریم ولی بیشتر به روخوانی سپری می‌شود. به هر حال چنین معضلی وجود دارد، چنان چه شریعتی هم فریادش از این بلند است که چرا قرآن همیشه باید در طاقچه‌ها خاک بخورد و هر فردی بدون واسطه با قرآن مانوس نشود. در حوزه هم وقتی چند سالی درس می‌خواندم متوجه شدم که خیلی با قرآن سر و کار ندارند.
شهرتاش با بیان اینکه خانم لاله بختیار به دلیل سکونت در خارج از کشور چنین نیازهایی را بیشتر برای فرزندان مسلمین درک کرده بود، اظهار کرد: خانم بختیار در این کتاب مانند خورشید مغرب عمل کرده است و اگر در ایران نفس می‌کشید شاید چنین فضایی برای ایشان گشوده نمی‌شد.
مدرس و پژوهشگر تفکر انتقادی افزود: سیر رشد انسانی و تفضل الهی بر این است که کتاب ایشان از مهجوریت بیرون بیاید؛ بنده شخصا حدود 30 سال است که در عرصه تفکر خلاق و نقاد و مراقبتی تحصیل و تدریس دارم و در عرصه فلسفه و کودکان هم آثاری داریم و آن هم به دلیل نقصی بود که در کودکی حس می‌کردم زیرا ما در کودکی اجازه تفکر درباره قرآن را هم نداشتیم و میدانی به ما داده نمی‌شد.
شهرتاش با بیان اینکه این جمله در مقدمه کتاب ایشان عینا وجود دارد و گفته‌اند تفکر انتقادی نحوه تفکر ما را تحلیل می‌کند، افزود: این مسئله کلید اصلی تفکر انتقادی است؛ ما چه چیز را نمی‌آموزیم ولی چگونه فکر کردن را یاد می‌گیریم.
انتهای پیام
منبع
