نسیم رویش پایگاه خبری جمعیت رویش های انقلاب اسلامیشاید این مطالب برایتان مفید باشد
سودان بزرگترین کشور قاره آفریقا و بزرگترین کشور جهان عرب بود تا اینکه در سال 2011، بخش جنوبی این کشور در پی برگزاری یک همه‌پرسی، از آن جدا شد. سودان در حال حاضر بزرگترین کشور آفریقا پس از الجزایر و از موقعیتی استراتژیک در شمال این قاره برخوردار است، به‌طوری که در قسمت میانی این کشور، رودخانه نیل قرار گرفته و همچنین در نزدیکی دریای سرخ قرار دارد که همین امر باعث ارتباطات تجاری قاره آفریقا با آسیا و اروپا شده است. از سویی، سودان منابع نفتی و سرشار از مواد معدنی مانند مانند طلا، اورانیوم، مس و آهن دارد و مانند همسایه‌اش مصر، از اهرام زیادی برخوردار است و بیشتر اهرام آن به مجموعه اهرام نوبی مربوط می‌شود. (نوبه یکی از مناطق مهم شمال آفریقاست که بخشی از آن در مصر و بخشی دیگر در سودان قرار دارد و حتی گفته می‌شود مادر برخی از ائمه اطهار(ع) از این منطقه بوده‌اند.)
مسئله‌ای که در اینجا حائز اهمیت به نظر می‌رسد، این است که این کشور به‌دلیل بحران‌های گوناگون، متأسفانه در وضعیت بسیار نامناسبی قرار دارد. سودان در سال 1956 از استعمار بریتانیا رها شد و به استقلال رسید؛ با این حال از زمان استقلال تا به امروز با بحران‌هایی مانند اختلافات قومی، قبیله‌ای، نژادی، مذهبی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مواجه بوده است. به استثنای دوره‌ای 11 ساله، یعنی از سال‌های 1972 تا 1983 که تا حدودی ثبات نسبی در این کشور برقرار شده بود، سودان همواره با بحران‌های گوناگون از جمله جنگ داخلی مواجه بوده است.
سودان، کشوری کودتاخیز در جهان عرب و اسلام شناخته می‌شود. در طول سالیان گذشته، دولت‌های گوناگون با کودتا سرنگون شده و دولت‌های دیگری قدرت را به دست گرفته‌اند. یکی از مهمترین بحران‌های داخلی این کشور تا قبل از استقلال سودان جنوبی، درگیری‌های قومی و مذهبی شمال مسلمان و جنوب مسیحی بود که از سال 1956 تا سال 2005 به شکل‌گیری دو جنگ داخلی بزرگ و جان‌باختن نزدیک به دو میلیون نفر منجر شد.
سرانجام دولت سودان به‌دلیل افزایش میزان بحران‌ها و از همه مهم‌تر، فشارهای بین‌المللی، طبق توافقنامه‌ای که در سال 2005 در کنیا امضا شد، به جنگ داخلی با جنوب پایان و به بخش جنوبی این حق را داد که بین اتحاد با بخش شمالی یا استقلال کامل از آن، یک گزینه را انتخاب کند که نتیجه همه‌پرسی به نفع استقلال جنوب سودان شد و این کشور در سال 2011 رسماً جدا و به‌مثابه کشوری جدید تأسیس شد.
بیشتر مردم سودان جنوبی، مسیحی، عده‌ای مسلمان و برخی هم پیرو ادیان کهن آفریقا هستند؛ اما با وجود استقلال نیز همچنان با بحران‌های سیاسی و اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند، به‌طوری که در اواخر سال 2013 میلادی، ری یک ماچار، معاون اول رئیس‌جمهور، سالوا کی‌یر تلاش خود را برای کودتایی نظامی انجام داد؛ اما رئیس‌جمهور این کودتا را خنثی کرد، هرچند حدود 300 هزار کشته و آواره بر جای گذاشت؛ همچنین سودان جنوبی از نظر اقتصادی نیز در وضعیت مناسبی قرار ندارد. سال‌ها نزاع، تبعیض و درگیری‌های قومی و قبیله‌ای که سودان جنوبی با دولت مرکزی سودان داشته، اثرات سوء خود را بر این کشور گذاشته است.
یکی از مهمترین مناطق سودان که آبستن بحران‌های زیادی بوده، منطقه دارفور در غرب این کشور است و 10 میلیون نفر از جمعیت 50 میلیونی سودان در این منطقه ساکن هستند. دارفور از سه ایالت دارفور شمالی، جنوبی و غربی تشکیل شده است. در این ایالات، به‌ویژه قسمت شمالی، عده‌ای از اعراب جنجویدی و سایر گروه‌های آفریقایی‌تبار ساکن هستند و ایالت‌های جنوبی و غربی عمدتاً از افراد غیرعرب و مسلمان مانند فورها، ماسالیت‌ها، زاغاواها، داجورها و… تشکیل شده‌اند که اختلافات نژادی با عرب‌تبارها و از طرفی، درگیری‌های درون‌قبیله‌ای دارند.
نقطه شروع بحران دارفور، به جولای 2001 بازمی‌گردد؛ زمانی که گروهی از زاغاواها و فورها با یکدیگر متحد شدند و علیه دولت مرکزی جنگیدند. علت اختلافات، بی‌توجهی خارطوم در رسیدگی به وضعیت معیشت مردم دارفور و تجهیز و مسلح‌کردن نظامیان عرب یا همان جنجویدی‌ها در پاک‌سازی نژادی آفریقایی‌های سیاه‌پوست اعلام شده بود. در نتیجه حملات شبه‌نظامیان جنجویدی به آنجا، بیش از 200 هزار نفر کشته شدند، به‌طوری که از آن با عنوان اولین قتل عام قرن بیست‌ویکم یاد می‌شود. همان‌طور که اشاره شد، سودان کشوری کودتاخیز بوده است. کودتای سال 2019 که به استعفا و برکناری عمر البشیر از مقام ریاست‌جمهوری این کشور منجر شد، یکی از مهمترین کودتاهای رخ‌داده در چند سال اخیر در این کشور بوده است.
همچنین عمر البشیر، خود در جریان کودتایی در سال 1989، دولت صادق المهدی را سرنگون کرد و نزدیک به 30 سال بر مسند قدرت نشست. با سرنگونی وی، عبدالفتاح البرهان به ریاست‌جمهوری رسید؛ اما او از همان ابتدا خطر رقیب جدیدی به نام محمد حمدان (دقلو) که فرماندهی نیروهای شبه‌نظامی موسوم به پشتیبانی سریع را بر عهده دارد و در زمان عمر البشیر، مسئول سرکوب گروه‌های شورشی در دارفور بود، احساس کرد. هر چند ارتش سودان وابسته به ژنرال البرهان و نیروهای پشتیبانی سریع به رهبری محمد حمدان دقلو در سال 2021 در کودتایی علیه حکومت انتقالی سودان به ریاست عبدالله حمدوک به‌صورت مشترک وارد عمل شدند، اما از آوریل سال 2023 میان این دو نیروی نظامی، درگیری و تنش گسترده‌ای صورت گرفته است.
مهمترین اختلاف دو گروه نظامی یادشده، این است که عبدالفتاح البرهان و ارتش دولت سودان خواهان ادغام نیروهای پشتیبانی سریع در ارتش ملی واحد این کشور هستند؛ اما حمدان خواهان ایفای نقش به‌صورت مستقل و خارج از بدنه ارتش سودان است. از آنجا که محمد حمدان، فرمانده نیروهای پشتیبانی سریع از ابتدای به قدرت رسیدن البرهان، معاون وی انتخاب شد و نقش تأثیرگذاری در تحولات سودان ایفا کرده، اما باعث ایجاد تهدیداتی برای البرهان شده و زمینه را برای عمیق‌تر کردن بحران سیاسی و به دنبال آن جنگ داخلی در طول دو سال گذشته به‌وجود آورده و این مسئله تأثیرات ناگواری بر وضعیت مردم سودان گذاشته است، به‌طوری که بنابر گزارش‌های سازمان ملل متحد، حدود 25 میلیون نفر از مردم سودان به کمک مبرم نیاز دارند و قحطی، گرسنگی، فقر، بیماری و… آن‌ها را تهدید می‌کند و همچنین باعث آوارگی حدود 8 میلیون نفر شده است.
در روزهای اخیر نیز حملاتی به زیرساخت‌های غیرنظامی این کشور، از جمله بیمارستان‌ها در همان منطقه دارفور صورت گرفته که بنابر اظهارات مقامات سازمان بهداشت جهانی، باعث کشته و زخمی‌شدن نزدیک به 100 نفر شده است. فاجعه انسانی در سودان به معضل مهمی تبدیل و همچنین غفلت جهانی از این مسئله، تقریباً باعث عادی‌شدن این وضعیت فاجعه‌بار شده است که تشدید این روند می‌تواند عواقب ناگواری برای این کشور و حتی کشورهای همسایه و آسیب‌پذیرش مانند لیبی، مصر و چاد و همچنین کشورهای خاورمیانه به‌دلیل نزدیکی به دریای سرخ داشته باشد و از همه مهم‌تر، زمینه را برای رشد هر چه بیشتر گروه‌های بنیادگرای سلفی به‌وجود آورد.
پگاه‌سادات طباطبایی
انتهای پیام
منبع
