نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیآلودگی هوای تهران موضوع جدیدی نیست و هر ساله در فصل پاییز و زمستان به ویژه در آذرماه به دلیل تغییر شرایط جوی و پدیده وارونگی هوا، این میزان از آلودگی بسیار ملموس و قابل رویت می‌شود. اینکه تنفس برای بخش زیادی از مردم مشکل شده و یا از نظر فیزیکی دشواری‌های متعددی برای افراد ایجاد می‌شود، جملگی ناشی از بروز یک هوای بسیار آلوده است. آلودگی که تعدادی از کارشناسان آن را ناشی از احتراق و دود ناشی از سوخت‌های فسیلی در خودروها دانسته و تعدادی هم آن را ناشی از رعایت نکردن قوانین و مقررات جلوگیری از انتشار آلودگی هوا در کارخانجات می‌دانند.
آنچه تاکنون در مورد آلودگی هوای تهران مورد تاکید قرار گرفته مربوط به میزان انتشار گازها دی‌اکسیدکربن بوده که توسط وسایل نقلیه موتوری مانند موتورسیکلت و خودرو تولید شده است؛ اما زمانی آلودگی در وضعیت خطرناک قرار می‌گیرد که میزان «دی‌اکسید گوگرد» در هوا افزایش یابد سهم خودروها در آلودگی هوای پایتخت چقدر است؟
در رابطه با خودروهایی که در تهران تردد می‌کنند، می‌توان پنج گروه بندی را مطرح کرد:
۱. خودروهای بنزینی از نوع کاربراتور که این خودروها به طور عام تا اوایل دهه ۸۰ شمسی در داخل هم تولید می‌شدند و برخی از آنها تا سال ۱۳۸۶ نیز در خط تولید قرار داشتند که از این نمونه می‌توان به خودرو «نیسان آبی»(وانت) اشاره کرد؛
۲. خودروهای بنزینی انژکتور که اگرچه خط تولید آنها از سال ۱۳۷۵ با راه‌اندازه خط تولید دوو آغاز شد، اما به صورت فراگیر از سال ۱۳۸۱ تمام خودروسازها ملزم به تولید این خودروها شدند که تاکنون نیز ادامه دارد.
۳. خودروهای دیزلی که سابقه بسیار طولانی دارند و بیشتر مربوط به خودروهای سنگین هستند.
۴. خودروهای دوگانه‌سوز که در این خودروها علاوه بر سوخت بنزین، گاز طبیعی(CNG) نیز در محفظه موتور محترق شده و انرژی لازم را تولید می‌کند.
۵. خودروهای هیبریدی که دارای دو موتور بنزینی و الکتریکی با حداقل میزان مصرف سوخت و به‌دنبال آن کمترین میزان آلودگی را دارند.
سوخت گاز طبیعی در برخی از اتوبوس‌های دیزلی شهری هم کاربرد دارد اما به دلیل مصرف بالای این نوع خودروها و حجم بالای مخزن گاز مورد نیاز، در سایر خودروهای دیزلی چندان طرفدار ندارد.
از میان این چند نوع سوخت مورد استفاده در خودروها، خودروهای کاربراتوری و دیزلی به سبب تولید ذرات معلق ناشی از احتراق ناکامل، آلودگی بیشتری دارند. بعد از آنها نیز خودروهای بنزینی انژکتوری و سپس خودروهای گازسوز هستند که به ترتیب کمترین آلودگی را دارند.
خودروهای کاربراتوری که بیشتر تا پیش از دهه هشتاد شمسی در ایران به وفور یافت می‌شد، همچنان در حال تردد هستند که برخی از آنان قدمتی نزدیک به ۵۰ سال دارند. خودروهای خارجی که به دلیل کیفیت بهتر (بدنه، موتور و …) نسبت به خودروهای جدید ساخت داخل و همچنین قیمت مناسب‌تر برای مصرف‌کنندگان، تعمیرات کم هزینه‌تر و دوام بیشتر همچنان خواهان دارند و به همین میزان مورد استفاده هم قرار دارند. در این که خودروهای انژکتوری خروجی بهتر و آلودگی کمتری دارند شکی نیست، اما یک نکته مهم وجود دارد و آن اینکه خودروهای کاربراتوری یا انژکتوری و یا حتی دیزلی در تولید گاز دی‌اکسید گوگرد هوای تهران تا چه حد نقش دارند؟
آیا با افزایش خودروهای انژکتوری، آلودگی هم بیشتر شده است؟
برای پاسخ به این پرسش نیازی نیست به سراغ میزان آلودگی خودروهای کاربراتوری یا انژکتوری و دیزلی برویم. بهتر آن است که میزان آلودگی خودرو با بررسی آمار و ارقام تعداد روزهای آلوده و سیاست‌های کاهش آلودگی هوا مورد بررسی قرار گیرد.
بررسی اطلاعات مربوط به تعداد روزهای آلوده در ۲۴ سال اخیر نشان می‌دهد بیشترین تعداد روزهای پاک مربوط به سال ۱۳۸۵ است که در این سال ۳۶ روز هوای پاک،۲۵۴ روز هوای قابل قبول، و فقط ۷۵ روز ناسالم برای گروه‌های حساس بوده و هیچ روزی ناسالم، بسیار ناسالم و خطرناک نبوده است.
بدترین سال از نظر شاخص کیفیت هوا نیز مربوط به سال ۱۴۰۱ است که ۱۹۲ روز قابل قبول، ۱۳۲ روز ناسالم برای گروه‌های حساس، ۳۴ روز ناسالم، ۲ روز بسیار ناسالم و ۲ روز خطرناک و فقط ۳ روز پاک بوده است. چنین آمار و ارقامی بدین معناست که در این سال نیمی از سال هوای این کلانشهر ناسالم و تنها نیمی دیگر قابل قبول بوده است.
البته وضعیت در سال ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ هم گرچه اندکی تغییر داشته اما دست کمی از وضعیت سال ۱۴۰۱ نداشته و مطابق با نمودار پایش آلودگی هوای تهران با فراز و فرود اندکی، وضعیت رو به رشد روزهای آلوده در سال را نشان می‌دهد. چنانچه در سال ۱۴۰۲ تنها ۹ روز هوای پاک، ۲۰۰ روز قابل قبول، ۸۸ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۲ روز ناسالم بوده است. در سال ۱۴۰۳ نیز تا ۴ بهمن ماه، تنها ۵ روز هوای پاک، ۱۸۴ روز قابل قبول، ۱۰۳ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۷ روز ناسالم بوده است.
طبق آخرین اطلاعات منتشره اکنون در تهران بیش از ۴ میلیون و ۷۱۵ هزار خودرو حضور دارد که به جد می‌توان گفت از این تعداد، بیشتر خودروها با سیستم سوخت‌رسانی انژکتور فعال هستند که بی‌شک در آلوده کردن هوای تهران نقش مهمی دارند. همچنین نزدیک به ۳۶ درصد موتورسواران کشور در شهر تهران تردد می‌کنند که رقم ۴ میلیون ۳۰۰ هزار موتورسیکلت عددی شگفت انگیز برای این شهر و چیزی در حدود نیمی از جمعیت تهران است.
نکته حائز اهمیت این است که موتورسیکلت‌های چهار زمانه با حجم سیلندر بیشتر از ۱۵۰ سی‌سی، ۱۶۷ گرم دی‌اکسید کربن به ازای هر کیلومتر طی‌شده و مسافر تولید می‌کنند.
در نظر داشتن این میزان آلودگی با تعداد ۴ میلیون موتورسیکلت در تهران و میانگین تقریبی مسافت طی‌شده ۱۵ کیلومتر در روز، بدین معناست که هر روز تهران تقریبا ۱۰ میلیون و ۷۷۱ هزار کیلوگرم دی‌اکسید کربن فقط از طریق موتورسیکلت‌های موجود در تهران وارد هوا می‌شود.
علاوه براین به گفته جواد توسلی مدیرعامل وقت ایران خودرو دیزل ۳۲۱ هزار خودروی تجاری فرسوده در کشور وجود دارد که با خروج این خودروها از چرخه فعالیت، ۲۵ میلیارد لیتر صرفه جویی سوخت در یک بازه ۵ ساله اتفاق می افتد. بنابراین در صورت اجرایی شدن این موضوع، هوای پایتخت و کشور شاهد آسمان پاکتری خواهد بود.
صنایع و واحدهای فعال در اطراف تهران یکی از منابع آلوده کننده هوای پایتخت شناخته شده اند، به طوریکه معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست تهران از قرارگرفتن نام ۵٩٢ واحد متخلف در فهرست صنایع آلاینده خبر داده استواحدهای آلاینده کننده هوا
طبق گزارش ایرنا، صنایع و واحدهای فعال در اطراف تهران یکی از منابع آلوده کننده هوای پایتخت شناخته شده اند، به طوریکه معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست تهران از قرارگرفتن نام ۵٩٢ واحد متخلف در فهرست صنایع آلاینده خبر داده است.
به گفته رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان پاکدشت نیز ۴۷ مورد واحد صنفی و صنعتی غیرمجاز و آلاینده در سال ۱۴۰۱ پلمب و به جمع‌آوری از داخل محدوده شهر و روستاها یا رفع آلودگی ملزم شدند.
محمودرضا سعیدپور با بیان اینکه با حمایت و مساعدت های مراجع قضایی از محیط‌زیست این شهرستان، امکان اجرای کامل ضوابط و مقررات زیست محیطی فراهم و مهیا است، اظهار داشت: ۴۵ متصدی واحدهای آلاینده به دلیل استمرار در ایجاد آلودگی‌های زیست‌محیطی در سال ۱۴۰۱ به دستگاه قضایی معرفی شدند.
علیرضا مزینانی مدیرکل وقت حفاظت محیط زیست استان تهران هم در این زمینه گفته است: در حوزه آلودگی هوا بیش از حد توان اتمسفری تهران تولید آلودگی داریم و در این حوزه نیازمند نوسازی حمل و نقل عمومی، بهینه‌سازی مصرف سوخت و استانداردسازی سوخت و از همه مهمتر از رده خارج کردن خودروهای فرسوده هستیم.
وی با بیان اینکه خوشبختانه در قانون بودجه ۱۴۰۲، قانون هوای پاک دیده شده، ابراز امیدواری کرد امسال بتوانیم موضوع قانون هوای پاک را که در آن تکالیف همه دستگاه ها مشخص شده است، اجرایی شود.
راهکار چیست؟
سازمان جهانی بهداشت آلودگی هوا را بزرگترین خطر بهداشت محیطی نامیده است و اعلام کرده سالانه میلیون‌ها نفر در دنیا به علت آلودگی هوا و ابتلا به انواع بیماری‌ها از جمله سرطان و تنفسی جان خود را از دست می‌دهند. بانک جهانی نیز اعلام کرده که از هر ۱۰ مرگ یک مرگ منتسب به ذرات معلق و آلودگی هوا است.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت آلودگی هوا بزرگترین خطر بهداشت محیطی است که سالانه میلیون‌ها نفر در دنیا به علت آلودگی هواو بیماری‌های تنفسی جان خود را از دست می‌دهند. بانک جهانی نیز اعلام کرده از هر ۱۰ مرگ یک مرگ منتسب به ذرات معلق و آلودگی هواست
این آمار در ایران هم بسیار نگران کننده است؛ به طوری که داریوش گل علیزاده رئیس وقت مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در سال گذشته اعلام کرده بود که سال گذشته به علت آلودگی هوا ۲۱ هزار نفر در ۲۷ شهر کشور جان خود را از دست دادند.
بنابراین، آلودگی هوای کلان‌شهرها در کشور یک موضوع جدی است که همه توان دولت و همیاری ملی را می‌طلبد و تمام دستگاه‌های فعال دراین زمینه باید همکاری تنگاتنگی را داشته باشند تا به طور مثال شهر تهران مانند آذر ۱۴۰۱ شاهد چنین هوای آلوده و خطرناکی نباشد.
همچنین این مقوله آن گونه حیاتی است که باید از ظرفیت‌ها و توانمندی دانش روز نیز استفاده شود. در طیفی از پژوهش‌ها استفاده از فناوری نانو که ایران یکی از پیشگامان علوم نانو در سطح جهانی است، برای آشکارسازی آلودگی و کاهش میزان آلاینده‌ها نجات‌بخش معرفی شده است.
نانوتکنولوژی دارای سه قابلیت اصلی است که می‌تواند در زمینه محیط زیست مورد استفاده قرار گیرد؛ از جمله اصلاح (پاکسازی) و تصفیه آلودگی، تشخیص آلودگی و جلوگیری از آلودگی. یکی دیگر از مزایای نانو تکنولوژی بر کیفیت محیط زیست این است که فناوری نانو با کاهش مصرف انرژی، کنترل آلاینده‌ها و تولید مواد جدید دوستدار محیط زیست به کیفیت محیط زیست کمک می‌کند.
لازم به ذکر است که فناوری نانو، می‌تواند به منظور تمیز کردن هوا از گازهای سمی مانند CO، VOC و دیوکسین با استفاده از نانولوله، نانوذرات طلا و دیگر جاذب‌ها به کار گرفته شود. نانو ذرات و نانو لوله همچنین می‌توانند به عنوان یک حسگر برای مواد سمی، به ویژه موادی که با تکنولوژی مرسوم تشخیص آنها به دلیل اندازه بسیار کوچک و کمی غلظت مشکل است، استفاده شود.
منبع
